این سفر مهم است، به 5 دلیل

 محمد جواد ظریف دیروز، امروز و احتمالا فردا را مهمان اروپایی ها و سکانداران جدید و قدیم اتحادیه است.

به گزارش انتخاب آقای دیپلمات در حالی راهی اروپا شد که قراراست یکی دو هفته دیگر در نیویورک دور تازه گفتگوهای هسته ای با 1+5 از سر گرفته شود. همزمان بحران امنیتی ناشی از تحرکات داعش در عراق و سوریه در اوج است و چالش امنیتی میان اوکراین و روسیه نیز دست کمی از تحولات عراق ندارد. از قضا همه آنچه که گفته شده به نوعی فصل مشترک تهران و پایتخت های اروپایی و به طور مشخص اتحادیه اروپا است.

1- اگر مسیر سفرهای دیپلماتیک ظریف طی یک هفته اخیر را دنبال کنیم می توانیم درجه اهمیت موضوعات گفته شده از منظر تهران را متوجه شویم. ظریف اواسط هفته گذشته را درعراق بود او با سفر به بغداد، اربیل، سلیمانیه، کربلا و نجف طی 72 ساعت با 17 سیاستمدار شیعه، سنی، کرد و سکولار و 4 مرجع تقلید مذهبی شیعه دیدار کرد. طبیعتا حوادث شمال عراق و ساختار دولت مرکزی اصلی ترین موضوع این گفتگوها بود.

به فاصله یکی دو روز پس از بازگشت ظریف از عراق، ارتش و دولت مرکزی عراق اولین پیروزی رسمی و قابل توجه خود در مقابله با داعش را در آمرلی دشت کرد. نیروهای ارتش عراق که از زمان اشغال موصل و تکریت هیچ پیروزی قابل توجهی در این جنگ کسب نکرده بودند، روزهای پنج شنبه و جمعه گذشته با همراهی تمام قد جنگجویان وابسته به گروههای شیعه( صدری ها و بدری ها) و پیشمرگ های کرد موفق شدند در نخستین عملیات مشترک خود شهر ترکمن نشین آمرلی و روستاهای اطراف را پس از دو ماه محاصره و اشغال آزاد کنند. منابع خبری گفته اند که این عملیات حاصل اتحاد گروههای مذهبی و نژادی با ارتش دولت مرکزی عراق بود و این اتحاد حاصل رایزنی های یک ماهه گذشته تهران برای تعیین تکلیف دولت مرکزی در بغداد و مهم تر از آن نتیجه زودهنگام رایزنی های فشرده ظریف با همه گروههای عراقی ( سنی های میانه رو، کردهای بارزانی و طالبانی وخط سوم و طیف های چندگانه شیعه) در هفته گذشته بوده است. ترکتازی های داعش همانقدر که خاورمیانه را وحشت زده کرده، اروپایی های همسایه با منطقه از طریق مدیترانه را نیز به تکاپو انداخته است. رسانه های آمریکایی به استناد برخی شواهد خود می گویند که پیروزی عراقی ها در این عملیات در پشت پرده حاصل همکاری اطلاعاتی و تسلیحاتی غرب( اروپا و آمریکا) و ایران با بغداد نیز بود. با این پیش زمینه، ظریف که هفته گذشته در چنین روزهایی در بغداد و اربیل بود حالا در بروکسل است و به طور قطع در کنار بحث جدی برای تعیین تکلیف پرونده هسته ای، هم اندیشی با طرف های غربی برای همسو کردن همکاری ها در جهت از میان بردن خطر داعش و مدعیان خلافت اسلامی نیز در دستور کار گفتگوها قرار دارد. شکی نیست که در دوران بهبود مناسبات میان تهران و بروکسل، به نیابت از جامعه اروپایی، یک عراق با ثبات و آرام خواسته هر دو طرف است.

2- ظریف پس از بغداد به آنکارا رفت تا هم به نیابت از روحانی در مراسم سوگند رجب طیب اردوغان، که پس از سه دوره نخست وزیری حالا رییس جمهور ترک ها شده، شرکت کند و هم دوست صمیمی خود یعنی داوود اوغلو را از دفتر وزارت خارجه تا کرسی نخست وزیری این کشور مشایعت نماید. ترکیه در همه سالهای خوب مناسبات تهران با پایتخت های اروپایی به عنوان کشوری نیمی اروپایی و نیمی آسیایی پل ارتباط مناسبی برای بهبود روابط بوده است و رابطه تهران و اروپا تقریبا همیشه خواسته یا ناخواسته تابعی از روابط ایران و ترک ها بوده است. همانقدر که تیرگی روابط میان تهران با آنکارا و البته اروپا و حداقلی شدن کانال های گفتگو باعث محاسبات غلط مخالفان اسد شد و به جان گرفتن تکفیری ها در عراق و سوریه منجر شد، حال بهبود روابط و گشایش در مناسبات نیز می تواند جان تفکر تکفیری را در قلب خاورمیانه بگیرد و به تدریج ثبات را بار دیگر به این نقطه از جهان و البته همه جهان برگرداند.

3- وزیر خارجه بعد از آنکارا راهی مسکو شد تا پیش از آخرین چانه زنی با بارونس انگلیسی در بروکسل و پیش از آغاز دور آتی مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 سنگ های خود را با سرگئی لاوروف دیپلمات سرسخت روس وا بکَند و کرملین را درباره آینده مذاکرات با تهران کوک و هماهنگ کند؛ چرا که تجربه نشان داده است روس ها در عالم سیاست معمولا زود از کوک خارج می شوند و هماهنگی های هر چند وقت یک بار الزامی است. این روزها و با افشای دخالت های نظامی روسیه در شرق اوکراین منازعه شرق اوکراین میان طرفداران اتحادیه اروپا و مسکو پیچیده تر شده است. شرایط از حالت جنگ سرد عبور کرده و مسکو و بروکسل را تا یک قدمی تقابل نظامی پیش برده است. در این بین به نظر می رسد که روس ها به عنوان یکی از اعضای 1+5 بدشان نمی آید که در صورت لزوم سرنوشت پرونده هسته ای را به پرونده حوادث اوکراین و تقابل اخیر شرق و غرب گره بزنند و گروگان بگیرند. چیزی که هم تهران و به طور مشخص شخص روحانی و ظریف به عنوان مسئولان این پرونده و هم کمیته سیاست خارجی اتحادیه اروپا و کاترین اشتون به عنوان رییس مذاکره کنندگان 1+5 از آن ابا دارند.

4- سفر ظریف یک مناسبت و موضوعیت دیگر هم دارد و آن اینکه تکلیف کرسی کمیته سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای 4 سال آینده هم مشخص شده و«کاترین اشتون» انگلیسی جای خود را به «فدریکا موگرینی» ایتالیایی40 ساله داده است. این تغییر کرسی در شرایطی است که ماجرای پرونده هسته ای باعث شده که برای ایرانی ها کرسی کمیته سیاست خارجی اتحادیه اروپا از رییس شورای اتحادیه اروپا و حتی دبیرکل سازمان ملل هم پر اهمیت تر باشد. در طول یکی دو دهه اخیر ایرانی ها آنقدر که اسم خاویر سولانا و کاترین اشتون برایشان آشنا و مهم بوده است، کمتر کاری با نام بان کی مون، کوفی عنان و پطروس غالی داشته اند( البته مورد خاص خاویر پرز دکوئیار در اثنای جنگ هشت ساله ایران و عراق یک استثنا بود). دوره چند ساله حضور کاترین اشتون در این سمت تمام شده است و این بانوی گاه مانتوپوش! اروپایی دارد بازنشسته می شود. طی یک سال گذشته و از بدو آغاز به کار دولت روحانی، سرنوشت پرونده هسته ای همانقدر که برای ایران و به طور مشخص محمد جواد ظریف و حسن روحانی به عنوان مسئولان مستقیم این پرونده و سرنوشت اقتصاد کشور پر اهمیت بوده، برای اتحادیه اروپا و شخص کاترین اشتون در آستانه خداحافظی هم حیثیتی و سرنوشت ساز شده است.

5- همانقدر که سرنوشت پرونده هسته ای برای اشتون حیثتی است، حل و فصل به موقع این پرونده ( تا آذرماه آینده) برای موگرینی ایتالیایی به عنوان میراث دار اشتون نیز حساس و حیاتی است. در طول ماههای گذشته ایرانی هایی که دستی بر آتش مذاکرات هسته ای و دل در گروه آینده این پرونده داشته اند، حتی از خود اروپایی ها هم بیشتر دلواپس سرنوشت این کرسی بوده اند و اکنون مساله مهم برای آنها این است که موگرینی کیست و رویکرد او به مسائل خاورمیانه و به خصوص پرونده هسته ای و ایران چگونه است؟ اگرچه قرار است تا آذرماه و احتمالا تا پایان سال 2014 موگرینی کاری به کار پرونده هسته ای نداشته باشد وهمچنان اشتون در این مورد خاص رییس باشد، اما واقعیت این است که چه در سه ماه آینده دو طرف به تفاهم برسند و چه نرسند، قصه مذاکره همچنان سر دراز دارد، بالاخره ظریف(بخوانید ایران) و موگرینی به هم خواهند رسید.

نگاهی به پیشینه انتخاب ها در اتحادیه اروپا و رزومه سیاسی فدریکا موگرینی نشان می دهد که انگار قرار است کرسی کمیته سیاست خارجی همیشه سهم سوسیالیست ها باشد و البته زنان. موگرینی تجربه چندانی در سیاست خارجی ندارد و فقط حدود هفت ماه پیش وزیرخارجه ایتالیا شد و پیش ترعضو پارلمان ایتالیا بوده است. مهم تر از تجربه اما دانش و تخصص او است. تز دکترای موگرینی روابط سیاسی غرب و اسلام بوده و با دنیای شرق و کشورهای مسلمان بیگانه نیست. از این رو اصلی ترین دل ناخوشی لیبرال ها و تندروهای اتحادیه از این انتخاب این است که او در مواجهه با شرق ( بخوانید خاورمیانه و روسیه) نرم و عاقلانه برخورد می کند. موگرینی به داشتن رابطه نزدیک با دموکرات های آمریکا هم معروف است. در نتیجه در مذاکرات حداقل کاسه داغ تر از آش ( جان کری و اوباما) نخواهد شد. علاوه بر این هم آشنایی او با جهان اسلام و هم رابطه تقریبا خوب ایتالیا و سوسیالیست ها با خاورمیانه و به ویژه ایران چشم انداز پیش رو در انتخاب موگرینی برای ایران را امیدوار کننده تصویرمی کند و می توان پیش بینی کرد که شرایط حداقل بدتر از این نخواهد شد.

منبع:ابتکار