برج آزادی سوراخ شد!

برجی که یکی از نمادهای شهر تهران و در فهرست آثار ملی ثبت شده است این روزها در انتظار بازسازی و مرمت است. سقف‌های قدیمی این بنا چکه می‌کنند و ساختمان قدیمی آن نیازمند بازسازی است. با آنکه از سال 91 وعده‌هایی مبنی بر مرمت این برج تاریخی داده و بودجه‌هایی هم به این بنا اختصاص یافته، اما تاکنون نتیجه‌ رضایت‌بخشی دیده نشده است. این میدان 44 ساله با آن برج معروفش، بخشی از خاطره مشترک همه ماست.
 
به گزارش آرمان، چهار سال پیش، مسئولیت راه‌اندازی و نگهداری فضای داخلی برج آزادی به‌عهده بنیاد رودکی گذاشته شد و با تشکیل مرکز فرهنگی، هنری انقلاب اسلامی در پایین برج اداره امور مربوط به سالن‌ها و موزه‌های این بخش به این بنیاد و وزارت ارشاد واگذار شد؛ درحالی که نظارت بر اکثربناهای شهری بر عهده شهرداری‌هاست. همه نقش‌های داخلی برج، تلفیقی از سنت و مدرنیسم است. معماری برج آزادی، ترکیبی از 3نوع معماری است که در دوره‌های هخامنشی، ساسانی و اسلامی اجرا می‌شد.

 داستان یک میدان

سال 1345 بود که قرار شد برای تهران یک نماد طراحی شود. طراحی نماد به مسابقه گذاشته شد و طرح یک دانشجوی 24ساله فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران، برگزیده و برای ساخت انتخاب شد. عملیات بنای برج در یازدهم آبان 1348 شروع شد و بعد از 28ماه کار در 24 دی‌ماه 1350 به بهره‌برداری رسید. این برج بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به نمادهای انقلاب تبدیل شد و به میدان آزادی تغییر نام داد. طول برج آزادی 63متر است. تمام فضاهای موجود در مجموعه آزادی طوری طراحی شده‌اند که استفاده از آن، بیشتر جنبه نمایشگاهی دارد؛ این را می‌شود از تعداد زیاد سالن‌ها و موزه‌های طبقه زیرین بنا هم فهمید اما جالب‌ترین نکته در بنای میدان آزادی شاید این باشد که هیچ‌وقت نمی‌توانی بالای سرت، سقفی را بسته ببینی و همیشه به بالا که نگاه کنی، یک فضا و روزن کوچک هست که می‌شود طبقه بالا را دید؛ این اتفاق، درهمه طبقه‌های برج زیبای آزادی تکرار می‌شود. بر پایه نظرسنجی‌های انجام‌شده اکثریت شهروندان تهرانی برج آزادی را به‌عنوان نماد شهر تهران معرفی کرده‌اند.

 زخم بر پیکر نیمه‌جان برج آزادی

بنای برج آزادی به‌واسطه واقع‌شدن در میدان اصلی شهر و تجمع خودروها بسیار آسیب دیده است. موقعیت مکانی این بنا سبب شده است از سویی دسترسی شهروندان به این بنا در مقایسه با بناهای تاریخی دیگر دشوار باشد و ارزش‌های تاریخی آن کمتر دیده و شناخته شود و از سوی دیگر ساخت یک شبکه زیرگذر اطراف یکی از باشکوه‌ترین بناهای شهر می‌تواند میدان آزادی را از مردم خالی و جولانگاه خودروها کند. سال گذشته شهرداری تهران که سال‌ها پیش این میدان را ساماندهی و برج را مرمت کرد، اعلام کرد که قصد دارد شبکه‌ای از زیرگذر در اطراف آن بسازد. با ساخت این زیرگذرها معدود تماشاچی‌های این سازه هم از اطراف آن دور می‌شوند. این زیرگذر این روزها در حال اتمام است. نماد تهران در حال حاضر هم بازدیدکننده چندانی ندارد و سازه‌ برج هم دچار مشکل شده است. از سال ۱۳۹۲ با آشکار شدن وضعیت تخریبی نگران‌کننده برج آزادی هر یک از ارگان‌های درگیر، مسئولیت را به دیگری واگذار می‌کنند و همچنان برج آزادی در انتظار متولی است.

 زمستان برج آزادی را از پا در می‌آورد

از سوی دیگر زنگ‌های خطر درباره تخریب مهم‌ترین بنای تاریخ معاصر ایران از سال گذشته به صدا درآمده بود. مدیر برج آزادی اوایل سال گذشته هشدار داد که اگر برج مرمت و ساماندهی نشود، نمی‌تواند در برابر بارندگی‌های زمستان امسال تاب بیاورد. هرچند مسئولان مربوطه بارها و بارها وعده مرمت و ساماندهی برج را داده‌اند اما تا کنون هیچ‌کدام از آنها اجرایی نشده است. این درحالی است که چند سال پیش سازمان زیباسازی با صرف هزینه‌های کلان رنگ رخسار برج آزادی را سر و سامان داد تا خبر از سر درون آن ندهد اما این ظاهرسازی بی‌فایده بود. برج روزگار خوبی را پشت‌سر نمی‌گذارد و رطوبت که در جان آن نفوذ کرده، این برج را در برابر هر بارندگی سست و لرزان کرده است. غلامحسین شاه‌علی بارها از مسئولان میراث فرهنگی خواسته بود که به این مساله رسیدگی جدی کنند و بدانند که اگر فردا با فرارسیدن زمستان دوباره پیکر برج آزادی مورد آسیب قرار بگیرد، دیگر ما جوابگوی مردم نیستیم.

 مشکلات حقوقی برج آزادی دست مسئولان را بسته است

رئیس کمیته میراث‌فرهنگی شورای شهر تهران درمورد طرح‌های بازسازی این بنای تاریخی به «آرمان» می‌گوید: بازسازی این بنا دو حالت دارد، یکی مقطعی و سریع و دیگری طولانی‌مدت است. احمد حکیمی‌پور ادامه می‌دهد: در طرحی که فوریت دارد و در حال اجراست بازسازی داخلی این بنا مورد توجه است تا سقف‌ها بازسازی شوند و جلوی چکه کردن آب و نفوذ آن به داخل بنا گرفته شود. درحالی که در طرح طولانی‌مدت بحث اساسی راه‌اندازی یک سایت فرهنگی، تفریحی درغرب تهران است. او با اشاره به مشکلات حقوقی و مدیریتی که این بنا دارد، می‌گوید: از آنجا که مدیریت این بنا برعهده بنیاد رودکی و وزارت ارشاد است، شوراها و شهرداری نمی‌توانند آزادانه در مسائل داخلی آن دخالت کنند و بیشتر مسئولیت این بنا بر عهده این بنیاد است و شهرداری و شوراها در این راه اعتبارات محدودی صرف کرده‌اند. این عضو شورای شهر مشکل دسترسی را از مشکلات اصلی برج آزادی می‌داند و می‌گوید: افراد نمی‌توانند پیاده به این بنا دسترسی پیدا کنند و اطراف آن را خودروها احاطه کرده‌اند. بنابراین این منطقه باید از نظر دسترسی و موقعیت مکانی اصلاح شود. حکیمی‌پور مدیریت دولتی این مجموعه و نظارت وزارت ارشاد بر آن را یکی از عوامل کمبود انگیزه برای توجه وبازسازی آن از سوی مردم و مسئولان عنوان می‌کند.

 گسترش شهرنشینی و فراموشی برج آزادی

یک کارشناس میراث‌فرهنگی درمورد ارزش تاریخی برج آزادی به «آرمان» می‌گوید: این بنا در زمره آثار ملی ثبت شده است و مسئولیت بازسازی، حفظ و مرمت آن برعهده سازمان میراث‌فرهنگی است. جلیل گلشن ادامه می‌دهد: این برج در زمان پهلوی ساخته شد اما به نماد آزادی تبدیل گشت یعنی، به‌رغم ارزش بنا، ساختمان و معماری این بنا به لحاظ مفهومی هم واجد ارزش و اهمیت است و باید حفظ شود. او با اشاره به اینکه این بنا در زمان ساخت در مکانی واقع شده بود که گردشگران خارجی که وارد فرودگاه مهرآباد می‌شوند هنگام بازدید از شهر ابتدا با آن برخورد کنند، می‌گوید: از این نظر این بنا در مکان مناسبی قرار گرفته است اما به مرور زمان و با گسترش شهرنشینی این بنا در مرکز شهر و محل تردد و تجمع خودروها افتاد و از خاطره‌ها فراموش شد. گلشن با یادآوری لزوم توجه به بازسازی و مرمت این بنای تاریخی می‌گوید: در درجه اول باید ساختمان قدیمی و بنای آن بازسازی شود و بعد از آن لازم است فکری برای موقعیت مکانی این بنای ماندگار و تاریخی شود تا حافظه تاریخی مردم به فراموشی سپرده نشود.