ملک سلمان بن عبدالعزیز کیست؟

بیشتر فعالیت سیاسی و شهرت «سلمان بن عبدالعزیز» که امروز بر تخت پادشاهی نشست، مربوط به دوره امیری وی در «ریاض» پایتخت عربستان بود که توانست وی را هم در حلقه قدرت خاندان سعود و هم در میان سیاستمداران خارجی به عنوان چهره یی تاثیرگذار مطرح کند.

سحرگاه بامداد جمعه سوم بهمن ماه، «عبدالله بن عبدالعزیز» پادشاه نود ساله ی عربستان سعودی، به دلیل کهولت سن و بیماری در بیمارستانی در شهر ریاض درگذشت و ولیعهدش «سلمان بن عبدالعزیز»، جانشین او شد.

بر پایه ی وصیتی که «عبدالعزیز بن سعود» نخستین پادشاه عربستان سعودی، درباره ی آینده ی این پادشاهی از خوب به جای گذاشته است، تا زمانی که پسران وی در قید حیات باشند، پادشاه باید از بین یکی از آن ها انتخاب شود. به همین دلیل تاکنون پادشاهی از پدر به فرزندان انتقال یافته و بین آن ها دست به دست چرخیده است.

ملک سلمان هفتمین پادشاه سعودی است که پس از ملک عبدالله به پادشاهی عربستان می رسد. وی که بیست و پنجمین پسر ملک عبدالعزیز است، در اواخر سال 1935در شهر ریاض به دنیا آمد.

تحلیلگران مسایل درونی خاندان سعودی، ملک سلمان را فردی با اراده یی قوی، اصلاح طلبی محتاط و عملگرا می دانند. به همین دلیل، بسیاری از تحلیلگران دوران پادشاهی وی را تداوم سیاست های ملک عبدالله می دانند که البته با اندکی احتیاط و محافظه کاری بیشتر نسبت به او به پیش خواهد رفت.

سلمان به دلیل تعلق به خاندان سلطنتی، تحصیلات مقدماتی را در مدرسه یی که پدرش برای آموزش شاهزاده های سعودی تاسیس کرده بود، گذراند و از همان آغاز جوانی وارد سیاست شد.

زندگی سیاسی ملک سلمان با انتخاب وی به عنوان جانشین امیر منطقه ی ریاض در 17 مارس 1954 آغاز شد. در این دوران، شهر ریاض در ریاست (امیری) برادر سلمان قرار داشت و انتخاب سلمان به عنوان جانشین برادر، مسیر وی برای رشد سیاسی در چرخه ی قدرت را هموار کرد.

ورود کامل سلمان به سیاست در سال 1955 روی داد. در آن سال، سلمان به امیری منطقه ی ریاض دست یافت و تا 5 سال بعد نیز این پست را در دست داشت. وی مدتی از امیری ریاض استعفا داد، اما 2 سال بعد بار دیگر به دستور پادشاه، بار دیگر به عنوان امیر ریاض انتخاب شد. بنابراین، وی به مدت 48 سال امیر منطقه ی ریاض بود.

در سال های آغازین دهه ی 1980 میلادی، سلمان مسوولیت نظارت بر کمک های مالی به مجاهدینی را که در افغانستان علیه اشغالگری شوروی می جنگیدند نیز بر عهده گرفت. وی همچنین مدتی ریاست «شورای مشورتی» را بر عهده داشت و از زمانی که به ولایتعهدی انتخاب شد مسوولیت مدیریت تمامی سفرهای خارجی پادشاهی سعودی را بر عهده داشت.

اما بیشتر فعالیت های سیاسی سلمان در دوران امیری وی بر شهر ریاض بوده است. اهمیت شهر ریاض به عنوان پایتخت عربستان سعودی و ویژگی های فردی ملک سلمان در مدیریت امور اجتماعی و سیاسی شهر، از وی چهره یی مطرح در محافل درباری و در میان سیاستمداران خارجی ساخته است.

وی در دوران امیری خود در شهر ریاض از خود چهره ی یک رهبر توانمند، کارآمد و بدون فساد را به نمایش گذاشت.

یکی از اقداماتی که سلمان در دوران ریاستش بر ریاض انجام می داد این بود که با ایفای نقش میانجی، مانع از این می شد که اختلاف های بین شاهزاده های سعودی که در ریاض ساکن بودند به بیرون بروز پیدا کند. به همین دلیل، در بسیاری مواقع، وی نقش یک قاضی برای حل اختلافات درونی خاندان سعودی را ایفا می کرد. این مساله، نفوذ وی در خاندان سعودی را افزایش داد و توانست در میان شاهزادگان سعودی حلقه یی از نزدیکان را برای خود تشکیل دهد.

در دوران سلمان، شهر ریاض تغییرات بسیاری به خود دید. وقتی وی زمام امور را در این شهر در دست گرفت جمعیت آن 200 هزار تَن بود، اما به دلیل پیشرفت هایی که در این مدت در شهر ریاض صورت گرفته است، اکنون جمعیت این شهر به 7 میلیون نفر می رسد. تلاش وی بر این بود که ریاض را از یک شهر متوسط به یک شهر بزرگ و یک متروپل تبدیل کند و با تغییر و تحولاتی که در این شهر ایجاد کرد توانست ریاض را به حد و اندازه یک شهر بزرگ و پیشرفته برساند.

شهرت ملک سلمان در دوران ریاستش بر شهر ریاض و مرگ فرزندان نسل اول آل سعود باعث شد وی از سال 2011 در چرخه ی قدرت خاندان سعود بیشتر رشد کند. بر این پایه، وی پس از مرگ «سلطان بن عبدالعزیز» وزیر دفاع پیشین عربستان، به دستور ملک عبدالله به سمت وزارت دفاع منصوب شد.

انتخاب وی به وزیر دفاع به دلیل توانایی های شخصی وی بود. نخست اینکه، وی شخصیتی سیاسی و اهل گفت و گو دارد. توانایی وی در میانجی گری بین شاهزاده های سعودی سلمان را به این ویژگی معروف کرده است. دوم، سلمان در میانه ی نسل قدیمی و نسل جدید شاهزادگان قرار دارد و همین امکان میانجی گری بین این 2 نسل را به وی می دهد. سوم اینکه، به دلیل سال ها امیری بر شهر ریاض، وی حلقه یی قوی از متحدان داخلی و منطقه یی دارد.

به همین دلیل و در زمانی که بیماری ملک عبدالله پیشرفت کرد، سلمان به عنوان یکی از مهم ترین گزینه های جانشینی مطرح شد.

مرگ «نایف بن عبدالعزیز» ولیعهد پیشین ملک عبدالله و انتخاب سلمان به ولیعهدی، همزمان که پست وزارت دفاع را در دست داشت، آخرین حلقه ی موفقیت سلمان در چرخه ی قدرت در خاندان سعودی تا رسیدن وی به پادشاهی عربستان سعودی بود.

اکنون سلمان بن عبدالعزیز به عنوان جانشین ملک عبدالله به پادشاهی عربستان سعودی انتخاب شده است و این کشور شاهد پادشاهی یکی از آخرین فرزندان ملک سعود است.

اینکه سلمان در جایگاه پادشاهی تا چه میزان پایبند سیاست های پیشین باشد یا این کشور را وارد مسیر تازه ی تحول و دگرگونی کند، باید صبر کرد و منتظر ماند.

* مهدی جوکار