واردات داروی ارزان به قیمت جان

در روزهای گذشته، جنجال تزریق داروهای آلوده و نابینایی و کم‌بینایی چشم 15 بیمار دیابتی، چالش اصلی وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو بود. هرچند مسوولان هر روز گزارش‌هایی از پیگیری تخلف صورت‌گرفته و دستگیری عوامل توزیع این دارو می‌دادند اما توضیحات یکی از مسوولان شرکت‌های واردکننده دارو نشان می‌دهد که با وجود کانال‌های مختلف وارد‌کننده دارو، نظارت بر واردات دارو به حدی است که هیچ دارویی بدون داشتن برچسب اصالت حق ترخیص از گمرک ندارد.

به گزارش جهان صنعت، پیشتر رییس سازمان غذا و دارو نیز گفته بود: «مسیر دریافت دارو، مسیر بسته‌ای است و توزیع داروهای مورد تایید این سازمان فقط از طریق شرکت‌های پخش صورت می‌گیرد.» بر این اساس داروی آلوده دارای مجوز وزارت بهداشت بوده و همان‌طور که مسوولان نیز تایید کردند، در داروخانه‌های معتبر کشور توزیع شده است. علاوه بر این با توجه به اینکه شرکت‌های واردکننده دارو از هر دارو حداقل هزار عدد وارد کرده و در مراکز مختلف توزیع می‌کنند، احتمال بروز این آسیب‌ها در بیماران دیگر نیز قوت می‌گیرد.

در گذشته کمتر این اتفاق می‌افتاد

مسوول یکی از شرکت‌های واردکننده دارو نیز در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره روند واردات دارو پیش از اجرای طرح واردات موازی می‌گوید: «تا دو سال پیش، یعنی قبل از فراخوان واردات داروهای ارزان هر شرکت داروسازی معتبر یا غیرمعتبر در دنیا یک نمایندگی در ایران داشت. برای نمونه شرکت بزرگ بایر گروهی از داروهایش را درجه‌بندی می‌کرد و هرکدام از داروهای سرطانی، تشخیصی و هورمونی‌ها را در شرکت‌های مشخص توزیع می‌کرد به این معنی که به چند شرکت نمایندگی نمی‌داد.»

وی ادامه می‌دهد: «یکی از مدارک این بود که شرکت‌های نمایندگی دارو در ایران الزاما نماینده انحصاری کمپانی سازنده باشند و نماینده انحصاری بودن مستلزم این است که با شرکت سازنده قرارداد داشته باشند و آن شرکت به عنوان نماینده پذیرفته شود.»به گفته وی، وارد کردن دارو به این شکل باعث می‌شد در صورت بروز مشکل و تغییر در یک دارو، نماینده انحصاری در کشور به‌عنوان تنها متولی واردکننده آن دارو، با توجه به قرارداد بسته‌شده با کمپانی پاسخگوی اشکالات به‌وجود آمده بود. بر این اساس اتفاقاتی که این روزها گریبان وزارت بهداشت را گرفته با این روند کمتر پیش می‌آمد.

واردات داروی ارزان به هر قیمتی

کاهش قیمت داروهای وارداتی، مساله‌ای بود که مسوولان وزارت بهداشت به آن پرداختند تا راه‌های کاهش قیمت را هموار کنند. رسول دیناروند، رییس سازمان غذا و دارو پیشتر در این‌باره گفته بود: «200 قلم داروی وارداتی برای بیماران مزمن و صعب‌العلاج از طریق فراخوانی که وزارت بهداشت در سال ۹۳ اعلام کرد، مشمول واردات موازی شدند. به این معنی که هر شرکتی که بتواند این داروها را ارزان‌تر از سایر شرکت‌ها وارد کند، مجوز واردات را به آن شرکت اختصاص خواهیم داد. بنابراین با اعلام این فراخوان برای واردات این داروها 5/26 درصد کاهش قیمت داشتیم.»

اما آنطور که این وارد کننده به «جهان‌صنعت» می‌گوید، روند کاهش قیمت دارو به کاهش کیفیت انجامید. تا آنجا که اینبار شاهد آسیب دیدن چشم 15 بیمار دیابتی بودیم. وی که هشت سال در این زمینه تجربه دارد درباره طرح فراخوان می‌گوید: «وزارت بهداشت برای پایین آوردن قیمت دارو و اجرای نظام طرح تحول سلامت، می‌خواهد به هر قیمتی طرح فراخوان را اجرا کند. بر این اساس هر کسی با داشتن حداقل مدارک و فقط به خاطر داشتن قیمت پایین‌تر می‌تواند دارو وارد کند. یعنی حتی اگر شرکتی نماینده انحصاری یک شرکت دارویی باشد اما چون یک نفر همان دارو را با قیمتی پایین تر وارد می‌کند، وزارت بهداشت از او می‌پذیرد در حالی که این روند در سنوات گذشته غیر قانونی بود.»

حالا این قیمت پایین‌تر می‌تواند شامل نکات زیادی باشد، اینکه دارو ماده موثره متفاوتی داشته باشد، کیفیت پایین، تاریخ انقضای متفاوت داشته باشد، تاریخش پاک و یک تاریخ دیگر رویش تایپ شود، می‌شود با مواد موثره پایین‌تر تولید و خیلی راحت درکشوری مثل ترکیه تهیه شود.
وی ادامه می‌دهد: «کشورهای معتبر تولید دارو به طور مثال شرکت سوییسی «روش» نه فقط در سوییس بلکه در کشورهای مختلف خط تولید دارد اما به طور مسلم دارویی که در خط تولید خود شرکت اصلی «روش» در سوییس ساخته می‌شود قیمت متفاوتی نسبت به طرف قرار داد همین شرکت در ترکیه دارد. این یکی از عواملی است که باعث می‌شود داروی آلوده وارد شود.»

قاچاقی بودن داروهای آلوده امکان‌پذیر نیست

وی این گفته مسوولان که «مرکزی که از این دارو استفاده کرده، داروی غیرمجاز آورده» را در تقابل با نظارت شدید وزارت بهداشت می‌داند و می‌گوید: «من به عنوان وارد‌کننده دارو می‌دانم که حتی یک دارو هم بدون مجوز ترخیص از گمرک عبور نمی‌کند. با این وجود مگر می‌شود یک مرکز معتبر توزیع داروی کشور، یعنی داروخانه‌های تهران و کرج داروی غیرمجاز و قاچاق توزیع کنند؟ به نظر من چنین اتفاقی عملی نیست و امیدواریم مسوولان در این‌باره پاسخگو باشند.»
این واردکننده دارو درباره نظارت وزارت بهداشت بر واردات می‌گوید: «هر دارویی که بخواهد وارد شود، ابتدا باید یک پروفرم داشته باشد. این پروفرم به صوت فوریتی، ثبتی یا هر شکلی که باشد از طرف وزارت بهداشت تایید می‌شود.»

به گفته وی، داروی وارداتی دارای پروفرم (پیش‌فاکتور) از طرف وزارت بهداشت تایید شده است چراکه دارویی را می‌توان ثبت‌سفارش کرد که مجوز وزارت بهداشت را داشته باشد. وی با تاکید بر اینکه حتی برای تمدید ثبت‌سفارش هم باید از وزارت بهداشت مجوز گرفت، ادامه می‌دهد: «آوستین‌های آلوده هم از یک داروخانه خریداری شده، یعنی کسی این دارو را با مجوز وارد کرده و قاچاقی بودن بعید است. چرا داروخانه معتبر داروی قاچاقی را بخرد که هیچ و اصالتی و مدرکی ندارد؟»

داروهای ارزان و بی‌تاثیر

حسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت اواخر آبان‌ماه امسال بود که با تاکید بر ادامه روند کاهش قیمت دارو در سال‌جاری درباره کیفیت داروها گفته بود: «همیشه داروی ارزان به معنی کمک به مردم نیست. شایسته نیست که مردم به مطب‌ها هدایت شوند، نسخه‌ای برای آنها تجویز شود اما دارویی که تهیه می‌کنند اثربخش نباشد. اینچنین موضوعی ظلمی واضح است بنابراین باید دقت گردد که مواد اولیه با کیفیت وارد کشور شود. این موضوع نیز به معنای آن نیست که برندهای خارجی همیشه خوب هستند.»

مساله بی‌تاثیری داروها نیز مدت‌هاست سر زبان‌ها افتاده چنانچه بیماران سرطانی از بی‌تاثیری داروها می‌گویند و پزشکان از ترامادول‌هایی که روزی مسکنی تاثیرگذار بودند و حالا از چرخه مصرف حذف شده‌اند به طوری که داروی ترامادول که زمانی حداکثر مجاز مصرف آن از طرف پزشکان روزانه مصرف 400 میلی‌گرم تجویز می‌شد و بیش از آن آدم‌ها را می‌کشت، امروز در افراد بیمار به تعداد بالا در روز مصرف می‌شود و بی‌تاثیر است.

مردم منتظر پاسخی روشن از سوی مسوولان

با وجود اینکه چند نفر از توزیع‌کنندگان دارو دستگیر شده‌اند اما هنوز کمپانی وارد‌کننده این دارو مشخص یا اعلام نشده است. داروهای ارزان 21 چشم را نابینا کرده و وارد کردن داروی ارزان- هرچند برای تامین مردم- ادامه دارد. در آماری که از طرف حسن قاضی‌زاده ‌هاشمی، وزیر بهداشت عنوان شد، 15 نفر دچار مشکل شده‌اند اما آن‌طور که این واردکننده دارو می‌گوید محموله‌های تجاری بیشتر از یک‌هزار عدد است. وزارت بهداشت هنوز درباره اینکه چه تعداد از این دارو وارد و توزیع شده توضیحی نداده است اما با ارسال نامه‌ای فوری به شرکت‌های پخش‌کننده می‌تواند داروها را در هر نقطه‌ای از سطح داروخانه‌ها و بیمارستان‌ها جمع‌آوری کند تا فروش و مصرف داروهای آلوده منع شود.

این روزها خبرها از آلوده بودن داروها یا بروز آسیب بعد از تزریق حکایت می‌کند. این واردکننده دارو هم تاکید می‌کند که سه احتمال وجود دارد؛ آلوده بودن دارو، شرایط غلط نگهداری یا مصرف غلط و تداخل دارویی که در نهایت منجر به بروز مشکل در بیماران شده است اما در نهایت این وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که وظیفه دارد تمهیداتی برای جلوگیری از بروز چنین اتفاقاتی در نظر بگیرد و از حق مردم صیانت کند.