بازدید سرزده فرمانده آمریکایی از «تاشکند»/افزایش احتمال ایجاد پایگاه نظامی در ازبکستان

ژنرال «لوید اوستین» فرمانده ستاد مرکزی نیروهای مسلح آمریکا در سفری دو روزه به تاشکند در دیدار با مقامات ازبکستان مسائل مربوط به روابط دوجانبه، اوضاع منطقه و همچنین موضوعات مورد علاقه طرفین‌ را بررسی کرد.

منابع خبری ازبکستان اعلام کردند که این فرمانده آمریکایی که روز سه‌شنبه گذشته وارد این کشور شد، در دیدار با مقامات رسمی ازبکستان مسائل مربوط به امنیت منطقه و جهان، اوضاع افغانستان‌ و راه‌های همکاری در زمینه خروج نظامیان آمریکایی از این کشور را مورد بحث قرار داد.

بخش مطبوعاتی وزارت خارجه ازبکستان امروز با اعلام این خبر، افزود: فرمانده نیروهای مرکزی آمریکا در دیدار با مقامات وزارت خارجه ازبکستان در مورد برخی مسائل و مناسبات این کشور و آمریکا تبادل‌نظر انجام داد.

این در حالی است که فرمانده نیروهای مرکزی آمریکا در ماه جولای سال 2013 در چارچوب سفر خود به ازبکستان در دیدار با رئیس جمهور ازبکستان همکاری‌های متقابل 2 کشور در تأمین امنیت و ثبات در منطقه را بررسی و همچنین در مورد چشم‌انداز حل مسالمت‌آمیز مسائل افغانستان تبادل‌نظر کرده بود.

ژنرال لوید اوستین در دیدار با «اسلام کریم‌اف» رئیس‌جمهور ازبکستان بر علاقمندی مقامات آمریکا برای توسعه مناسبات بین 2 کشور تأکید کرده بود.

رئیس جمهور ازبکستان نیز با اشاره به گفت‌وگوهای مؤثر ازبکستان و آمریکا، تصریح کرده بود: روابط واشنگتن و تاشکند در تمام زمینه‌ها مورد تایید طرفین بوده و توسعه خواهد یافت.

ازبکستان و آمریکا در ارتباط با خروج نیروهای ناتو از افغانستان و ترانزیت هوایی محموله‌ها و پرسنل آمریکا از طریق حریم هوایی ازبکستان در ماه مارس سال 2012 یک قرارداد بین‌دولتی امضا کردند.

برطبق این قرارداد، ترانزیت محموله‌ها و پرسنل ارتش آمریکا از طریق کریدور اختصاص یافته توسط طرف ازبک بدون فرود هواپیماها در خاک این کشور به استثنای مواردی نظیر مشکلات فنی هواپیما و حالت‌های فوق‌العاده انجام می‌گیرد.

این در حالی است که در این میان ترانزیت سلاح‌های هسته‌ای، باکتریولوژی و شیمیایی ممنوع اعلام شده و قرارداد فوق به مدت یک سال اعتبار داشته که به صورت سالانه قابل‌تمدید خواهد بود.

به گفته منابع رسمی، مسائل گسترش همکاری‌های دوجانبه در بخش نظامی بخصوص اجرای طرح‌هایی در زمینه آموزش نظامیان ازبکستان توسط آمریکا نیز از دیگر مباحث مورد گفت‌وگوی این مقام آمریکایی و طرف ازبک در سفر اخیر بوده است.

با این وجود، منابع رسمی در رابطه با بازدید این مقام نظامی آمریکا و مذاکرات وی در تاشکند اخبار کوتاهی منتشر کردند، اما برخی از پایگاه‌های نیمه‌رسمی این موضوع‌ را مورد بررسی قرار داده و به افزایش احتمال ایجاد پایگاه نظامی در خاک این کشور اشاراتی می‌کنند.

در این باره پایگاه خبری «کان.اوز» که به زبان ازبکی مطلب منتشر می‌کند، نوشت: چنین به نظر می‌رسد که مسئله ایجاد یک پایگاه نظامی در خاک ازبکستان و احتمالاً در جنوب این کشور از محورهای مذاکرات ژنرال آمریکایی در تاشکند بوده است.

به نوشته این منبع، فرمانده آمریکایی در سفر دو روزه خود به تاشکند نخست با «عبدالعزیز کامل‌اف» وزیر امور خارجه ازبکستان مذاکراتی انجام داده و سپس در روز چهارشنبه (هشتم تیرماه) نیز با «اسلام کریم‌اف» رئیس جمهور ازبکستان دیدار و گفت‌وگو کرده است.

این منبع تأیید کرده است که وضعیت افغانستان و موضوع خروج نیروهای آمریکایی و انتقال تجهیزات آنها با استفاده از خاک ازبکستان از دیگر محورهای این مذاکرات بوده ‌است.

این منبع تصریح می‌کند: احتمالاً هدف اصلی بازدید ژنرال آمریکایی در مذاکرات با مقامات ازبک هماهنگ کردن طرح استقرار پایگاه از جمله در منطقه «ترمذ» واقع در مرز ازبکستان با افغانستان می‌باشد.

بنا براین گزارش، آمریکا اعلام آمادگی کرده است که برای اجرای این طرح یک میلیارد دلار به ازبکستان پرداخت ‌کند.

** قصد واشنگتن برای استفاده از فرودگاه نظامی «خان‌آباد»

منابع آگاه می‌گویند: اگر میان ازبکستان و آمریکا چنین توافقی صورت گیرد و تاشکند برای ایجاد پایگاه ‌نظامی آمریکا در ترمذ اجازه دهد، در آن صورت آمریکایی‌ها بار دیگر مستقیماً به فرودگاه نظامی «خان‌آباد» واقع در ولایت «قرشی» راه خواهند یافت.

نظامیان آمریکایی در مدت سال‌های2001- 2005 در این فرودگاه که در 10 کیلومتری مرکز قرشی واقع است، مستقر بودند اما در پی حوادث «اندیجان» در تابستان سال 2005 و انتقاد واشنگتن از اقدامات دولت در این زمینه، تاشکند قرارداد همکاری در رابطه با حضور این پایگاه را به طور یک‌جانبه لغو کرد.

«جولان حسن‌اف» کارشناس مسائل امنیت آسیای مرکزی بر این نظر است که با گذشت حدود 10 سال از زمان بسته شدن این پایگاه وضعیت و روندهای سیاسی در منطقه تغییر کرده و احتمالاً تاشکند با توجه به تحولات کنونی، در تصمیم قبلی خود بازنگری خواهد کرد.

وی افزود: اما این نکته نیز وجود دارد که در آگوست سال 2012 تاشکند با تشریح دکترین سیاست خارجی ازبکستان، اعلام کرد که ایجاد هرگونه پایگاه نظامی خارجی در خاک این کشور ممنوع است.

به گفته وی، با وجود آنکه پارلمان ازبکستان نیز قانونی را در این زمینه تصویب کرده ‌است، اما با آغاز سال 2014 چندین مطلب در مورد ضرورت همکاری با آمریکا از جمله در جهت ایجاد پایگاه نظامی در مطبوعات این کشور منتشر شده‌ است.

به اعتقاد این کارشناس، در این گزارش‌ها به احتمال قوی دیدگاه مقامات رسمی ازبکستان نیز منعکس شده ‌است.

وی تصریح کرد: با وجود اینکه مقامات ازبکستان ایجاد هرگونه پایگاه خارجی جدید در این کشور ‌را رد می‌کنند، اما انتظار می‌رود که در آینده ما شاهد یک تصمیم گیری تازه در این مورد باشیم.

صرف نظر از تصویب قانون در مورد منع ایجاد پایگاه نظامی خارجی در ازبکستان، با آغاز سال 2001 در حومه شهر ترمذ منطقه‌ای در مرز با افغانستان نظامیان آلمانی مستقر شده و آنها از فرودگاه نظامی واقع در این محل برای حمل‌ونقل محموله و پرسنل نظامی خود استفاده می‌کنند.

با این حال، «عبدالعزیز کامل‌اف» وزیر خارجه ازبکستان در پاسخ به سؤال خبرنگاران در این رابطه، تصریح کرد که حضور نظامی آلمان در این مکان به شکل پایگاه نبوده و آنها فقط به عنوان یک مرکز لجستیکی آن‌ را در اختیار دارند و هیچگونه تجهیزات نظامی و سلاح رزمی که مختص یک پایگاه نظامی ‌باشد، در این محل مستقر نشده ‌است.

«انهار.اوز» یک پایگاه نیمه‌رسمی دیگر ازبکستان نیز در این رابطه نوشت: اگرچه کارشناسان ایجاد دفتر روابط و همکاری ناتو با کشورهای آسیای مرکزی در ماه می سال جاری در تاشکند را اقدامی در جهت تسریع اجرای طرح ایجاد پایگاه آمریکایی ارزیابی می‌کنند، اما احتمال تأسیس چنین پایگاهی خیلی ضعیف به نظر می‌رسد.

به گفته این منبع، اما کارشناسان بر این باورند که تا پایان سال جاری چنین پایگاهی در خاک ازبکستان ایجاد خواهد شد.

این منبع با اشاره به حضور نظامیان آلمانی در فرودگاه ترمذ، تأکید می‌کند: اگرچه آمریکا پس از سال 2005 در ازبکستان پایگاه ندارد اما براساس توافق با تاشکند، واشنگتن نیز از سال 2008 تاکنون همردیف با آلمانی‌ها از فرودگاه ترمذ به عنوان یک مرکز حمل‌ونقل استفاده می‌کند.

در خلاصه مطلب این پایگاه آمده ‌است: در حال حاضر صحبت در مورد ایجاد پایگاه‌های نظامی آمریکا در خاک ازبکستان زود بوده و باید منتظر تصمیم گیری و اعلام رسمی مقامات تاشکند بود.

به گفته این منبع، تا زمانی که چنین تصمیمی گرفته نشود، آن چه در این مورد گفته می‌شود تنها حدسیات و گمان خواهد بود.

اما در گزارش این پایگاه با صراحت تأکید شده که اگر دولت ازبکستان جهت ارائه قلمروی خود برای یک پایگاه نظامی خارجی نیازی ‌بیند، پس چنین تصمیمی به معنای اقدام لازم و ضروری خواهد بود.