همایون اسعدیان یکی از منتقدان جدی و سرسخت دوره مدیریت قبلی سینما (زمان ریاست جواد شمقدری بر سازمان سینمایی) می‌گوید که مدیران فعلی سینما با برخی جریان‌ها زیادی مماشات می‌کنند و الان وقت آن رسیده که پایان فصل خوش روابط یا به قولی ماه عسل را اعلام کنند.
کارگردان «طلاو مس»، «بوسیدن روی ماه» که تیر ماه سال قبل مناظره جنجالی را با حسین فرح بخش (تهیه‌کننده سینما) درباره سینما داشت، این روزها علاوه بر سخنگویی کانون کارگردانان سینما، نماینده خانه سینما در شورای پروانه ساخت وزارت ارشاد هم هست، او معتقد است که باید انتقادهایی که وجود دارد، صریح و شفاف بیان شوند.
در ادامه مشروح مصاحبه با همایون اسعدیان می‌خوانید:
شما از جمله کسانی بودید که در دوره مدیریت جواد شمقدری در سازمان سینمایی بیشترین و تندترین نقدها را داشتید، اما بعد از آمدن آقای ایوبی به سازمان سینمایی، فضایی به وجود آمده که آن‌چنان نقدی مطرح نمی‌شود و شاید بتوان این دوران را به ماه عسل سینما تعبیر کرد. آیا هنوز این ماه عسل ادامه دارد؟
شاید بهتر باشد اول همین اتفاقی را که افتاده تحلیل کنیم، چون واقعیت این است که با روی کار آمدن دولت آقای روحانی با تیتر «تدبیر و امید»، حرکتی ایجاد شد که این حرکت، ادبیاتی را در فرهنگ و اقتصاد کشور بروز داد که باعث آرام شدن فضا شد، یعنی همین‌که مردم دیدند دولت آمار غیرواقعی ارائه نمی‌دهد و با احترام برخورد می‌کند، تحمل سختی‌ها بیشتر شد. در این بین اهالی هنر هم حس کردند با آن‌ها محترمانه‌تر صحبت می‌شود و از طرف آقای جنتی یا آقای ایوبی برخوردهای محترمانه صورت می‌گیرد، پس همه احساس کردند که چقدر شرایط خوبی است و بعد از آن چند سال سخت، فضا دوباره فرهنگی شده است.
به این ترتیب ماه عسل این ارتباطات شروع شد که البته در عرصه کلان مملکت هم به وجود آمد؛ هرچند از همان ابتدا انتظار معجزه نداشتیم ولی امیدی به وجود آمد که برای همه مهم است؛ مثلا در بخش سینمایی بازگشایی خانه سینما همه را امیدوار کرد و من امروز نمی‌توانم اعلام کنم که در سینما اتفاق بزرگی افتاده جز همین اعتماد سازی و برخورد محترمانه. البته اینکه انتظار داشته باشیم مسئولان سینمایی در شرایطی که اوضاع اقتصادی خوب نیست و فشارهای دولت قبلی هم وجود دارد، اتفاق بزرگی را به انجام برسانند خوشبینانه است، مخصوصا در شرایطی که رئیس سازمان سینمایی به دولت در سایه اشاره کرده و نمونه‌ای از فشارها هم به یک سایت سینمایی برمی‌گردد که از اواخر دوره جواد شمقدری واگذار شد و الان بیشترین فشار را به سازمان وارد می‌کند.
با این حال شرایط امیدوارکننده است و نقدهایی هم وجود دارد که احساس می‌کنیم باید آن‌ها را بدون حب و بغض مطرح کنیم، چون اطمینان داریم اگر نقدی هم داشته باشیم پاسخ آن، همانند هشت سال قبل این نخواهد بود که شما حامیان زر و زو و تزویر هستید؛ به همین دلیل معتقدم الان باید پایان این ماه عسل را اعلام کرد که البته آن هم به معنای دعوا نیست بلکه به معنای داشتن تفاهم است!
یکی از نقدهایی که الان وجود دارد این است که گروهی از سینماگران به خصوص از جناح خانه سینما همانند گذشته به عملکرد مدیران نقدی وارد نمی‌کند و اگر گاهی اشتباهی هم در سازمان سینمایی صورت بگیرد همانند قبل شفاف، صریح و سریع واکنش نشان نمی‌دهند. آیا این نقد را وارد می‌دانید، مخصوصا درباره خودتان که در این دوره مسئولیتی هم (نماینده خانه سینما در شورای پروانه ساخت وزارت ارشاد) دارید؟
یک بار یکی از دوستانی که نهایت همکاری را با جواد شمقدری داشت جمله‌ای را به کار برد و گفت که منتقدان شمقدری کارمند وزارت ارشاد شده‌اند، در حالیکه او خودش سال‌ها نماینده خانه سینما در شورای پروانه ساخت بود و جالب است که آن موقع حضور در شورا به معنای کارمندی ارشاد نبود اما الان هست! بنابراین تاکید می‌کنم که ما(همایون اسعدیان و منوچهر شاهسواری) کارمندان ارشاد نیستیم بلکه به عنوان نمایندگان خانه سینما در شورا حضور داریم که قرار است کارکرد ما حمایت و حراست از صنف تهیه‌کنندگان و کارگردانان در شورای پروانه ساخت باشد.
درباره شفاف واکنش نشان دادن نسبت به تصمیم‌های سازمان سینمایی و رییس آن هم، شاید آنچه شاهد هستیم ناشی از همان ماه عسل باشد. در حالی که چندی قبل آقای ایوبی در جلسه شورای مرکزی کانون کارگردانان حضور داشت و ما در آنجا صریح و شفاف نظرات و انتقادهای خود را مطرح کردیم. البته این را هم اضافه کنم، همان‌طور که امروز نقدهایی نسبت به دولت روحانی وجود دارد ولی بیشتر با جنبه‌ی همراهی مطرح می‌شوند، طبیعتاً نسبت به بخش سینمایی نیز چنین شرایطی وجود دارد.
ما نسبت به جشنواره فجر، برخی سیاست‌ها و نیز دفترچه سیاست‌های سازمان سینمایی نقدهایی داریم که مطرح می‌کنیم اما تلاش می‌کنیم طوری عمل شود که ضمن بیان علنی، چوب لای چرخ دوستان هم نرود، چون یادمان باشد که نباید فکر نکنیم همه چیز تمام شده است. همان طور که در روز بازگشایی خانه سینما هم گفتم که خوش‌خیالی است اگر فکر کنیم همه چیز تمام شده است، چرا که شاهدیم عده‌ای به شدت در حال جوسازی هستند و از خبرسازی گرفته تا بولتن‌سازی همه کاری انجام می‌دهند. ما باید تلاش کنیم قاطی این جریان‌ها نشویم و قصد داریم انتقادات و نقدهای خودمان را هم شفاف بگوییم.
به جریان‌هایی اشاره کردی که در حال جوسازی هستند، اما با واکنش خاصی از سوی مدیران سینمایی روبرو نمی‌شوند!
تصور بنده این است که به طور مشخص، رئیس سازمان سینمایی در این باره زیادی مماشات می‌کند و با برخی جریان‌ها زیادی دلسوزانه رفتار می‌کند، چون آقای ایوبی فکر می‌کند باید همه جریان‌ها حضور داشته باشند در حالیکه باید یک جا تکلیف مشخص شود که چه عده‌ای خیرخواه سینما هستند. هرچند رییس سازمان یکبار تاکید کرد که گوش‌اش به صداهای بلند آشنا نیست اما این عده با وجود مماشات ایشان این طور تصور نمی‌کنند.
گفتید در بخش‌های مختلف نظراتی دارید. درباره دفترچه سیاست‌های سازمان سینمایی که اخیرا منتشر شده چه نقدی دارید؟
درباره دفترچه سیاست‌های سازمان سینمایی معتقدم یک ویژگی بزرگ آن کلی‌گویی است، در حالی که تا وقتی وارد مصادیق و جزئیات اجرایی نشویم نمی‌توان گفت آن‌ها درست هستند یا خیر، چون این جزئیات هستند که قضیه را روشن می‌کنند. بخشی از این دفترچه به کلی‌گویی بسنده کرده اما تا وقتی شفاف گفته نشود و سیاست‌ها مشخص نشود نمی‌توان کاری کرد.
مثلا در بخش تولید، حمایت از تولید و شورای تسهیلات که قرار است در بنیاد سینمایی فارابی شکل بگیرد بحث‌هایی وجود دارد. اعتقادم بر این است که هر فیلمی که از شورای پروانه ساخت وزارت ارشاد مجوز می‌گیرد باید از کف حمایت‌های تولید برخوردار شود، یعنی مثلاً رقمی در نظر گرفته شود که شامل همه فیلم‌ها شود، البته این طبیعی است که بنیاد سینمایی فارابی از برخی فیلم‌ها که از نظر فکری به سازمان سینمایی نزدیک‌تر باشند حمایت بیشتری داشته باشد اما باید میزان کف حمایت هم مشخص شود.
ضمن اینکه معتقدم در شورای تسهیلات باید یک تهیه‌کننده و یک کارگردان حضور داشته باشند و این حضور برای پیشگیری از هر حرف و حدیثی و نیز شفاف‌سازی اهمیت دارد، چون این نکته مهمی است که بدانیم در بحث تسهیلات تنها مسئولان دولتی تصمیم‌گیری می‌کنند یا صنوف هم در آن نقش دارند. این در حالی است که در جایی که به صنوف اشاره شده، مبحث خیلی شفاف و کلان نیست و اگر صنوف را باور داریم باید نقش آن‌ها در شورای تسهیلات مشخص باشد.
در شرایطی که دفترچه سیاست‌ها منتشر شده، چطور امکان اظهارنظر و تغییر در آن وجود دارد؟
واقعیت این است که در تمام این سال‌ها دفترچه‌هایی منتشر شده که خیلی هم رعایت نشده‌اند و هر کدام از آن‌ها بیشتر بیان کلی سیاست ها بوده‌اند، اما با این حال این دفترچه‌ی منتشر شده وحی منزل نیست و ما نظراتمان را در جزئیات مسائل به عنوان کانون کارگردانان گفته‌ایم و مواردی را هم در کارگروه مشترک مجمع فیلمسازان و کانون کارگردانان دنبال می‌کنیم.
در این کارگروه مشترک مواردی که برای پیگیری لیست شده‌اند، مشخص است؟
این کارگروه دو ماهی است که به توافق رسیده و در اولین نشست آن هم مسائل کلیدی مشخص و به شورای عالی سینما اعلام شد. ما در این کارگروه به مسائلی که خارج از دعواهای گروه‌های سینمایی است می‌پردازیم. به طور مثال در سینما به لحاظ قاچاق ویدئو در وضع فاجعه‌باری هستیم چرا که اگر تا دو، سه سال قبل این امید را داشتیم که نیمی از بودجه تولید فیلم را از طریق فروش شبکه نمایش خانگی می‌توان بدست آورد، الان به زور 100 میلیون تومان هم بدست نمی‌آید و این یعنی فاجعه. این در حالیست که بسیاری از فیلم‌های ما در قطارها و اتوبوس‌ها بدون پرداخت هیچ حق رایتی نمایش داده می‌شوند و در تلویزیون هم گاهی یک سوم رقم یک تله فیلم به صاحبان فیلم‌های سینمایی پرداخت می‌شود که این‌ها فقط بخشی از معضلاتی است که با آن دست به گریبانیم.
شما در تدوین آیین‌نامه شورای صنفی نمایش هم حضور داشتید. الان قرار نیست این شورا به محل اصلی خود یعنی خانه سینما برگردد؟ چون یکی از انتقادات در دولت قبلی خارج شدن شورای صنفی از خانه سینما بود!
زمانی که خانه سینما بازگشایی شد برخی دوستان فشارهایی وارد کردند که این کار غیر قانونی است و دو بار هم شاهد بودیم که جلوی برگزاری مجمع عمومی و انتخابات هیأت مدیره گرفته شد، به همین دلیل با توجه به این فشارها تصمیم بر این شد که جلسات شورا موقتاً در ارشاد برگزار شود تا کم‌کم همگرایی ایجاد شود و شورا را به خانه سینما برگردانند. الان به نظرم زمان آن رسیده و درخواست هم برای بازگشت شورای صنفی نمایش به خانه سینما مطرح شده است.
در حال حاضر کانون کارگردانان خانه سینما نسبت به گذشته در چه شرایطی قرار دارد؟ مخصوصا اینکه قبل از جشن شب کارگردانان هم جلسه‌ای برای وحدت میان اعضای این صنف برگزار شد.
تیم آقای شمقدری در چند ماه آخر فعالیت خود با وجود فشارهایی که آقای احمدی‌نژاد برای بازگشایی خانه سینما وارد می‌کرد، دست به صنف‌سازی زد و از آنجا که در این راه صنوفی که کارایی چندان بالا و مؤثری در خانه سینما نداشتند به دردشان نمی‌خورد، تلاش کردند میان دو صنف فیلم‌نامه‌نویسان و کارگردانان شکاف ایجاد کنند. البته این کارشان تلاش شکست‌خورده‌ای بود و طبیعتاً با آمدن دولت آقای روحانی آن جریان تمام شد چرا که یک حرکت دولت‌ساخته بود.
هیچ وقت در کانون کارگردانان انشعابی ایجاد نشد و هیچ‌گاه هم دچار تنش و شکافی که مشکل‌ساز شود نبودیم. هرچند قطعاً در کانون کارگردانان افرادی هستند که یا نسبت به شورا نظر مخالف دارند یا مشکلات دیگری دارند، اما این را به مفهوم انشعاب نمی‌گذاریم چرا که این اختلاف نظرها طبیعت یک صنف پویاست. در این کانون ملاک برای ما مجمع عمومی است که در آن به شورای مرکزی رای اعتماد داده شده و هنوز هم آن را سلب نکرده است. اینکه در زمانی که شب کانون کارگردانان قرار بود برگزار شود، دوستانی که با شورای مرکزی مشکل دارند، دست به حرکت‌هایی می‌زنند، تا وقتی تبدیل به یک جریان بزرگ نشود فکر می‌کنیم یک دلخوری است و سعی می‌کنیم آن را برطرف کنیم. در آن شب اگر ملاک را آمار آن سایت زرد در نظر نگیریم، دیدیم که تعداد زیادی از اعضا حضور داشتند، یعنی از حدود 220 نفر بیش از 100 نفر در جشن بودند.
در این مدت انتقادهایی نسبت به تعداد اعضای کانون کارگردانان در جلسات مجمع عمومی برگزار شده و حضور نه‌چندان فعال آن‌ها نسبت به گذشته و نیز مشغله‌ی زیاد کمال تبریزی به عنوان رئیس کانون مطرح شده است. برای خیلی‌ها سوال است که با این همه برنامه فیلمسازی، کمال تبریزی آخرین‌بار چه زمانی در جلسه کانون حضور داشته است؟
اولا اینکه تمام صورت‌جلسات مجمع عمومی کانون در 10-20 سال گذشته وجود دارد و منتقدان می‌توانند برای بررسی تعداد اعضا و حاضران در جلسات به آن‌ها رجوع کنند. مخصوصاً اینکه طبق اساسنامه، وکالت‌نامه معتبر است و حداقل در 10 سال گذشته همیشه برای به حد نصاب رسیدن اعضا از وکالت‌نامه استفاده شده است که همگی هم در آرشیو کانون محفوظ هستند. نکته دیگر اینکه در این سال‌ها کانون کارگردانان 2 بار جلساتی را با حضور تعداد زیاد اعضای خود داشته است که یک بار در دوره‌ای بود که رئیس کانون عوض شد و بار دوم هم به همین جلسه اخیر کانون برای برگزاری مجمع عمومی مربوط می‌شود که حداقل 120 نفر در هر دو جلسه حضور داشتند.
نکته مهم برای من این است که اگر یکی از اعضای شورای مرکزی انتقادات شدیدی به رئیس سابق که من باشم، وارد می‌کند و اتفاقات پرتنشی هم رخ می‌دهد، هیچ چیزی باعث به هم ریختن کانون نمی‌شود؛ در حالی که این اتفاق اگر در یک صنف دیگری بود به انشعاب و برگزاری دوباره مجمع منجر می‌شد اما در کانون کارگردانان همه اعضا حفظ کانون برایشان در اولویت قرار دارد و کسی به دنبال منافع شخصی نیست.
درباره کمال تبریزی هم باید بگویم که او با وجود گرفتاری‌هایی که دارد ریاست کانون را قبول کرد و تاکنون در جلسات آن حضور داشته است، هر چند رئیس کانون هم حق دارد فیلم بسازد که در نبود او نائب‌رئیس کانون جلسات را می‌تواند برگزار کند، اما او به طور مداوم در جلسات شرکت داشته که آخرین بار آن در ماه رمضان بود.
همایون اسعدیان در ادامه‌ی گفت‌وگویش با ایسنا به عنوان نماینده خانه سینما در شورای پروانه ساخت به برخی سوالات درباره‌ی این شورا پاسخ داد و در عین حال تاکید کرد که به عنوان یک سینماگر به این سوالات پاسخ می‌دهد نه نماینده آن شورا.
وضعیت ممیزی در شورای پروانه ساخت چگونه است، چون با تغییر دولت خیلی‌ها انتظار دارند احتیاط و سختگیری برای صدور مجوز فیلمسازی کمتر شود؟
اول به این نکته اشاره کنم که وقتی چهار، پنج ماه پس از آمدن دولت آقای روحانی، اولین فشارها به بخش فرهنگ وارد می‌شود، باید این را بپذیریم که ممکن است مسئولان فرهنگی تا حدی دچار مماشات شوند یا دست و پایشان بلرزد که مبادا بهانه‌ای به دست گروه‌های مخالف داده شود. این واقعیت است که آقای ایوبی و همکارانش نگران جشنواره فجر امسال هستند چون محصول کار آن‌ها در این جشنواره دیده خواهد شد به همین دلیل شاید هرگونه مماشات یا مصلحت‌انگیزی طبیعی باشد، اما این امر قطعاً از طرف نماینده صنوف نخواهد بود.
در واقع تمام تلاش ما این است که ممیزی به خطوط قرمزی برسد که در کل نظام وجود دارد نه به چیزهای سلیقه‌ای. صدور پروانه ساخت برای فیلم‌هایی از جمله فیلم بهمن فرمان‌آرا و علیرضا داوودنژاد هم مؤید همین قضیه است که تلاش کرده‌ایم ممیزی را شامل مسائل سلیقه‌ای نکنیم.
این را هم اشاره کنم که وقتی اولویت‌های فیلمسازی اعلام می‌شود که مثلاً دنبال سینمای قصه‌گو هستیم، به این معنی نیست که فیلمی که قصه‌گو نیست رد می‌شود؛ بلکه این معنی را می‌دهد که وقتی در سال 100 پروانه ساخت صادر می‌شود 50 تای آن‌ها ضد قصه نباشند. در این سیاست بخش کلان سینما درنظر گرفته می‌شود چون با آسیب‌شناسی جشنواره فجر سال گذشته دیدیم که فیلم‌های زیادی پشت اکران مانده‌اند و به همین دلیل گروهی به نام هنر و تجربه تعریف شد.
با این حال مواردی را داشته‌ایم که اعلام کردیم ساخت آن بلامانع است، اما توصیه نمی‌شود؛ یعنی ممیزی برای آن مطرح نشده ولی به لحاظ اقتصادی یا کیفیتی توصیه کرده‌ایم ساخت آن به صرفه نیست که مورد استقبال برخی هم قرار گرفت و از ساخت فیلمنامه منصرف شدند و عده‌ای هم بودند که با وجود توصیه ترجیح دادند، فیلم خود را بسازند.
در چند وقت اخیر مواردی بوده که گفته شده به دلیل طرح مسائلی همچون انتخابات مجوز نگرفته‌اند. آیا پرداختن به این مسائل با حساسیت خاصی بررسی می‌شود؟
این طور نبوده که فیلمی به دلیل طرح موضوع انتخابات مجوز ساخت نگرفته باشد بلکه موضوع اصلی این است که نقد جریان‌های سیاسی نباید منجر به نفی فعالیت سیاسی نشود، یعنی اگر قرار باشد فیلم به این نتیجه برسد که مشارکت سیاسی بد است، برای صدور پروانه ساخت مشکل خواهد داشت. بنابراین ایراد این نیست که چرا به انتخابات پرداخته‌ایم، چون حداقل وظیفه ما این است که مدافع نقد جریان‌های سیاسی باشیم، اما محدودیت‌هایی هم وجود دارد تا نفی فعالیت سیاسی ترویج داده نشود.
فکر می‌کنید در شرایط فعلی اگر فیلمی با نقد سیاسی و پرداختن به مسائل سیاسی گذشته بخواهد پروانه ساخت بگیرد دچار مشکل می‌شود؟ مثلا اگر فیلمنامه‌ای مانند «آشغال‌های دوست‌داشتنی» که هنوزپروانه نمایش نگرفته، در خواست مجوز بدهد پروانه ساخت خواهد گرفت؟
ما نباید جلوی فیلم‌سازها را بگیریم که نقد سیاسی نکنند، یعنی همان‌طور که تأیید سیاسی ساخته می‌شود نقد سینمایی هم باید ساخته شود، اما حساسیت در این است که آیا فیلمی نقد شیطنت‌آمیز دارد یا خیر. تفکیک این‌ها هم خیلی سخت است همانند سیاه‌نمایی و واقع‌نمایی. من معتقدم برخی حساسیت‌ها، به طور خاص در شورای پروانه ساخت، غلط است.
شاید جالب باشد که بدانید تنها فیلمی که رهبر انقلاب نام آن را آورده‌اند، فیلم «گاو» داریوش مهرجویی است که سینمای ایران با همین فیلم مجوز ادامه حیات گرفت، اما یکبار به برخی دوستان گفتم که اگر همین امروز فیلمنامه «گاو» برای دریافت پروانه ساخت به شورا بیاید آن را رد خواهیم کرد، چون می‌گوییم وهن اسلام است. در حالی که این برخورد سلیقه‌ای اشتباه است که از روی ترس و اینکه مبادا این فیلم معنای خرافات یا چیز دیگری بدهد، آن را رد کنیم. اعضای شورای پروانه ساخت باید سعه صدر بیشتری داشته باشند اما گاهی خطوط قرمزی را تعریف می‌کنیم که اصلاً جزء خطوط قرمز نظام نیستند.
یعنی الان شورا به این سمت حرکت می‌کند که سلیقه‌ای برخورد نکند؟
هر هفت نفر عضو شورای پروانه ساخت تلاش خود را می‌کنند که سلیقه‌ای عمل نکنند، اما ادعای گزافی است که بگویم این اتفاق نمی‌افتد.
البته نکته دیگری را هم می‌خواهم یادآوری کنم و آن این است که در دوره قبلی حجم عظیمی از نیروهایی وارد سینما شدند که نباید می‌شدند، چون دارای استانداردهای لازم نبودند. مثلاً حجمی از تهیه‌کننده‌ها وارد شدند که ظرفیت تهیه‌کنندگی نداشتند و البته شاید به این دلیل بود که می‌خواستند تهیه‌کننده‌های قدیمی را کم‌کم از دور خارج کنند؛ به همین دلیل من و آقای شاهسواری به عنوان نمایندگان خانه سینما در شورای پروانه ساخت، باید به این مسئله توجه داشته باشیم که مثلاً کسی که در خواست پروانه ساخت می‌دهد، ظرفیت تهیه‌کنندگی داشته باشد.
در واقع در شورا فقط بحث فیلمنامه مطرح نیست چرا که برخی کارگردان‌ها می‌خواهند تهیه‌کننده شوند و ما باید تمام این موارد را بررسی کنیم تا ببینیم آیا قرار است باز هم نظام آشفته چهار سال قبل ادامه داشته باشد یا خیر و یا اینکه پروانه ساخت فیلم اولی‌ها به چه شکل صادر شود.
درباره فیلم‌های اول قبلاً این‌طور بود که در هر مقطعی پروانه ساخت یک فیلم اولی بررسی می‌شد و در صورت تأیید مجوز آن صادر می‌شد، اما بعد از مدتی بهتر دیدیم که ابتدا فیلم‌های آن‌ها را بررسی کنیم و نمره دهیم، به همین دلیل آن‌ها را فصلی کردیم تا از میان فیلمنامه‌های ارائه شده، تعدادی انتخاب شوند. هرچند به دلیل آنکه برخی از آن‌ها به دلیل فراهم نشدن بودجه، امکان ساخت پیدا نمی‌کنند قرار بر این شد که دو برابر ظرفیت مجوز صادر کنیم.
رئیس سازمان سینمایی در تلاش بود تا کارگردانان پیشکسوت باز هم فیلم بسازند و به جز بهمن فرمان‌ارا که فیلم خود را ساخت، ناصر تقوایی و بهرام بیضایی هم نامشان مطرح بود. درخواست آن‌ها به شورا رسیده است؟
ناصر تقوایی که خیر، اما برای فیلمنامه بهرام بیضایی موافقت اصولی صادر شده که اگر ایران بیاید می‌تواند مجوز رسمی خود را دریافت کند.
اگر جعفر پناهی بخواهد فیلمی بسازد، شورا مجوز ساخت به او می‌دهد؟
به عنوان یک سینماگر از شورای پروانه ساخت خواهش می‌کنم که اگر این کارگردان درخواست پروانه ساخت داد آن را بررسی کنند، چون معتقدم تا وقتی منعی برای فعالیت فیلمسازی او از جایی اعلام نشده است ما نباید پیشاپیش قضاوت کنیم و به استقبال جریانی برویم. در این‌باره خوب است اشاره کنم به محمد احسانی (مسوول اداره نظارت و ارزشیابی) که خیلی تلاش کرده جوانانی را که به سیستم زیرزمینی فیلم می‌ساختند قانع کند که از مسیر قانونی فیلم بسازند و نمونه‌های آن را هم شاهدیم که امسال چند فیلمسازی که قبلا بدون مجوز فیلم ساخته بودند الان به صورت قانونی مشغول کار هستند.