داعش از بدو تاسیس خود توانسته نیروهایی از کشورهای اروپایی و سایر کشورها
به سوی خود جذب کند. برخی تحلیلگران، اضافه‌شدن این افراد به داعش را ناشی
از جاذبه‌های مادی و تصوراتی می‌دانند که از سوی رهبران این گروه تبلیغ و
ترویج می‌شود. اما برخی دیگر از نظریه‌پردازان حوزه سیاست بین‌الملل
افزایش تعداد این گروه ستیزه‌جو را مرتبط با فضای بسته برخی کشورهای منطقه و
اشتباه دولت آمریکا در برخورد با حوادث عراق و سوریه عنوان می‌کنند. در گزارشی تحلیلی با بررسی این رویکردها تلاش کردایم به این
سوال پاسخ دهیم که چرا توده‌های عرب جذب این گروه ستیزه‌جو می‌شوند؟
«نیروهای
جهادی داعش کنترل پایگاه هوایی الطبقه در شمال شرق سوریه را به دست
گرفتند.» «بیش از 50 هزار نیروی داعشی در سوریه حضور دارند. این گروه فقط
در ماه گذشته 6 هزار نیرو جذب کرد که از این تعداد یک هزار نفرشان
خارجی‌اند.» «ایالات متحده پروازهای جاسوسی بر فراز سوریه جهت آماده سازی
برای اقدام نظامی علیه داعش در این کشور را به اجرا درآورد.»
به گزارش انتخاب اینها
اخباری است که طی دو روز گذشته در صدر اخبار بسیاری از خبرگزاری‌های
بین‌المللی قرار گرفت. گویی «داعش» قصد ندارد به این زودی‌ها از صدر اخبار
کناره گیرد. «دیده بان سوری حقوق بشر» که در لندن مستقر است در گزارشی
اعلام کرد که دست کم 346 نیروی داعشی و بیش از 170 نیروی ارتش سوریه بر سر
کنترل بر پایگاه هوایی الطبقه کشته شدند و در نهایت کنترل این پایگاه در
دست نیروهای داعش قرار گرفت. «الجزیره» در گزارشی به نقل از تلویزیون دولتی
سوریه اعلام کرد که پس از تسلط داعش بر این پایگاه هوایی هواداران داعش در
شهر «رقه» به خیابان‌ها ریختند و به جشن و پایکوبی پرداختند. گزارش‌های
مختلف تعداد نفرات داعش را از 2 هزار تا 20 هزار متغیر دانسته‌اند. این در
حالی است که گزارش رویترز حاکی از این است که فرماندهان داعش در سوریه
تعداد نیروهای این گروه در این کشور را 50 هزار نفر اعلام کرده‌اند. از این
میان 6 هزار نفر فقط در ماه گذشته جذب شدند که از این تعداد هزار نفرشان
خارجی است. در حالی که همین گزارش به نقل از فرماندهی داعش در عراق تعداد
نیروهای این گروه در عراق را 30 هزار نفر اعلام کرده است.
جاذبه و دافعه داعشداعش
از بدو تاسیس خود توانسته نیروهایی از کشورهای اسلامی و اروپایی را به خود
جذب کند. این گروه برای برخی افراد «جاذبه» داشته و برای برخی دیگر
«دافعه».
توماس فریدمن در یادداشتی که مدتی پیش در نیویورک تایمز
نوشته بود با اشاره به سفر خود به کردستان عراق و صحبت با مقام‌های کرد
می‌نویسد داعش به این دلیل برای برخی گروه‌ها و قبایل جذابیت دارد که
بازگشت به دوره طلایی اسلام را نوید می‌دهد. جفری گولدبرگ هم در یادداشتی
که در آتلانتیک نوشت افزود: محیط نامساعد منطقه و وجود دولت‌های سرکوبگر که
فضای تنفس و فعالیت آزادانه را برای فعالیت سیاسی آزادانه سلب کرده این
کشورها را به برکه‌ای تبدیل کرده که با بستن مجراهای شفافیت، آزادی، عدالت،
رشد اقتصادی و ... به گنداب تبدیل شده و حشرات موذی همچون القاعده و داعش و
... از آن تغذیه می‌کنند. وی همچنین در مصاحبه‌ای که با هیلاری کلینتون
انجام داد اشتباه دولت آمریکا در برخورد با عراق و سوریه را علت به وجود
آمدن گروهی مانند داعش دانسته است. قبایل محروم و فقیر سنی در عراق و سوریه
داعش را همچون ارتشی آزادی‌بخش می‌دانند که می‌خواهد دوره طلایی اسلام را
بازسازی کند.
به همین دلیل هم فرید زکریا در مقاله‌ای
می‌نویسد:«امروز به گفته «جیمز کلاپر» مدیر اطلاعات ملی، حدود 1500 گروه
شورشی مختلف با تعداد نیروهایی بین 75 هزار تا 115 هزار شورشی در سوریه
وجود دارند. علاوه بر این، حدود 7500 ستیزه جوی خارجی از کشورهای مختلف در
این کشور وجود دارند». مقام‌های امنیتی انگلیس می‌گویند از 500 شهروند
بریتانیایی که در عراق و سوریه جذب گروه‌های تروریستی همچون داعش و جبهه
النصره شده‌اند ، بیش از 250 نفرشان در لندن اقامت دارند که اکثراعرب تبار
هستند.
اما داعش روی دیگری هم دارد اقدامات خشونت بار داعش بسیاری
از ملت‌ها را از این گروه «منزجر» کرده و باعث شده بسیاری از کشورهای
اروپایی، آمریکایی و خاورمیانه‌ای به همراه سازمان ملل نام داعش را در
فهرست گروه‌های تروریستی جای دهند. نیویورک تایمز در گزارش اختصاصی خود
مورخ 29 جولای 2014 غیر مستقیم به دافعه داعش اشاره کرده است. خبرنگار این
روزنامه که در مالی به اسنادی در مورد فعالیت‌های القاعده – داعش دست‌یافته
به نحوه ربودن قربانیان و گرسنگی دادن به آنها و بعضا شکنجه و آزار
قربانیان پرداخته است. آنها قربانیان خود را هفته‌ها در مکانی دور از سر و
صدا نگه داشته و پس از چند هفته یک تماس ناگهانی با خانواده قربانی
می‌گیرند و خبری از او می‌دهند. آدم‌ربایی‌ها، قتل‌های وحشیانه، اخاذی‌های
بین‌المللی و اقداماتی از این دست باعث شد که در نهایت گروه‌هایی مانند
جبهه النصره و القاعده از داعش اعلام برائت کنند. این روزنامه می‌افزاید:
«برخی» قبایل سنی و حتی بعثی‌های عراق هم به دلیل اقدامات داعش از این گروه
بریده‌اند.
منابع مالیشاید
این پرسش برای برخی مطرح باشد که سازمانی تروریستی با این مختصات چگونه
امورات خود را اداره می‌کند؟ به تعبیر دیگر منابع مالی این گروه برای تامین
مالی فعالیت‌هایش کدام است؟
تروریست پروران عربیدر
مطالعه‌ای که از سوی بنیاد «رَند» در سال 2014 انجام شد نشان داده شد که
در فاصله 2005 تا 2010 کمک‌های مردمی خارجی تنها 5 درصد از بودجه عملیاتی
این گروه را تشکیل می‌داد. در همین بازه زمانی «هسته‌ها» ملزم بودند تا 20
درصد از درآمد کسب شده از آدم‌ربایی‌ها، اخاذی‌ها و سایر فعالیت‌ها را به
رهبری بدهند و از طریق فرماندهان رده بالا این مبالغ میان هسته‌های استانی و
محلی توزیع می‌شد.
پول آدم‌ربایی‌های خارجی چند است؟ربودن
اروپایی‌ها برای اخذ غرامت تبدیل به یک کسب‌وکار جهانی برای این گروه شده
که پشتوانه مالی عملیات آنها در سراسر جهان است. در حالی که دولت‌های
اروپایی پرداخت «باج» به نیروهای داعشی را انکار می‌کنند اما بررسی‌های
نیویورک تایمز نشان داد که القاعده (و وابستگان مستقیمش) از سال 2008 به
این سو حداقل 125 میلیون دلار درآمد از آدم‌ربایی داشته‌اند که از این مبلغ
فقط 66 میلیون دلار در سال گذشته پرداخت شده است. وزارت خزانه داری ایالات
متحده مقدار این غرامت‌های پرداختی را در مجموع تا سال 2014 مبلغی بالغ بر
165 میلیون دلار اعلام کرد. بر اساس گزارش نیویورک تایمز، این پرداخت‌ها
تقریبا به طور انحصاری از سوی دولت‌های اروپایی صورت گرفته که پول را از
طریق شبکه‌ای از واسطه‌ها و گاه در پوشش کمک‌های توسعه‌ای پرداخت می‌کنند.
«دیوید. اس. کوهن» معاون وزارت خزانه داری آمریکا برای تروریسم و اطلاعات
مالی در یک سخنرانی در سال 2012 گفت:«آدم‌ربایی برای غرامتگیری و اخذ باج
به مهم ترین منبع امروز تامین مالی برای تروریست‌ها تبدیل شده است». در
حالی که در سال 2003 آدم ربایان به ازای هر گروگان 200 هزار دلار دریافت
کردند، اکنون اما آنها به ارقام 10 میلیون دلاری رسیده‌اند؛ پولی که نفر
دوم القاعده به تازگی آن را تشکیل دهنده بیش از نیمی از درآمدهای عملیاتی
اش توصیف کرده است. «ناصر الوُحَیشی»، رهبر القاعده در شبه جزیره عربستان
نوشت: «ربودن گروگان‌ها غنیمتی آسان است که من آن را تجارتی سودآور و گنجی
گرانبها توصیف می‌کنم.»
داعش خودکفا شده است؟فتح
موصل در ژوئن 2014 نقطه عطفی برای این گروه بود چراکه این گروه توانست با
سرقت از بانک‌ها 429 میلیون دلار به دست آورد. «شولُو مارتین» در مقاله‌ای
در گاردین به تاریخ 15 ژوئن 2014 می‌نویسد داعش در حال حاضر 2 میلیارد دلار
ثروت دارد و همین باعث شده که این گروه در زمره ثروتمندترین گروه‌های
تروریستی قرار گیرد. بخشی از این مبلغ پس از فتح موصل و تخلیه بانک‌ها به
دست آمد.
جزیه دولت خودخواندهبهدنبال
اعلام خلافت خودخوانده داعش در بخش‌هایی از عراق و سوریه، رهبری این گروه
مقرراتی برای کسب درآمد اعلام کرد. بر همین اساس، ورود هر خودرویی (اعم از
سواری و کامیون) به محدوده داعش مستلزم پرداخت 400 دلار به ازای هر خودروی
باری و بزرگ و 200 دلار به ازای هر خودروی سواری بود. از سوی دیگر، با تصرف
برخی حوزه‌های نفتی و صدور نفت مبالغی نیز از این طریق تامین شد (هر چند
بر سر صدور نفت از سوی داعش در محافل بین‌المللی اما و اگرهایی به وجود
آمد). به تازگی هم رسانه‌های عربی اعلام کردند نیروهای داعش برای تحویل
اجساد قربانیان خود مبالغی چند هزار دلاری از خانواده آنها دریافت می‌کنند.
این هم یکی دیگر از راه‌های کسب درآمد تروریست‌های داعش است.
منبع:دنیای اقتصاد