داعش با منابعي که دارد، تا چه موقع به حياتش ادامه مي دهد؟

خبرگزاری فرانسه در گزارشی به قلم سارا حسین از بیروت نوشت کارشناسان و تحلیلگران می گویند شواهد و قراین نشان می دهد که گروه افراط گرای مسلح داعش که یک سال پیش در مناطق مرزی سوریه و عراق تشکیل خلافت داد، با تکیه بر منابع مالی و ظرفیت های نظامی خود توان آن را دارد که سالها به حیات خود ادامه دهد.

به گزارش انتخاب ؛ خلافت تازه تاسیس داعش که ابوبکر البغدادی هدایت آن را بر عهده دارد، بدون تردید پس از یک سال موفقیت و توسعه، در ماههای اخیر متحمل شکست هایی هم شده است.

حملات هوایی ائتلاف بین المللی ضدداعش به فرماندهی آمریکا و حملات زمینی ارتش عراق که از حمایت پیشمرگه های کرد یا شبه نظامیان شیعه برخوردار است، ستیزه جویان داعش را در ماههای اخیر مجبور کرده است در برخی جبهه های نبرد از جمله کوبانی و تل ابیض در سوریه و تکریت در عراق عقب نشینی کند. با این حال این سازمان افراط گرای مسلح در دیگر مناطق به پیروزی های چشمگیری دست یافته و به عنوان مثال موفق شده است کنترل شهر باستانی تدمر ( پالمیرا) در صحرای سوریه را به دست گیرد یا شهر رمادی را که مرکز گسترده ترین استان عراق است، تصرف کند.

ائتلاف چندملیتی ضدداعش به فرماندهی آمریکا در عراق نیز که اوت گذشته حملات هوایی خود را آغاز کرد، پیروزیهای چندانی در مبارزه با داعش کسب نکرده است و نیروهای نظامی عراق که در مقابله با تهاجم گسترده و سریع تابستان گذشته داعش بسیار ضعیف ظاهر شدند، فقط موفق شده اند کنترل شهر تکریت در شمال بغداد را از چنگ داعش خارج کنند. در سوریه نیز که در همسایگی عراق واقع شده است، گروه افراط گرای داعش همچنان کنترل بخشهای وسیعی از این کشور را در دست دارد و عملیات هوایی ائتلاف چندملیتی ضدداعش فقط این امکان را به کردهای شهر کوبانی داد که ستیزه جویان داعش را از این منطقه بیرون کنند.

حسن حسن، کارشناس چاتام هاوس Chatham House ، می گوید: گروه داعش درست مثل یک گروه چریکی عمل می کند: ممکن است در یک منطقه و یک جبهه تضعیف شود اما در نقطه دیگر و در میدان دیگر قدرت می گیرد به همین علت می توان گفت که این گروه در آینده نیز به حیات خود ادامه خواهد داد.

این کارشناس افزود: شاید مرزهای خلافت داعش که بیست و هشتم ژوئن سال دو هزار و چهارده در مناطق تحت اشغال این گروه در مرزهای مشترک سوریه و عراق تشکیل شد، هر از گاهی دچار تغییر و نوسان شود اما شرایط این گروه به گونه ای است که به عقیده من دست کم تا یک دهه دیگر توانایی ادامه حیات را خواهد داشت.

طی ماههای اخیر حملات هوایی متعددی توسط ائتلاف ضد داعش به فرماندهی آمریکا بر ضد مواضع افراط گرایان در سوریه و عراق انجام شده و به ادعای مقامات این ائتلاف هزاران تن از ستیزه جویان داعش در این حملات کشته شده اند. به موازات این حملات، حملات زمینی نیز توسط نیروهای نظامی و امنیتی عراق با حمایت پیشمرگه های کرد عراقی و شبه نظامیان شیعه و قبایل سنی بر ضد این گروه ادامه دارد با این حال هیچ نشانه ای وجود ندارد دال بر این که داعش ضعیف تر از گذشته شده است.

چارلز لیستر Charles Lister، کارشناس مرکز بروکینگ دوحه Brooking Doha Centre، می گوید : اندیشه ایجاد یک خلافت، بدون تردید در اذهان شمار زیادی از طرفداران داعش در سراسر جهان باقی خواهد ماند.

موفقیت هایی که داعش به دست آورده است عمدتا نتیجه برخورداری از منابع مالی قابل توجه، ظرفیت های نظامی بالا و استعداد این گروه در بهره برداری از نارضایتی های مشروع جوامع محلی بر ضد رژیمهای حاکم در کشور بی ثبات و پرهرج و مرج عراق و کشور جنگزده و ناامن سوریه است.

پاتریک جانستون Patrick Johnston، تحلیلگر سیاسی در گروه تجزیه و تحلیل راند کورپوریشن Rand Corporation ، می گوید: داعش ثروتمندترین گروه تروریستی فعال در جهان است که درآمدهای آن در هفته نزدیک به دو میلیون دلار است.

بدون تردید حملات هوایی ائتلاف بین المللی ضدداعش بر ضد میدانهای نفتی تحت کنترل این گروه و سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی، درآمدهای داعش را کاهش داده است اما سرکرده های داعش راههای دیگری برای جبران این ضرر و زیانها پیدا کرده اند.

جانستون می افزاید: داعش برای جبران این وضعیت، به ترفندهای دیگری از جمله زورگیری، جمع آوری مالیات و فروش اموالی که در فتوحات خود به آنها دست می یابد، روی آورده است. در عرصه نظامی، داعش از تجارب بنیانگذاران و ارکان اصلی خود بهره می برد که اکثرشان از افسران پیشین و اعضای سابق سرویسهای امنیتی رژیم صدام، دیکتاتور سابق عراق هستند که آمریکایی ها پس از اشغال عراق، آنها را کنار گذاشتند.

این گروه از افسران سابق عراقی تجربه هشت سال جنگ با ایران را دارند. کارشناسان بر این عقیده هستند که گروه ستیزه جوی داعش مشکل پول، تسلیحات یا جذب نیرو ندارد و در یک سال گذشته نشان داده که در بهره برداری از رقابت های موجود میان شیعیان و سنی ها بسیار ماهر است. مقامات دولت عراق آشکارا اذعان کرده اند که شمار ستیزه جویان خارجی که در صفوف داعش حضور دارند، نه تنها کاهش نیافته بلکه روز به روز در حال افزایش است.

داعش همچنین از توانایی بالایی در جذب ستیزه جویان به ویژه در کشورهای خارجی برخوردار است. این گروه در مبارزات خود می تواند روی ذخایر قابل توجه تسلیحات و مهمات سبک یا سنگین از قبیل توپخانه، تانک، خودروهای زرهی و سلاحهای ضدتانک که از ارتش عراق غنیمت گرفته است، حساب کند.

لیستر بر این عقیده است که گروه داعش پیوسته تلاش می کند در میدان جنگ به پیروزیهای بیشتری دست پیدا کند و به این ترتیب سلاحها و مهمات جنگی بیشتری به دست آورد.

حسن حسن نیز افزود داعش که علاوه بر غنایم جنگی، در بازار سیاه نیز به خرید تسلیحات و مهمات مورد نیاز خود اقدام می کند، درست مثل یک ارتش کوچک از سلاحهای آموزشی و امکانات عملیاتی لازم برخوردار است.

کارشناسان بر این عقیده اند که ائتلاف بین المللی ضدداعش به فرماندهی آمریکا به رغم موفقیت های نه چندان چشمگیری که کسب کرده است، به علت نداشتن نیروهای زمینی و به ویژه نیروهای اطلاعاتی در جبهه نبرد با داعش، در این مبارزه از میدان عمل گسترده ای برخوردار نیست.

جانستون می گوید گروه داعش مبارزه خود را برای توسعه مناطق تحت سیطره اش بر روی مناطقی متمرکز کرده است که نیروهای نظامی و امنیتی آنها به علت جنگ تضعیف شده اند. داعش پس از تصرف یک منطقه، تشکیلات اداری خاص خود را در آن جا برقرار می کند و نیروهای پلیس خود را در آنجا به کار می گمارد. افراط گرایان داعش در برخورد با ساکنان مناطقی که اشغال می کنند، از سیاست هویچ و چماق استفاده می کنند. از یک طرف با اجرای اعدامهای خشونت بار در انظار عمومی، ترس و وحشت در میان مردم ایجاد می کنند و از طرفی با ایجاد ثبات نسبی در این مناطق برخی خدمات عمومی رایگان از جمله خدمات درمانی و آموزشی به ساکنان آنها ارائه می کنند.

حسن حسن می افزاید: مردم این مناطق از خشونت ها و اعدامهای داعش بیم دارند اما برخی به روش زمامداری داعش اعتماد دارند و در عین حال گزینه جایگزین دیگری نیز در این زمینه نمی بینند.

در واقع نبود جایگزین یکی از کلیدهای موفقیت داعش در عراق و سوریه بوده است که جوامع سنی مذهب آن احساس می کنند توسط شیعیان که قدرت را در دست دارند، طرد شده اند. در سوریه شورشیان که بر ضد رژیم بشار اسد، رئیس جمهور این کشور قیام کرده اند عمدتا برخاسته از اکثریت جامعه سنی این کشور هستند و در عراق نیز جامعه سنی ها دولت را به سیاست ها و رفتار تبعیض آمیز بر ضد این فرقه متهم می کنند.

لیستر ابراز اطمینان می کند تا زمانی که این وضعیت در سوریه و عراق ادامه دارد، داعش از حمایت غیرملموس غیرنظامیان برخوردار خواهد بود. بنابراین یک راه حل واقعی برای فائق آمدن بر داعش این است که اختلافات موجود در جامعه که داعش آنها را تشدید و از آنها بهره برداری می کند، برطرف شود.