هشدار متفکر برجسته اقتصادی در مورد سه مشکل ایران

پل کالیر، اقصاددان برجسته در گفت وگویی با هفته‌نامه «تجارت فردا» ازمصائب نفت گفته و عکسی تمام قد از او در کنار تیتر «ساعت شنی نفت» بر روی جلد، نشان دهنده اهمیت این گفت وگو در شماره 99 این مجله خواندنی است که «اکونومیست» ایرانی هم لقب گرفته است.

  پل کالیر- بیست ونهمین متفکر جهان به انتخاب فارین پالیسی - در گفت وگو با "رامین ناصحی" - اقتصاد دان ایرانی مقیم بریتانیا- اشاره کرده است که کاهش درآمدهای نفتی به ظهور تکنوکرات‌ها می‌انجامد و افزایش درآمدهای نفتی منجر به تضعیف آنها می شود. او اتمام نفت، نوسان قیمت و بی‌توجهی به ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری را سه بحران برآمده از منابع طبیعی در کشورهای نفت‌خیز جهان می‌داند.

به عقیده پل کالیر به طور کلی، کشورهای نفت‌خیز، با دو مشکل روبه‌رو هستند: مشکل اول که عمدتاً نوعی چالش طرف تقاضاست، نوسانات شدید قیمت نفت است. این نوسانات اغلب باعث به وجود آمدن چرخه‌های شدید رکود و رونق در اقتصادهای نفتی طی 30 سال گذشته شده است.

پروفسور پل کالیر که کارشناسی پیشتاز در این حوزه اقتصادهای نفتی محسوب می‌شود، بیان می‌کند که کشورهای نفت‌خیز با اتخاذ سیاست‌های پولی، مالی و ارزی مناسب، به سادگی می‌توانند از بروز این مشکل جلوگیری کنند. برای مثال با ایجاد یک صندوق ذخیره ارزی می‌توان به چنین چیزی دست یافت.

مشکل دیگر پیش روی کشورهای نفت‌خیز نیز اتمام منابع طبیعی است که البته چالشی بلندمدت به حساب می‌آید. طبق گفته‌های کالیر، این مشکل نیز از طریق سرمایه‌گذاری صحیح درآمدهای نفتی که به معنی تبدیل منابع زیرزمینی به منابع روی زمینی (پل، مدرسه، بنادر و...) است، برطرف می‌شود.

به طور خلاصه، نفت هم می‌تواند نقش یک نعمت را برای اقتصاد بازی کند وهم نقش یک مصیبت را، اما عامل تعیین‌کننده این نقش، به چگونگی سیاست‌های طرف عرضه و تقاضای دولت در اقتصاد برمی‌گردد.

کالیر معتقد است، کشورهای نفت‌خیز برای استفاده از منابع طبیعی خود لازم است سه کار را انجام بدهند. اولاً، می‌بایست  شفافیت در زمینه سیاستگذاری اقتصادی داشته باشند. ثانیاً، برای اجرای اصول سیاستگذاری اقتصادی طراحی‌شده، باید نهادهای تکنوکراتیک قوی ایجاد کنند. او این مرحله را «ظرفیت‌سازی» می‌نامد، یعنی به وجود آوردن تیم‌های متخصص در زمینه سیاست گذاری.  
 
در این شماره، ضمن مرور اخبار هفته، به بحث استیضاح وزیر علوم پرداخته شده و روز برکناری فرجی دانا، «چهارشنبه نحس لاریجانی» نامیده شده است. در این پرونده، به ظهور منتقدان جدید دولت اشاره شده و این منتقدان «چپ جدید» نامیده شده‌اند. در همین رابطه هرچند قاضی‌زاده نماینده مشهد گفته که روحانی تحمل منتقد را ندارد اما فیض‌الله عرب‌سرخی گفته که امکانات منتقدان نامحدود است.
 
یکی از پرونده های قابل توجه تجارت فردا در این شماره،جیره بندی آب در روستاها وشهرهای مازندران است که تجارت فردا از منظر ضعف مدیریت به آن پرداخته است. مشکلات بی‌آبی در مازندران، مصایب خشکسالی، ضرورت توجه به اقتصاد سبز و سبک زندگی شمالی‌ها، پرونده دیگر تجارت فرداست و طی آن از زبان یک جامعه‌شناس تصریح شده که شمالی‌ها، تهرانیزه شده‌اند.
 
خودسوزی کارآفرینان موضوع پرونده بعدی تجارت فرداست. بهانه این پرونده، خودسوزی رئیس یک کارخانه در مقابل بانک صنعت و معدن در ۱۶مرداد امسال است. حسین راغفر، دلیل اصلی این خودسوزی را بهم ریختگی اقتصادی کشور دانسته است.

آلودگی محصولات کشاورزی به نیترات هم موضوع دیگر مورد بحث در این شماره است. تجارت‌فردا همچنین به بهانه ۲۰ساله شدن تلفن همراه، به بررسی سرویس‌های موبایل در ایران پرداخته است. غرضی در این پرونده تاکید کرده که ۲۰ سال قبل عده‌ای دوست نداشتند تلفن همراه وارد کشور شود. معتمدی وزیر ارتباطات خاتمی در این پرونده از فواید ایرانسل گفته که اگر نبود، سیم کارت همراه اول قیمتش به پنج میلیون تومان می‌رسید و سپس رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات احمدی‌نژاد از بدشانسی رایتل سخن به میان آورده است.

دغدغه‌های اقتصادی خطیبان جمعه، موضوع پرونده دیگر این هفته‌نامه است. آیت‌الله صدیقی امام جمعه موقت تهران در این رابطه گفته است که نمی‌خواهیم مردم را حساس کنیم و محسن دعاگو، امام جمعه شمیرانات هم تصریح کرده است که آیت‌الله هاشمی، تنها خطیب جمعه اقتصادی است. 

میزگرد اقتصادی آیت الله موسوی بجنوردی و حجت الاسلام مصباحی مقدم در اتاق بازرگانی بخش دیگری از مطالب تجارت فردا را به خود اختصاص می‌دهد. این دو در میزگرد خود بر ضرورت محدود شدن تجارت دولت و نامحدود بودن مالکیت خصوصی تاکید کرده‌اند.

گزارش‌های دیگر این شماره نیز به استخراج طلا از معادن کشور، بازارهای تقلبی و مصائب جهانی ‌شدن ایرانیان اختصاص دارد و پس از آن، تجارت فردا به معرفی مهدی سمیعی از چهره‌های برجسته تاریخ بانکداری ایران پرداخته است.

تجارت فردا همچنین خبر از انتشار ویژه نامه صدمین شماره اش داده که قرار است هفته آینده در 304 صفحه وبه صورت ویژه منتشر شود.این ویژه نامه به گفته دست اندرکاران تجارت فردا به نقد سیاست های اقتصادی دولت یازدهم اختصاص دارد.