اشغال موصل، اراده داعش است يا ترکيه؟

اکنون که يک سال از اشغال موصل گذشته روشن شده است که در باقي ماندن ماندن اين شهر به دست داعش اراده‌اي خارجي وجود دارد.

يک سال از تسلط داعش بر موصل گذشت. در همين ايام و بحبوحه گرماي تابستان بود که داعش ظرف کمتر از 24 ساعت موصل را به اشغال خود در آورد و براي تصرف بغداد و ديگر شهرهاي عراق خيز برداشت که البته ناکام ماند و محصور به موصل محيط پيرامون آن باقي ماند. اخيرا تکريت از دست داعش خارج شد اما به دلايل بسيار عمليات پاکسازي داعش در ديگر مناطق پيرامون تکريت متوقف شد تا اين که باز هم ظرف 24 ساعت داعش رمادي، مرکز الانبار را به تصرف خود در آورد.

از آن سو در سوريه نيز داعش بخش عمده اي از خاک اين کشور را به تصرف خود در آورده و اکثر مناطقي که پيش از اين تحت کنترل مخالفان اسد بود به تصرف داعش در آمده است. داعش مرزهاي ميان عراق و سوريه را برداشته و براي خود حکومت خودمختار بي حساب و کتابي به راه انداخته و بر آن نام خلافت اسلامي گذاشته است! حکومتي که به نظر مي رسد موصل را به عنوان پايتخت خود انتخاب کرده است. موصل با 2.5 ميليون نفر جمعيت (قبل از اشغال توسط داعش) مهمترين شهر در شمال غرب عراق و شرق سوريه محسوب مي شود. مناطقي که عموما سني نشين هستند و وقتي که نيروهاي داعش از مرزهاي عراق گذشتند و وارد آن شدند در مقابل نگاه هاي حيرت زده جهانيان اهالي اين شهر براي آنها دست زدند و هلهله کردند.

يک سال از تصرف موصل توسط داعش مي گذرد در حالي که هيچ اراده اي براي آزادي آن مشاهده نمي شود و حتي مي توان گفت در افق نيز اراده اي براي آزادي آن نيست. ائتلاف کذايي ايالات متحده براي جنگ با داعش نيز تا به حال هم کوچک تر شده هم انگيزه اي براي مبارزه با آن ندارد. از سويي مناطقي که داعش زير سايه بمباران هاي اين ائتلاف تصاحب کرده شبهات بسياري را نسبت به کارايي آن به وجود آورده است. داعشي که زير سايه همين ائتلاف جنوب ليبي را به تصرف خود در آورده و سوداي پيش روي در مغرب، الجزاير، تونس و مصر را دارد. در حالي که ائتلاف ادعا مي کند تا به حال دو ميليارد دلار صرف مبارزه با داعش از طريق حملات هوايي اش کرده اين سوال مطرح است که آيا واقعا مبارزه با يک گروهي که به گفته آمارهاي مختلف غربي تنها 15 هزار نفر نيرو دارد، تا اين اندازه هزينه بر است؟ آيا داعش اين قدر قدرتمند است که ائتلاف توان از بين بردن آن را ندارد؟ چگونه است که داعش ظرف 24 ساعت شهرها را به تصرف خود در مي آورد اما براي اخراجش از آن مناطق روزها و ماه ها زمان لازم است؟

اکنون که يک سال از اشغال موصل گذشته روشن شده است که در باقي ماندن ماندن اين شهر به دست داعش اراده اي خارجي وجود دارد. اين اراده خارجي نه تنها کمک کرده داعش موصل را حفظ کند بلکه کمک مي کند به فکر مناطق ديگر جهان نيز بيفتد. يکي از قدرتمندترين اين حاميان ترکيه است. حمايت ترکيه از داعش به دليل وجود خود داعش نيست بلکه دلايل ديگري را در خود نهفته دارد. اولا، داعش را بايد از چند زاويه ديد. داعش يک جريان يک دست نيست بلکه به گواه بسياري از گزارش هاي امنيتي و افراد دست اندرکار يک گروه چند لايه است. لايه بيروني آن سلفي است که وحشي گري هايي که مي بينيم را انجام مي دهد. لايه مياني آن را جريان هاي فرصت طلبي تشکيل مي دهد که مثل ماسه روان اتحادشان با داعش شدت و ضعف دارد، مثل بقاياي حزب بعث که اگر چه خود سکولار هستند اما براي بازگشت به قدرت دست به ائتلاف مقطعي با داعش زده اند.

يک بار با آن اختلاف پيدا مي کنند و به جنگ با آن بر مي خيزند، مثل زد و خوردي که بعد از اشغال موصل به وجود آمد، يک بار با آن متحد مي شوند و در انجام جنايت هاي آن شريک مي شوند مثل فاجعه اسپايکر. اما هسته دروني آن گرايش به اخوان المسلمين دارد. اخوان المسلميني که بعضي از شاخه هاي آن بعد از تحولات مصر و کودتاي نظامي عليه محمد مرسي و سرکوب شديد اعضاي آن در اين کشور متمايل به افراط گرايي شده و اکنون تلاش دارد از داعش به عنوان پياده نظامي براي رسيدن به اهداف خود استفاده کند. حتي منابع آگاه به ديپلماسي ايراني گفتند که ابوبکر البغدادي در گذشته خود از اخوان المسلمين بوده که بعد از اشغال عراق توسط امريکايي ها به القاعده پيوسته است.

در عين حال منابع آگاه به ديپلماسي ايراني گفتند که در سازمان جهاني اخوان المسلمين توافقي شده است مبني بر اين که اعضا نسبت به داعش نرمش داشته باشند و در جاهايي که داعش حضور دارد، جريان هاي مسلح نزديک به اخوان مثل جبهه النصره در سوريه فعال نباشند. براي همين هم ديديم که وقتي داعش در ليبي پيشروي خود را آغاز کرد، نيروهاي فجر ليبي، نزديک به جريان اخوان المسلمين اين کشور بدون مقاومت شهرها و مناطق را تسليم داعش کردند.

دليل ديگري که براي حمايت ترکيه از داعش آورده مي شود، تلاش ترکيه براي تسلط بر شمال عراق است. آنکارا توانسته است مسعود بارزاني، رئيس اقليم کردستان را راضي کند که در زمين او بازي کند و به نوعي تحرکات خود را در هماهنگي کامل با ترکيه پيش ببرد. براي همين نوعي نزديکي منافع ميان ترکيه با کردستان به وجود آمده است. هدف ترکيه اين است که آن قدر در کردستان نفوذ کند تا ديگر کردها نتوانند ادعاي استقلال کنند. اما ترکيه به دنبال مناطق سني نشين نيز هست. منابع آگاه عراقي به ديپلماسي ايراني گفتند که مقامات ترک رسما به مقام هاي عراقي گفته اند که موصل از آن ماست و بايد اراده ما بر آن حاکم باشد.

همان طور که ايران نفوذ خود را در جنوب عراق و مناطق شيعه نشين اين کشور مستحکم کرده و ما و حتي جامعه جهاني اين نفوذ و حضور را به رسميت شناخته ايم بايد نفوذ و حضور ما در کردستان و مناطق سني نشين نيز به رسميت شناخته شود. ترک ها حتي ادعاي مالکيت بر موصل را پيش کشيده اند و به ادعاهاي تاريخي خود در قبال اين شهر استناد کرده اند. مقامات ترک حتي به صراحت به عراقي ها هشدار داده اند که اجازه نمي دهند نيروهاي داوطلب مردمي وارد موصل شوند و براي آزادسازي آن اقدام کنند.

از سوي ديگر غربي ها به خصوص امريکايي ها تمايل چنداني ندارند که داعش از بين برود، آنها تنها مي خواهند که داعش به کنترل در آيد. داعش مي تواند ابزار وحشتي براي تحت فشار گذاشتن همه کشورهاي منطقه و پيش بردن اراده امريکا در منطقه باشد.

بنابراين، به اين زودي ها نمي توان متصور بود که داعش از موصل بيرون برود. شايد حتي تابستان آينده هم بيايد و داعش هنوز از موصل بيرون نرفته باشد. وانگهي گويا اهالي عموما سني نشين موصل چندان هم از حاکميت داعش ناخرسند نيستند. در حالي که اين روزها خبر از تحرکات عشاير سني الانبار مي شنويم و مي بينيم که چه تکاپويي را براي بيرون راندن داعشي ها از استان خود انجام مي دهند تا کنون شنيده نشده که طوايف سني موصل کاري عليه داعش انجام داده باشند. يکي از دلايل آن مي تواند هماهنگي آنها با ترکيه و ديگر کشورهاي منطقه اي باشد. به هر حال ترکيه به دنبال نفوذ در مناطق سني نشين عراق است و براي حفظ اين نفوذ پول خرج مي کند.

منبع : ديپلماسي ايراني