کدام فرزند معتاد می شود؟

 سه فرزند از یک خانواده با طی کردن مدارج عالی تحصیلی در بهترین موقعیت شغلی و اجتماعی قرار گرفته اند اما جالب است که در همین خانواده یکی از فرزندان ، نه تنها درس خود را نیمه کاره گذاشته بلکه اعتیاد شدیدی نیز دارد.
 

اما به راستی چه دلیلی وجود دارد که یک فرزند در خانواده معتاد باشد در حالی که فرزندان دیگر در زندگی خود موفق هستند.

پیش از این، برخی از مطالعات از رابطه اعتیاد و ژنتیک خبر داده بودند و بر اساس این مطالعات انجام شده، ژنتیک در گرایش افراد به اعتیاد موثر بوده، به طوری که برخی افراد زودتر و برخی دیگر، دیرتر به اعتیاد گرایش پیدا کرده و برخی نیز به اعتیاد گرایشی ندارند.

دکتر «محمدرضا زرین دست» معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات اعتیاد نیز چندی قبل اعلام کرد که یکی از مسایلی که می تواند افراد را به سمت اعتیاد سوق دهد، بیماری های مزمنی مانند افسردگی است زیرا این افراد می خواهند با اعتیاد، تسکینی برای بیماری بیابند.

وی با بیان اینکه استرس و شرایط محیطی نیز در اعتیاد افراد تاثیرگذار است، افزود: به نظر می آید اگر جلوی پاداش، خوشی ها و سرگرمی های افراد مانند علاقه به نقاشی یا پزشکی را بگیریم در معتاد شدن آنها بی تاثیر نباشد.

اما وقتی شرایط محیطی و ژنتیکی در یک خانواده یکسان است این سووال پیش می آید که چرا یکی از افراد خانواده معتاد می شود.



**خانواده هایی که به بچه بد نیاز دارند!

مسوول کلینیک ترک اعتیاد به الکل درباره علل اعتیاد افراد و ویژگی های شخصیتی آنان نیز به خبرنگار حوزه بهداشت و سلامت ایرنا می گوید: اینگونه اشخاص ویژگی های خاصی دارند که آنان را مستعد ابتلا به اعتیاد مواد مخدر، محرک یا الکل می کند.

دکتر «محمدرضا سرگلزایی» می افزاید: به طور مثال معتادان به الکل به سه دسته الکلیسم اولیه، الکلیسم ثانویه و الکلیسم تعاملی ( co addiction ) تقسیم می شوند.

وی در تعریف الکلیسم تعاملی می گوید: در این گونه اعتیادها ، معتادان در یک بازی تعاملی به اعتیاد روآورده اند به آن معنا که خانواده به یک فرزند بد نیاز دارد و فرزند نیز یا معتاد به مواد مخدر یا معتاد به الکل یا افسردگی سایکوتیک (نوعی روان پریشی) می شود که اینگونه معتادان صد در صد نیاز به ˈفامیلی تراپیˈ (خانواده درمانی) دارند.

این مقام مسوول در مرکز ملی مطالعات اعتیاد درباره علل اعتیاد یکی از فرزندان خانواده در حالی که دیگر اعضای خانواده موفق هستند، می افزاید: برخی خانواده ها در خانواده شان نیاز به یک بچه بد دارند. به طور مثال یک خانواده، چهار بچه دارند که سه فرزند آنان دارای مدرک حرفه ای دکترا بوده و در دانشگاه های آمریکا پروفسور هستند اما چهارمی درس را ناتمام گذاشته و شغلش را رها کرده و معتاد به تریاک هم هست.

سرگلزایی ادامه می دهد: ظاهرا این سووال پیش می آید که اگر عملکرد خانواده بد بود، سه فرزند دیگر موفق نبودند اما حقیقت این است که پدر خانواده جان خود را از دست داده و مادر تنها است بنابر این اگر فرزند چهارم هم ازدواج و مهاجرت می کرد مادر تنها می ماند.

وی با بیان اینکه مادر خانواده نیاز دارد که این فرزندش در خانه بماند، اضافه می کند: در نتیجه این خانواده، ناخودآگاه به یک بچه مریض و معلول نیاز دارد و در واقع سیستم خانواده و حتی سه فرزند دیگر معتاد بودن فرزند چهارم را تقویت می کنند.

این مقام مسوول در مرکز ملی مطالعات اعتیاد می گوید: خانواده همواره داستان هایی تعریف می کنند که به طور مثال ˈمجید از بچگی حالش خوب نبودˈ و ناخودآگاه همه تلاش می کنند که مجید حالش بد شود چون در واقع او به عنوان نگهبان و سرایدار در خانه هست و حتی پول تریاک او را هر چند با بداخلاقی می دهند.

سرگلزایی می افزاید: وقتی این فرزند معتاد نیز وارد مراحل درمانی ترک اعتیاد می شود ، مادر خانواده ناخودآگاه تلاش می کند که فرزندش اعتیاد را ترک نکند. به طور مثال به پزشک معالج می گوید ˈدکتر تلاش نکنید، این بچه رمقی ندارد که علائم ترک را تحمل کندˈ .

وی خاطر نشان می کند: به این گونه معتادان ، معتادهای تعاملی یا متقابل اطلاق می شود که نیاز به فامیل تراپی دارد.



**اخذ پاداش، علتی دیگر برای رو آوردن به اعتیاد الکل

این مقام مسوول در مرکز ملی مطالعات اعتیاد در ادامه به تشریح علل اعتیاد به الکل می پردازد و می گوید: الکلیسم اولیه یعنی افراد برای به دست آوردن احساس خوشایند به مصرف الکل رو می آورند و چون با مصرف آن، سیستم پاداش مغز تحریک می شود بعد از مدتی فرد به الکل وابسته می شود.

سرگلزایی می افزاید: الکلیسم ثانویه یعنی افرادی که الکل مصرف می کنند برای این که حال بدشان را از بین ببرند ، الکل مصرف می کنند یعنی دلیل اعتیاد برخی افراد ایجابی و برخی دیگر ، سلبی است.

وی خاطر نشان می کند: به طور مثال افراد مبتلا به سوشال فوبیا (اجتماع هراسی) ، الکل مصرف می کنند که در مهمانی و جمع راحت باشد بعد می بیند که به این ماده وابسته شده است.

این مقام مسوول در مرکز ملی مطالعات اعتیاد می گوید: دو نوع سیستم پاداش شامل ˈتقویت مثبتˈ و ˈتقویت منفیˈ موجب اعتیاد فرد می شود؛ تقویت مثبت یعنی وقتی فردی کاری را انجام می دهد بابت آن پاداش می گیرد حال این پاداش چه شکلات باشد چه احساس نشئگی و تقویت منفی یعنی به طور مثال با مصرف تریاک یا الکل، درد او ساکت شود که به معتادان الکلی که به خاطر ˈتقویت مثبتˈ معتاد می شوند، الکلی ها اولیه و به معتادانی که به خاطر ˈتقویت منفیˈ معتاد شوند، الکلی های ثانویه اطلاق می شود.



** اخراجی ها معتاد می شوند

این مقام مسوول در مرکز ملی مطالعات اعتیاد یادآور می شود: می توان ویژگی های شخصیتی آدم هایی که را می توانند الکلی شوند - حتی قبل از آنکه با الکلیسم مواجه داشته باشند- تشخیص داد.

سرگلزایی تصریح می کند: شخصیت هایی که خطرپذیری بالایی دارند و کارهای خطرناک زیاد می کنند یعنی از کودکی در معرض حادثه ( accident prone ) قرار دارند ، مستعد اعتیاد هستند.

وی می گوید: این افراد تند رانندگی می کنند، بی توجه از خیابان عبور می کنند، خطرها را کم ارزیابی می کنند و از مدرسه و کلاس درس اخراج می شوند.



**بیش فعالان درمان نشده، مستعد اعتیاد

این مقام مسوول در مرکز ملی مطالعات اعتیاد می گوید: کودکان بیش فعال درمان نشده نیز مستعد ابتلا به اعتیاد هستند چون این افراد در سنین بلوغ با مبتلایان اختلال شخصیت ضد اجتماعی (آنتی سوشال) ، اشتباه گرفته می شوند و به تدریج به سوی این گروه کشیده می شوند و مستعد اعتیاد هستند.

سرگلزایی تاکید می کند: شایع ترین ماده ای که توسط بیش فعالان درمان نشده مصرف می شود الکل است هرچند این آمارها مربوط به آمریکا است و آمارها در ایران یا محرمانه یا اشتباه است.



**آیا من معتادم؟

مسوول کلینیک ترک اعتیاد به الکل می گوید: برخی افراد به مصرف تریاک ، الکل یا هرماده دیگر معتاد هستند اما این را نمی دانند و به ویژه درباره الکل که آن را اعتیاد آور نمی دانند.

سرگلزایی می افزاید: قانونی وجود دارد که می گوید هر وقت دچار این سووال شدی که ˈآیا من معتاد هستمˈ ، حتما معتادی.

سرگلزایی ادامه می دهد: در الکلیسم چهار سووال وجود دارد که اگر پاسخ به هر کدام مثبت باشد به معنای اعتیاد فرد به الکل است.

ˈآیا تا حالا احساس کردی نیاز داری که مصرف به الکل را قطع کنیˈ ، ˈآیا تا حالا شده که بقیه تو را به خاطر مصرف الکل سرزنش کنندˈ ، ˈ آیا تا حالا به خاطر مصرف الکل احساس گناه کرده ایˈ و ˈآیا احساس کردی که اولین کاری که با بازشدن چشمان در صبح باید انجام دهی، مصرف الکل استˈ ، چهار پرسشی است که پاسخ مثبت به هرکدام نشانه اعتیاد است.

مسوول کلینیک ترک اعتیاد به الکل می گوید: با طرح شدن این سووالات و پاسخ مثبت به هرکدام از آنها، فرد باید به این کلینیک مراجعه کند.

سرگلزایی یادآور می شود: در بسیاری از کشورها در برخی از روزنامه ها این پرسشنامه های خودارزیابی طرح می شود تا افرادی که در معرض خطر بوده یا نیاز به درمان دارند از اعتیاد خود با خبر شوند.

وی می گوید: زمانی اسم اعتیاد و وابستگی روی ˈمصرفˈ ، گذاشته می شود که اولا فرد در نبود آن اشتغال ذهنی داشته باشد و نتواند نبود آن را تحمل کند و دوما مصرف آن رو به افزایش باشد و سوما در نبودن آن ، حال بد جسمی یا روانی پیدا کنیم.



**تصور اشتباه، دلیلی دیگر برای روآوردن به اعتیاد

این مقام مسوول در مرکز ملی مطالعات اعتیاد می گوید: برخی افراد فکر می کنند برخی مواد ، اعتیاد ندارند به طور مثال بسیاری افراد فکر می کنند ˈحشیشˈ ، اعتیاد آور نیست.

سرگلزایی با هشدار نسبت به افزایش مصرف حشیش در جامعه می افزاید: به نظر می رسد افزایش مصرف حشیش در جامعه به این دلیل است که بسیاری از خواننده ها یا سوپراستارهای سینما نیز از این ماده استفاده می کنند که به آن ˈویدˈ یا ˈعلفˈ هم می گویند.

وی تصریح می کند: مصرف حشیش در جامعه نسبت به 10 سال قبل شاید پنج تا شش برابر شده است به طوریکه قبلا تصادفی می شنیدیم که جوانی حشیش مصرف می کند اما اکنون جوانی که در طبقه متوسط، این ماده را مصرف نکرده باشد به نظر بعید می رسد.



**عوارض الکل

مسوول کلینیک ترک اعتیاد به الکل می گوید: عوارض طبی مصرف الکل از مواد افیونی خیلی بیشتر است.

سرگلزایی می افزاید: وابستگی به الکل خطرناک بوده و کبد را دچار مشکل می کند و یکی از مهم ترین علت های سیروز (التهاب شدید کبد) در کشورهای پیشرفته ، الکل است در حالی که در کشور ما علت سیروز ، هپاتیت است.

وی خاطر نشان می کند: همچنین الکل در زنان باردار ˈسندرم الکل جنینیˈ ایجاد می کند که منجر به تولد کودک عقب مانده ذهنی می شود و در کشورهای صنعتی شایع ترین علت عقب ماندگی ذهنی قابل پیشگیری ، سندرم الکل جنینی است .

مسوول کلینیک ترک اعتیاد به الکل با بیان اینکه مصرف الکل ، عوارض مغزی نیز ایجاد می کند، ادامه می دهد: مصرف طولانی مدت الکل حافظه را مختل کرده و منجر به بروز بیماری آمنستیک (اختلالات فراموشی ) می شود.

سرگلزایی می گوید: همچنین مصرف بی رویه الکل منجر به بروز سندرم کورساکف (نوعی اختلال حافظه) می شود که دیگر برگشت پذیر نیست و دمانسی (زوال عقل) ایجاد می کند که در صورت درمان نیز بهبود نمی یابد؛ الکل، فشار خون را نیز بالا می برد.

وی می افزاید : مصرف الکل در طولانی مدت فرد را پرخاشگر می کند و بخش زیادی از تصادفات ، قتل های خانوادگی ، تجاوزهای جنسی و خشونت های خانگی در کشورهایی که الکل مجاز هست، ریشه در مصرف الکل دارد به طوری که اگر مصرف الکل در این کشورها ممنوع شود، پلیس ها بیکار می شوند.

وی تاکید می کند: الکل موجب تدوام خشونت در این کشورها می شود و وابستگی به الکل از نظر جسمی و روانی کاملا خطرناک است.



**سه کتاب درباره الکل

محمدرضا سرگلزایی مسوول کلینیک ترک اعتیاد به الکل سه کتاب درباره مصرف الکل به رشته تحریر درآورده است که کتاب ˈترک اعتیاد موفقˈ از انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای پزشکان، کتاب ˈ اعتیاد از سبب شناسی تا درمانˈ از نشر قطره برای عامه با موضوع پیشگیری و کتاب ˈراهی برای رهایی از اعتیادˈ از انتشارات به نشر برای درمان معتادان می باشد.

کتاب ˈراهی برای رهایی از اعتیادˈ ، یک کتاب خودیاری بوده و برای معتادانی که در شهرستان ها به روان درمانگر دسترسی ندارند، نگاشته شده است.