طرح ايران براي پايان بحران يمن چه مي گويد؟

ایرنا نوشت: تحولات يمن و تهاجم هوايي ائتلاف سعودي به اين کشور، بحراني ديگر بر بحران هاي خاورميانه افزوده و اين منطقه را بيش از پيش درگير تنش هاي قومي-مذهبي و جنگ هاي نيابتي کرده است. اين رويدادها نشان مي دهد برخي کشورهاي خاورميانه و به ويژه عربستان سعودي، همچنان از دريچه ي تخاصم راهبردي به محيط پيرامون مي نگرند و براي پيشبرد اهداف خود بر ابزارهاي براندازانه و آشوب زا تکيه دارند به شکلي که با کاربرد زور به سخت ترين شکل ممکن، خاورميانه را هر چه بيشتر در بحران و خشونت فرو مي برند.

در شرايط کنوني وخامت اوضاع در برخي مناطق يمن به اندازه يي است که سازمان ملل متحد (هرچند با تاخير) و بسياري از کشورها خواستار آتش بس فوري به منظور کمک به زخمي ها و فرستادن غذا و دارو براي آن ها داشته اند. بنابراين، يمن در آستانه ي فاجعه يي انساني قرار دارد. اين تهديد زماني جدي تر مي شود که در نظر داشته باشيم تنها کساني که از يورش آل سعود سود مي برند، گروه هاي دهشت افکن مانند القاعده و داعش هستند؛ گروه هايي که از مدت ها پيش ماشين کشتار انسان ها را در کشورهاي منطقه به راه انداخته اند.

با توجه به دشواري ها و پيچيدگي هاي تحولات يمن و افزايش دامنه ي بحران اين کشور، جمهوري اسلامي ايران به عنوان قدرتي منطقه يي با رويکردي سازنده، مسوولانه و ثبات آفرين طرحي را براي پايان دادن به اين بحران تنظيم و ارايه کرده است؛ طرحي که افزون بر مورد يمن اين ظرفيت را دارد که نقطه ي اتکايي براي حل و فصل ديگر بحران هاي پيراموني باشد و تحولي در ديپلماسي منطقه يي ايجاد کند.

اين طرح بيست و هشتم فروردين ماه بر پايه ي چهار ماده از سوي نماينده ي ايران در سازمان ملل متحده به قايم مقام دبيرکل اين سازمان ارايه شد که بندهاي آن عبارت است از: يکم) برقراري آتش بس و توقف سريع همه ي حمله هاي نظامي خارجي؛ دوم)ارسال فوري و بدون وقفه ي کمک هاي انسان دوستانه (و پزشکي) براي مردم يمن؛ سوم) از سرگيري گفت وگوي ملي يمني زير هدايت مردم يمن با مشارکت نمايندگان همه ي احزاب سياسي و گروه هاي اجتماعي اين کشور؛ چهارم) تشکيل دولت فراگير وحدت ملي يمن.

براي روشن شدن ابعاد اين طرح، بايد به چند نکته اشاره کرد:

1- تاريخ ديپلماسي نشان مي دهد در بسياري از بحران هاي سياسي طرف هاي درگير زماني پاي ميز مذاکره مي آيند که پيش از گفت و گوها، يک يا چند ميانجي توافقي بر سر توقف درگيري به ويژه از سوي طرف داراي برتري نظامي ايجاد کرده باشد.

بحران اوکراين و تلاش کشورهاي درگير براي حل و فصل آن نمونه ي روشني از اين استدلال است. يکي از علت هاي بنيادين تداوم بحران اوکراين، شکست گفت و گوها در سايه ي حمله هاي پياپي 2 طرف درگيري است به شکلي که هر زمان اين هجوم ها متوقف شده، گفت و گوها با ضرب آهنگ بهتري به پيش رفته است.

بنابراين، شرط ورود به هرگونه مصالحه ي سياسي براي حل مساله ي يمن، توقف يورش ائتلاف سعودي است. تا زماني که اين هجوم ادامه داشته باشد هيچ گروهي نمي تواند از امنيت خود يقين داشته باشد. به همين دليل گروه هاي سياسي با هر طرحي بدون پيش شرط توقف تهاجم نظامي مخالفت مي کنند.

2- در يمن هر گروه سياسي از جانب بخشي از مردم پشتيباني مي شود و اين گروه ها هر کدام نماينده ي بخشي از جامعه ي يمني هستند. بنابراين، هر نوع گفت و گو از سوي گروه هاي درگير زماني مي تواند نتيجه بخش باشد که مورد اقبال عمومي قرار گيرد.

از سوي ديگر، اين نکته را نيز بايد در نظر داشت که در هر جنگي، غيرنظاميان قربانيان اصلي به شمار مي آيند. در حمله ي ائتلاف سعودي نيز قربانيان اصلي شهروندان غير نظامي هستند که آماج يورش هواپيماهاي ائتلاف سعودي قرار دارند. به همين دليل، کاستن از رنج و آمال مردمي که طي درگيري ها آسيب ديده اند گامي ضروري در حرکت طرف هاي درگير به سمت يک مصالحه ي سياسي است و تا زماني که به اين مهم توجه نشود نمي توان به موفقيت طرح هاي صلح اميدوار بود.

در اين پيوند و از منظر ملاحظه هاي اخلاقي- انساني، رنج مردم آسيب ديده از حمله هاي هوايي ائتلاف سعودي دل هر انساني را به درد مي آورد و وظيفه ي انساني حکم مي کند کمک به اين افراد در دستورکار دولت هاي منطقه قرار گيرد.

3- حل بحران هاي سياسي داخلي نيازمند مشارکت همه ي گروه ها در يک گفت و گوي ملي است. اگر به اين مساله توجه داشته باشيم که بحران هاي داخلي زماني تشديد مي شود که برخي کشورها يا گروه هاي خارجي سعي در مداخله ي مستقيم يا غير مستقيم داشته باشند، بنابراين براي کاهش آن نيز در وهله ي نخست بايد اين مداخله گري هاي خارجي قطع شود و در مرحله بعد، همه ي گروه هاي سياسي گردهم آيند و به راهکاري اساسي براي عبور از بحران بيانديشند.

به اين ترتيب، خروج يمن از بحران با يک راهکار يمني- يمني امکان پذير است و همه ي گروه هاي سياسي بايد با کسب پشتيباني عمومي و دست کم اکثريت در مورد آينده ي سياسي کشورشان تصميم بگيرند. اينجاست که بحث تشکيل دولت فراگير وحدت ملي به عنوان آخرين و مهم ترين نکته به ميان مي آيد.

4- بايد توجه داشت که کشتي طوفان زده ي برخي کشورها زماني از گرداب بي ثباتي سياسي و مداخله ي خارجي به سلامت عبور مي کند که در اين کشتي طرف هاي درگير بتوانند براي تشکيل يک دولت ملي به توافق دست يابند. در سايه ي تشکيل چنين دولتي است که مي توان به حل ريشه يي بحران اميدوار بود.

اين نکته به خوبي در بند آخر طرح چهار ماده يي ايران مورد توجه قرار گرفته است که مي توان از آن به عنوان خروجي اين طرح و نتيجه ي نهايي گفت و گوي يمني- يمني ياد کرد.

در مجموع بايد گفت بحران يمن نشان داد سياست خارجي عربستان سعودي و هم پيمانان منطقه يي اين کشور همچنان بر مدار منطق نظامي گري و ترويج خشونت مي چرخد و اين در حالي است که جهان در دهه هاي گذشته دگرگوني هاي زيادي به خود ديده و سرعت تحولات چنان بالا است که کشورها به تنهايي نمي توانند از عهده ي مديريت تحولات پيرامونشان برآيند. به همين دليل، در چنين جهاني بهترين راه حل مديريت بحران ها و تعارض هاي منطقه يي و جهاني، بهره گيري از ابزار ديپلماسي و مصالحه در سايه ي اشتراک نظر و همکاري هاي گسترده ي بين واحدهاي ملي است. ارايه ي طرح چهار ماده يي جمهوري اسلامي ايران براي عبور از وضعيت کنوني يمن و پايان دادن به يورش هاي ائتلاف سعودي در چنين چارچوبي قابل درک است و توجه به آن بايد در صدر دستورهاي کار کشورهاي منطقه و سازمان هاي بين المللي و به ويژه سازمان ملل متحد قرار گيرد.