نگران ترک‌های تونل توحید نباشید

مهندس علی اولیایی‌نیا، مدیراجرایی تونل توحید در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «این تونل درسال 88 و پس از افتتاح برای بهره برداری در اختیار شرکت کنترل ترافیک تهران قرار گرفت و ما به عنوان بهره بردار ترافیکی و حمل و نقل عمومی از آن استفاده می‌کنیم، هر مشکلی هم که برای آن به‌وجود بیاید به مراکز ذیربط گزارش می‌دهیم و تا رفع مشکل پیگیری می‌کنیم.»

وی درباره مشکلات فنی تونل عنوان می‌کند: «شرکت کنترل ترافیک به عنوان بهره‌بردار اصلی تونل توحید مسئولیتی برای پاسخگویی به مشکلات فنی این تونل ندارد ولی اطلاعات گویاست که ضخامت 10تا15سانتی پوشش پایه‌ها تزئینی است و سازندگان آن برای آزمایش‌های تخصصی با فرزهای ویژه خطوطی را روی جداره پایه‌ها ایجاد کرده‌اند که برای رانندگان ترک‌های غیرعادی به نظر می‌رسد. البته مسئولان معاونت فنی و عمرانی که پروژه تونل توحید در دست آنها بوده در برنامه‌ای تلویزیونی علت ترک‌ها را توضیح داده‌اند ولی مسأله‌ای که باید گفته شود این است که هیچ خطری رانندگان را تهدید نمی‌کند و اگر تهدیدی هم در کار باشد آن را در سریع‌ترین زمان برطرف می‌کنیم.» مهندس اولیایی‌نیا با اشاره به عملیات شبانه و بسته شدن چند ساعته تونل از ساعت12 شب تا5 صبح می‌افزاید: «از26 فروردین ماه به طور مستمر چند ساعتی برای نظافت،آچارکشی جت فن‌ها و پست‌های برق و تجهیزات الکترونیکی که از حساسیت بالایی برخوردارند تونل بسته بوده و این برنامه تا آخر خرداد نیز ادامه دارد.  با توجه به اینکه در طول روز امکان سرویس تجهیزات به خاطر رفت و آمدهای بسیار وجود ندارد زمان عملیات از نیمه شب تا 5 صبح در نظر گرفته شده و مسأله دیگری نیست. این سلسله عملیات برای بالا بردن عمر مفید تونل و برطرف کردن ایراد‌های احتمالی است.»

این روزها اگر ساعت 12 شب به بعد گذرتان به تونل توحید افتاده باشد، حتماً با در بسته رو به رو شده‌اید. «تونل در دست تعمیر است»زود است بگوییم تونل توحید فرسوده شده. 5 سال زمان زیادی نیست. قاعدتاً من هم کارشناس سازه‌های شهری نیستم که حکم به فرسودگی این تونل شهری بدهم اما شما هم می‌توانید در حال عبور، ترک‌های عمیق ستون‌ها را ببینید و همین‌طور آبی که از دیواره‌ها پایین می‌ریزد. بعضی از ترک‌ها چنان عمیق است که می‌توانید دست‌تان را در آن فرو کنید. البته مهندس علی اولیایی‌نیا، مدیراجرایی تونل توحید می‌گوید پایه ستون‌های تونل 10 تا 15 سانت پوشش تزئینی دارد و از این نظر جای نگرانی نیست.به هرحال بسیاری از رانندگان هنگام عبور از تونل نمی‌توانند نگران نباشند و دامنه این نگرانی‌ها به صدا و سیما هم کشیده است.

فروردین ماه سال 86 کلنگ ساخت تونلی بر زمین زده شد که قرار بود شمال پایتخت را به جنوب آن وصل کند و گره‌گشای ترافیک مرکزی شهر باشد. اما از آنجا که ما خیابان و بزرگراه و تونل را نه برای آدم‌ها بلکه برای ماشین‌ها می‌سازیم، این تونل گره‌گشا نیز خیلی زود خود به یکی از گره‌های ترافیکی تبدیل شد.

تونل پیش رفت و البته کم سوژه‌ هم به دست مطبوعات نداد؛ از اختلاف نظر درباره هزینه‌های آن گرفته تا دهان باز کردن گاه و بی‌گاه حفره‌هایی در دل خیابان‌های کلهر و ارومیه و ریزش‌های مدام در مجاورت کارگاه تونل.

یک سال مانده بود به افتتاح تونل که سخنگوی وقت شورای شهر تهران اعلام کرد «مسئولیت هر مرگ یا حادثه جدیدی در جریان ساخت تونل توحید با شهرداری است.» در این گیر و دار حتی شرکت آب و فاضلاب هم در اطلاعیه‌ای رسمی، مسئولیت تمام حوادث ریزش تونل توحید را متوجه شهرداری و طرح توحید دانست. آن زمان شهرداری تهران اغلب حوادث را بزرگنمایی رسانه‌های دولتی و اظهار نظرها را سیاسی می‌دانست که تا حدودی دور از حقیقت نیز نبود. با این حساب تونل توحید به یکی از کارزارهای سیاسی شهرداری با دولت وقت تبدیل شد.

به هر حال پس از 30 ماه تلاش شبانه روزی متخصصان داخلی تونل توحید با 2 هزار و 136متر طول و شامل 3 باند رفت و برگشت در روز دوازدهم بهمن ماه سال 89 و با تشریفات خاصی از جمله حضور صدها خبرنگار و عکاس داخلی و خارجی و رژه اتوبوس‌ها و خودروهای لوکس قدیمی افتتاح شد. این تونل که به گفته برخی کارشناسان در کوتاه‌ترین زمان ممکن ساخته شد بزرگراه شهید چمران، جلال آل احمد و خیابان دکتر فاطمی را به بزرگراه شهید نواب صفوی، خیابان امام خمینی(ره) و خیابان آذربایجان مرتبط کرد.

بنابر اعلام شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران، در تجهیز این تونل از امکانات روز دنیا استفاده شده است، تجهیزاتی همچون نظارت تصویری، سیستم تهویه هوا، برق اضطراری، سیستم اطفای حریق و روشنایی هوشمند، سامانه تشخیص آلودگی، کنترل ترافیک و... مهندسان سازنده تونل و مسئولان شهری مدعی‌اند استفاده از ۷۰ دستگاه جت‌فن و ۱۱ دستگاه اگزاست فن برای تهویه هوای تونل، مطابق با آخرین تکنولوژی بوده اما کارشناسان دیگری نیز این تکنولوژی را قدیمی می‌دانند و از روش‌های نوین دیگری دفاع می‌کنند.

این درحالی است که خود مسئولان نیز اعلام کرده‌اند که برای بهتر شدن وضعیت تهویه هوا به دنبال استفاده از فناوری‌های دیگر از جمله فناوری نانو هستند. به هرحال چند سالی از زمان بهره‌برداری تونل می‌گذرد اما بحث‌ها پیرامون این سازه شهری همچنان ادامه دارد.

بحث‌های فنی منتقدان سر جای خود اما اگر شما به عنوان یک شهروند عادی از ورودی جنوبی تونل یعنی مسیر نواب جنوب به شمال وارد تونل شوید و به پایه‌های قطور تونل نگاهی بیندازید، شره آب را می‌بینید که از پایه‌ها و دیواره‌ها پایین می‌ریزد و در کف تونل جمع می‌شود و همین‌طور ترک‌های ریز و درشتی که تمامی ندارد.

 چند صدمتر جلوتر اوضاع وخیم‌تر می‌شود و حس می‌کنید می‌توانید دست‌تان را در یکی از ترک‌ها فرو کنید. بعضی جاها هم چیزی مثل دوغاب شیری رنگی می‌بینید که با خاک سنگ و سیمان سفید برای کاشی و موزاییک درست می‌کنند. فشار سازه و عمق آن پایه‌ها را ترکانده؟ شره کردن آب یا روش غلط تهیه بتن؟

اقبال شاکری، ‌رئیس کمیته عمرانی شورای شهر تهران در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «از چندماه پیش گزارش‌هایی درباره تراوش و نفوذ آب در تونل توحید بویژه ستون‌ها به شورای شهر رسیده بود که براین اساس کارشناسانی را برای بررسی ماجرا مأمور کردیم که پس از چندین بازدید و تحقیق و آزمایش مشخص شد دیواره‌ها و قسمتی از سقف تونل دچار نشت آب‌های سطحی و زیرسطحی شده و باید از همان ابتدا یعنی زمان ساخت زهکشی و عایق‌‌بندی مناسب برای جلوگیری از نفوذ آب صورت می‌گرفت.»

وی در پاسخ به اینکه آیا از نزدیک تراوش آب و ترک ستون‌ها را دیده یا خیر می‌گوید: «چندین بار از تونل بازدید کرده‌ام و بررسی‌های متخصصان هم نشان می‌دهد که تونل توحید به‌خاطر لاین‌های رفت و برگشت کروی، فضای هفت شکلی بین‌ لاین‌ها در سقف به‌وجود آمده که آب‌های سطحی و زیرسطحی در این فضای هفت مانند یا وی مانند جمع می‌شود و به ستون‌ها فشار می‌آورد و بخشی از آب هم از آنجا به داخل تونل نفوذ می‌کند.»

وی در ادامه می‌افزاید: «در حال حاضر مجری بهره‌بردار از تونل برای رفع این مشکل از سال گذشته با تزریق موادی در فضای هفتی شکل بین دو لاین تونل قصد عایق‌بندی دارد که آنچنان موفق نبوده ولی از ابتدای سال مواد جدید و پیشرفته‌ای در این فضا تزریق می‌شود که به انباشته نشدن آب‌ها و عایق ‌بندی کمک می‌کند که تعطیلی‌های شبانه تونل هم به این خاطر است.»

شاکری با اشاره به اینکه سلسله عملیات‌های بازسازی تونل فقط درمان موقت است تأکید می‌کند: «مشخص نیست زمان ساخت تونل آیا زهکشی تخصصی صورت گرفته یا نه؟ یا اینکه عایق استفاده شده مناسب بوده یا نه ولی نکته‌ای که قابل اشاره است پایدار بودن تونل و استحکام آن است و در حال حاضر خطری مردم را تهدید نمی‌کند ولی متولیان ساخت سازه باید الزاماتی را برای نگهداری و مراقبت هر چه بهتر از تونل و حتی سازه‌های دیگر در دستورکارشان قرار بدهند.»

سوژه از نمای نزدیک

در این گیر و دار برای مستند شدن گزارش چاره‌ای جز خطر کردن برای عکاسی نبود. ساعت 14 ظهر ماشین‌ها نرسیده به دوربین کنترل سرعت از ترس جریمه 100 هزار تومانی سرعت‌شان را کم می‌کنند و کمی آن‌طرف‌تر پای‌شان را روی پدال گاز می‌گذارند.
 داخل تونل گذشته از هوای آلوده و سر و صدا، برای عکس گرفتن باید جایی ایستاد و روی سوژه متمرکز شد که عملاً چنین امکانی وجود ندارد.

بالاخره در منتهی‌الیه خط اضطراری که ویژه عبور خودروهای امدادی و آمبولانس است پناه می‌گیرم و با اضطراب و ترس گیر افتادن عکس می‌گیرم، بماند که خودروها و موتورهای متخلف براحتی وارد لاین ویژه می‌شوند و تا جایی که امکان دارد تخت گاز می‌روند انگار نه انگار که نام این لاین خط اضطراری است.

علاوه بر خطر گیر افتادن توسط مانیتورینگ تونل و تصادف در خط ویژه، لرزه و تکان شدید بادی که سرعت اتومیبل‌ها ایجاد می‌کند هم مزید بر علت است.
بالاخره اتفاقی که نباید می‌افتاد افتاد و مأمورها به سمتم آمدند. چاره‌ای نیست جز ترک محل.
ساعت 8 شب برمی‌گردم، تونل شلوغ است و ترافیک کند، فرصت خوبی است. دوباره به لاین ویژه می‌روم و شروع می‌کنم به عکس گرفتن.

 به شما پیشنهاد چنین کاری نمی‌دهم چون با زوزه هر ماشینی مرگ را به خود نزدیک می‌بینید اما برای من چاره‌ای جز این نبود وگرنه حرف مرا بدون سند قبول نمی‌کردید.

چرا بتن ترک می‌خورد

تا یادم هست شنیده‌ام که آب، سیمان و بتن را محکم‌تر می‌کند. اگر این‌طور باشد، نشت آب باید بتن این جا را هم سفت‌تر کند نه اینکه ترک بردارد.

 البته این را هم از مهندس‌های ساختمان شنیده‌ام که ساخت بتن فرمول‌های حساسی دارد که در ایران رعایت نمی‌شود، مثلاً اینکه بتن باید لایه لایه ریخته شود و ویبره داده شود که هوا لای ملات باقی نماند. یا اینکه شیرابه سیمان مهم‌ترین بخش ملات بتن است که معمولاً در ایران ارزش آن را نمی‌دانند حتی موقع ساختن ملات سیمان توسط کارگرها می‌بینیم که شیرابه از زیر ملات راهش را کشیده و مثل جوی آب به سمت دیگری سرازیر می‌شود. به علاوه باید محاسبات دقیقی درمورد فشار وارده به بتن داشت و...

مهندس سهیل طاهری کارشناس سازه و عضو سازمان نظام مهندسی در این باره به «ایران» می‌گوید: «ترک در بتن اگر از یک میلیمتر بالاتر باشد خطرناک است و باید هرچه سریع‌تر رسیدگی کرد. باید نمونه‌برداری کرد و دقیقاً دید که علت این ترک‌ها چیست اما به احتمال قوی باید دلیل ترک‌های این تونل کیفیت پایین بتن و فرسایش زودهنگام باشد.»

طاهری آب را هم در صورتی که بتن به صورت مداوم در معرض آن قرار گیرد، از جمله علت‌های فرسایش می‌داند: «آب حجم بتن را بالا می‌برد و فشار وارد می‌کند که همین باعث می‌شود بتن ترک بخورد. فشار بیش از حد خطرناک است، ترک‌های عمیق ایجاد می‌کند و در نهایت بتن زیر بار چنین فشاری خرد می‌شود.»