نقش دوران قاجار در واژه مصطلح پارتی بازی در ایران

پارتی و پارتی بازی امری نیست که مخصوص یک یا چند جامعه مشخص باشد و علیرغم اینکه غالباً آن را از ویژگیهای کشورهای رو به توسعه می‌دانند،اما کشورهای توسعه یافته نیز از این معضل مصون نیستند. پارتی‌بازی که در ادبیات  عمومی و عامیانه با  عباراتی نظیر (بند پ) از آن یاد می‌شود! عموماً بر تبعیض و جایگزینی رابطه به جای ضابطه دلالت دارد. این واژه برگرفته از لغت لاتین  پارتی به معنای گروه و حزب است و در صد سال اخیر در زبان فارسی و خصوصا مردم ایران متداول شده است! فارغ از هرگونه نگاه ارزشی به این واژه و کاربرد آن در ایران ما بر آن شدیم تا ریشه این واژه پرکاربرد! را در فرهنگ عمومی مردم ایران واکاویم .

به گزارش انتخاب، عده ای معتقدند: پارتی بازی همان حزب بازی است که در کشورهای اروپایی معنای بدی  ندارد و کاری طبیعی و عادی است. لیکن نزد ایرانیان با مفهومی منفی آمیخته شده است.

عده ای دیگر رواج این واژه را  در تاریخ معاصر ایران و در بحبوحه سلطنت احمد شاه قاجار جستجو میکنند زمانی که  دو حزب نیرومند " اجتماعیون اعتدالیون " و " اجتماعیون عامیون " بر همگی جریانات سیاسی و روز نظارت داشتند و هیچ امری از امور سیاسی و تحولات اداری و اجتماعی بدون صلاحدید آن دو حزب تحقق نمی پذیرفت. این دو حزب در همه ی زمینه ها با یکدیگر رقابت داشتند و می کوشیدند هواداران و اعضای خود را با صلاحیت یا بی صلاحیت به مشاغل و مناصب حساس بگمارند و هرکس خواهان رسیدن به جاه و مقامی بود خواه و ناخواه عضویت در یکی از این دو حزب را می پذیرفت و مدار کشور بر حزب سازی و حزب بازی بود.

عده ای می گویند در قدیم هرکه میخواسته در راه ابریشم به سلامت برود باید یک نفراز قوم پارت به همراه خود داشته باشد تا حامی و راهنمای او باشد و پارتی پیداکردن از انجا مصطلح شد.
عده ای دیگر معتقدند فرنگ رفته های دوران قاجار که نزد آنان واژه ها و اصطلاحات فرانسوی برای اظهار فضل و دانش ارج و منزلتی داشت واژه ی فرانسوی پارتی را به جای حزب و پارتی بازی را به جای حزب بازی به کار می بردند و رفته رفته هر اتتصاب نابجایی را اگر در جایی صورت می گرفت و یا امتیاز نابحقنقش دوران قاجار در واژه ای مصطلحی را که به کسی داده می شد پارتی بازی  نامیدند و این عبارت به تدریج به یک اصطلاح عامیانه تبدیل گردید.

پرتوی آملی در کتاب ریشه های تاریخی امثال و حکم پارتی بازی را به گونه ای  مفصل تشریح کرده است که در این مقال نمیگنجد.

اگرچه تمامی تعاریف فوق درصدی از واقعیت موضوع را روشن میکند اما ریشه واژه بر میگردد به تاسیس سفارتخانه ها در ایران و به تبع آن به کارگیری کارکنان و خدمتکاران ایرانی در آن مراکز دیپلماتیک..

در دوران قاجار و در ابتدای تاسیس سفارتخانه ها در ایران روال بر این بوده که در آن مراکز، سفیران و کارداران  و کارمندان سفارتخانه ها  به همراه خانواده هایشان سکنی داشته اند همچنین تعداد اندکی کارمند و خدمتکاران ایرانی نیز، در سفارتخانه ها  خدمت میکرده اند.هر از چند گاهی سفرای کشورها میهمانی هایی ترتیب میدادند و سایر سفرا را به همراه کارمندان و خدمه آنها در یکی از سفارتخانه ها دعوت میکردند. بالتبع در این میهمانی که به زبان خارجی ها پارتی نامیده میشود فرزندان و کودکان سفرا و کارمندان خارجی و ایرانی هم حضور داشتند و به بازی کردن مشغول میشدند.

از آنجا که بازیها به صورت گروهی مرسوم بوده و بچه ها ناگزیر از یار گیری بوده اند بنابراین قبل از بازی شروع به یار گیری میکرده اند و در اثنای این یارگیری ،انتخاب کننده خارجی ، فارغ از توان بازی کردن تماما افراد  تیم خود را از بچه های سفرای خارجی انتخاب میکرده و  کودکان ایرانی ها(بچه های خدمتکاران و کارمندان)نیز مجبور به انتخاب ایرانی ها بوده اند. از انجا که این کودکان ایرانی تمام خارجی های دعوت در میهمانی را اقوام هم میپنداشتند(چون همگی به زبان خارجی حرف میزدند) لذا فکر میکردند که این انتخاب بر مبنای قوم و خویش بازی است و چون این نوع انتخاب صرفا در پارتی ها شکل میگرفته(زیرا تنها مکانی بوده که غیر خودی ها بوده اند)از آن زمان تا کنون در افواه کودکان آن روز که پیرمردان امروزند ، این واژه مصطلح شده و به هر انتخابی که بر مبنای قوم و خویش بازی باشد؛پارتی بازی میگویند. یعنی روش انتخابی که در بازی های پارتی ها مرسوم بوده(انتخاب اقوام و اطرافیان)و لیاقت و توان بازی کردن در آن شرط نیست!

منبع: تدبیر24