پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
آخرین بررسی‌ها از آمار تبادلات
تجاری ایران نشان می‌دهد قدرت رقابت تولیدات کشور تا 50درصد طی 12سال کاهش
یافته و همچنان نیز در حال کاهش است. به بیان ساده‌تر برای خرید یک واحد
کالای وارداتی هر سال باید مقدار بیشتری از تولیدات غیرنفتی خود را صادر
کنیم.
به گزارش انتخاب؛ از سال 1379 تاکنون نسبت ارزش واردات به ارزش صادرات همواره بیش از دو
برابر شده و در سال‌های 1389 و 1392 این رقم به بیش از سه‌برابر نیز رسیده
است. به عبارت دیگر برای واردکردن یک واحد کالا به کشور باید بیش از دو یا
سه‌واحد کالا صادرات به سایر کشورها داشته باشیم و این به معنای کاهش ارزش
هر واحد کالای صادراتی در مقابل افزایش ارزش کالاهای وارداتی است. در سال
گذشته ارزش کالاهای صادراتی شدیدترین میزان سقوط را داشته که این کاهش ارزش
همراه با افزایش شاخص قیمت کالاهای وارداتی منجر به رسیدن شاخص رابطه
مبادله به پایین‌ترین میزان خود در 12سال اخیر شده است. در مجموع در این
مدت ارزش صادرات 72/75درصد افزایش داشته در حالی که ارزش واردات 122/6درصد
رشد یافته که نشان‌دهنده عقب‌ماندگی 50درصدی ارزش صادرات از واردات است.
رابطه مبادله یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تجزیه و تحلیل مسایل اقتصاد
کلان و توسعه اقتصادی از قبیل منافع حاصل از بازرگانی بین‌المللی و اثر آن
روی سطح دستمزدها و رفاه عمومی و درآمد ملی محسوب می‌شود. یکی از اثرات این
رابطه تاثیر ارزش مبادلات بر تراز تجاری کشور است. به طور بارز این رابطه
بر تراز بازرگانی سال گذشته اثر محسوس داشته است. در سال 1392 با توجه به
اینکه کاهش ارزش واردات بیشتر از صادرات بوده، کسری تجاری نسبت به سال قبل
از آن از این محل بهبود یافته است.
تراز تجاری 23درصد بهبود یافت
صادرات کشور در سال 1392 نسبت به دوره زمانی مشابه در سال گذشته از نظر
وزنی نزدیک به 16/79درصد و از نظر ارزشی معادل 0/43درصد افزایش یافته است.
در مقابل واردات کشور هم از نظر وزنی (حدود 14/98) و هم از نظر ارزشی (حدود
92/4درصد) کاهش یافته است. در سال 1392 کسری تراز بازرگانی کشور 9
میلیاردو190میلیون‌دلار بوده که نسبت به دوره زمانی مشابه 23/43درصد بهبود
یافته است. بر اساس اطلاعات ارایه‌شده از سوی گمرک، ارزش واحد صادرات در
سال 1392 حدود 448دلار در هر تن بوده که نسبت به مدت مشابه در دوره قبل
13/84درصد کاهش داشته است. در مقابل در سال 1392 ارزش واحد واردات 1514دلار
در هر تن بوده که نسبت به مدت مشابه 12/14درصد افزایش داشته است. این
مساله نشانگر رشد سریع‌تر ارزش واحد واردات و در نتیجه کاهش قابل توجه در
رابطه مبادله تجاری کشور در سال 1392 است. با بررسی آنچه در خلال سال‌های
1380 تا 1392 اتفاق افتاده است، می‌بینیم بیشترین درصد رشد صادرات نسبت به
دوره قبل مربوط به سال 1381 با رقم 32/3درصد و کمترین درصد رشد مربوط به
سال 1389 با رقم 29/14- درصد است. همچنین بیشترین درصد رشد واردات نسبت به
دوره قبل مربوط به سال 1388 با رقم 48/7درصد و کمترین درصد رشد مربوط به
سال 1391 با رقم 15/62- درصد است.
رابطه مبادله سال‌های اخیر منجر به افزایش واردات شد
روند ارزش صادرات در این سال‌ها از شیب کمتر و ثبات بیشتری نسبت به ارزش واردات برخوردار
بوده است. به علاوه همواره میزان ارزش واحد صادرات از میزان ارزش واحد
واردات کمتر است و فاصله میان آنها در دوره 1379 تا 1384 و همچنین 1387 تا
1390 در حال افزایش است. کاهش رابطه مبادله طی سال‌های اخیر منجر به این
شده که درآمدهای ایجاد‌شده در سطح معینی از تولید داخلی نیز کاهش یافته و
حجم کمتری از کالاها و خدمات وارد کشور شود. از آغاز برنامه سوم تاکنون
رابطه مبادله خالص و ناخالص کشور دارای روند نوسانی بوده و هیچ رشد منظمی
نداشته است. علاوه بر آن رابطه مبادله ناخالص نیز طی سال‌های اخیر روند
نزولی داشته است و هر دو رابطه مبادله (خالص و ناخالص) به پایین‌ترین میزان
خود در سال 1392 رسیده‌اند. با این حال رابطه مبادله ناخالص در مقایسه با
رابطه مبادله خالص بی‌ثباتی بیشتری داشته است. کمترین میزان رابطه مبادله
خالص با رقم 0/295 به سال 1392 و بیشترین میزان آن با رقم 0/487به سال 1385
مربوط می‌شود. همچنین کمترین میزان رابطه مبادله ناخالص با رقم 0/36 به
سال 1392 و بیشترین میزان آن با رقم 2/01 به سال 1381 مربوط می‌شود. روند
حرکتی رابطه‌های مبادله خالص و ناخالص یکسان نیست اما هر دو شاخص فوق در
سال 1392 به کمترین میزان در دوره زمانی مورد بررسی رسیده‌اند که این
می‌تواند برای اقتصاد کشور هشداردهنده باشد و این امر به‌منزله افزایش قابل
توجه قیمت کالاهای وارداتی نسبت به قیمت کالاهای صادراتی است.
سهم 51درصدی میعانات گازی و پتروشیمی از صادرات
از بُعد ترکیب تجاری طی سال‌های 1392 بیش از 24درصد ارزش دلاری صادرات
غیرنفتی کشور را میعانات گازی، 25درصد محصولات پتروشیمی و 49درصد را سایر
کالاها تشکیل می‌دهند. از مجموع صادرات غیرنفتی کشور حدود 50درصد آن را
کالاهای پتروشیمی و میعانات گازی تشکیل می‌دهند که منشا نفتی دارند. از بخش
سایر کالاها نیز بیشترین میزان صادرات مربوط به متانول (الکل متیلیک) است
که به طور غیرمستقیم وابسته به نفت و گاز بوده و گویای میزان وابستگی
صادرات کشور به نفت و گاز است. همچنین از نظر وزنی بیشترین درصد تغییرات
نسبت به مدت مشابه سال قبل مربوط به میعانات گازی با افزایش 32/74درصدی و
کمترین درصد تغییرات مربوط به محصولات پتروشیمی با چهاردرصد کاهش بوده است.
از نظر ارزشی نیز بیشترین درصد تغییرات نسبت به مدت مشابه سال قبل به
میعانات گازی با 15/93درصد افزایش و کمترین آن نیز به سایر کالاها با 6/11-
درصد کاهش مربوط می‌شود. از سوی دیگر بیشترین ارزش واحد متعلق به گروه
میعانات گازی و سپس محصولات پتروشیمی است. به تبع آن ارزش واحد صادرات کل و
در نتیجه بخش مهمی از رشد رابطه مبادله تجاری غیرنفتی نیز وابسته به
محصولات نفتی و گازی خواهد بود. در سال 1392 ارزش واحد صادرات میعانات گازی
حدود 2/5برابر ارزش واحد صادرات سایر کالاهاست.
اگر این روند ادامه یابد به‌این معناست که به جز میعانات گازی و پتروشیمی
قدرت رقابت تولیدات کشور در حال کاهش است. به بیان ساده‌تر برای خرید یک
واحد کالای وارداتی هر سال باید مقدار بیشتری از تولیدات غیرنفتی خود را
صادر کنیم.
منبع: شرق