امضاي قرارداد پرحاشيه با شركت چيني CNPCI در دوره وزير اسبق نفت براي توسعه ميدان آزادگان جنوبي، ضربه جبران ناپذيري را به صنعت نفت ايران وارد و سود سرشاري را عايد شركت چيني و عراق كرد.
به گزارش انتخاب، طرح توسعه ميدان آزادگان جنوبي در اوايل دولت دهم به شركت چيني CNPCI واگذار شد كه در طي اين مدت، نه تنها سودي عايد كشور نشد، بلكه ميلياردها دلار از سرمايه كشور را هدر داد و در مقابل سود سرشاري را نصيب عراقي‌ها كرد. با توجه به سوالاتی در خصوص امضاي این قرارداد با اين شركت چيني، در اين گزارش ابعاد مختلف اين قرارداد و عملكرد چيني‌ها مورد بررسي قرار گرفته است.
توافق اوليه ايران و ژاپن
ايران و ژاپن در جريان سفر سيدمحمد خاتمي رئيس‌جمهوري دوره اصلاحات به ژاپن به توافقي براي توسعه ميدان آزادگان دست يافتند كه براساس آن، قرارداد توسعه اين ميدان با شركت ژاپني اينپكس امضا شد. در آن مقطع زماني، همزمان با بهبود روابط و كاهش تنش ميان ايران و آمريكا احتمال همكاري شركتهاي اروپايي و آمريكايي براي توسعه اين ميدان نيز مطرح شد، اما روند امور، طبق پيش بيني‌ها جلو نرفت. در نهايت، پس از 5سال با فشار آمريكا و تهديد به تحريم شركتهاي نفتي ژاپن و در نتيجه عدم فعاليت شركت ژاپني، دولت ايران مذاكره با روسيه و هند را در دستور كار قرار داد.
چيني‌ها پول بيشتري گرفتند
بعد از تعلل ژاپني‌ها براي توسعه ميدان در مهر سال 1389 توسعه ميدان آزادگان جنوبي به شركت سي. ان. پي. سي چيني واگذار شد. قرارداد توسعه ميدان آزادگان جنوبي در قالب بيع متقابل بين شركت ملي نفت ايران و شركت ملي نفت چين امضا شد و در نهايت با توجه به تغييرهاي اعمال شده در طرح جامع توسعه(MDP)، عمليات اجرايي اين طرح از شهريورسال ١٣٩١ همزمان با تصويب طرح جامع تجديدنظر شده توسعه ميدان (RMDP) آغاز شد. به گفته برخي منابع قيمت پيشنهاد شده توسط شركتهاي چيني براي اجراي پروژه گرانتر از شركت ژاپني بوده است.
عملكرد ضعيف و اخراج پيمانكار چيني
طبق قرارداد با چيني‌ها بايد طي 52 ماه حجم توليد از اين ميدان به روزانه 320 هزار بشكه براي مدت سه سال افزايش مي‌يافت كه بعد از گذشت حدود چهار سال اين طرح كمترين پيشرفتي نداشت. پس از حدود چهار سال از حضور شركت س. ان. پي. سي در ميدان آزداگان جنوبي، اين شركت به دليل تعلل در توسعه اين ميدان مشترك با عراق در ارديبهشت 1393 خلع يد شد. از مجموع 185 حلقه چاهي كه بايد براساس برنامه در فاز نخست توسعه اين ميدان به بهره‌برداري مي‌رسيد، تنها هفت حلقه چاه حفاري شد، در حالي كه شركت متن(كارفرماي ايراني)، پيمانكار چيني طرح(CNPCI) را طبق قرارداد به استقرار 25 دكل حفاري در اين ميدان در سال 2014 ميلادي ملزم كرد، شركت CNPCI تنها براي افزودن يك دكل حفاري ديگر در اين ميدان مشترك برنامه‌ريزي كرد. عراق از شهريور ماه سال گذشته تنها از ميدان مجنون كه ميدان مشترك با آزادگان جنوبي است، روزانه 175 هزار بشكه نفت استخراج مي‌كند و اميدوار است اين ميزان را بزودي به 400 هزار بشكه در روز برساند. در زمان تحويل طرح توسعه ميدان آزادگان جنوبي به چيني‌ها، ظرفيت توليد ميدان روزانه 50 هزار بشكه بود، اما پس از چهار سال فعاليت، نه تنها ظرفيت توليد را افزايش ندادند، بلكه با كاهش 21 هزار بشكه ظرفيت توليد را به 29 هزار بشكه در روز كاهش دادند.
38 ميليارد دلار عدم النفع ايران از قرارداد با چيني‌ها
به ادعاي نورالدين موسي، كارشناس مديريت فني مناطق نفت خيز جنوب كه چندي پيش با يك روزنامه داخلي گفت و گو كرده بود، عدم النفع ايران از اين قرارداد ضعيف با چيني‌ها حدود 38 ميليارد دلار برآورد مي‌شود. با احتساب چهار سال عدم النفع ناشي از كاهش توليد توسط چيني‌ها از 50 هزار بشكه به 29 هزار بشكه در اين ميدان و در نظر گرفتن نفت 100 دلاري طي مدت مذكور تنها از اين محل، كشور با عدم النفع بالغ بر 4/1ميليارد دلار مواجه مي‌شود. وي افزود: اين در حالي است كه عراقي‌ها طي اين مدت روزانه 290 هزار بشكه از اين ميدان مشترك برداشت كرده اند و اگر بخواهيم عدم النفع ناشي از عدم برداشت طرف ايراني را در نظر بگيريم اين رقم به حدود 38 ميليارد دلار افزايش مي‌يابد. اين كارشناس مديريت فني مناطق نفت خيز جنوب مي‌گويد: انعقاد اين قرارداد و لغو نشدن آن طي سال‌هاي گذشته با وجود تعلل واضح شركت چيني مي‌تواند نشان از دست‌هاي پنهاني باشد كه در نهايت منجر به عقب افتادگي ايران از عراق در برداشت از اين ميدان مشترك شد. وي ادامه مي‌دهد: دست‌هاي پنهاني هستند كه طي سال‌هاي گذشته به راحتي در نفت كارشكني كرده اند و عدم النفع‌هاي مختلفي را به نام ايران و ايراني به ثبت رسانده اند.
اين كارشناس مديريت فني مناطق نفت خيز جنوب خاطرنشان مي‌كند: براساس طرح جديدي كه توسط كارشناسان داخلي براي توسعه ميدان آزادگان جنوبي آماده مي‌شود، توسعه گام به گام ميدان با صرف هزينه‌اي به مراتب كمتر از شركت چيني صورت خواهد گرفت. وي يادآور مي‌شود: اين همان طرحي است كه از حدود چهار سال پيش، مناطق نفت خيز جنوب خواستار اجراي آن توسط خود شده بود كه در صورت اجرا، امروز از ميدان آزادگان روزانه بين 100 تا 170 هزار بشكه نفت توليد مي‌شد، در حالي كه پس از چند سال اتلاف وقت توسط شركت چيني ظرفيت توليد اين ميدان كه در زمان تحويل به اين شركت 50 هزار بشكه در روز بوده، كاهش 21 هزار بشكه‌اي نيز داشته است. وي اظهار داشته است: طرف چيني كه ملزم به رعايت 51 درصد سهم مشاركت شركتهاي ايراني بوده با تخفيف 21 درصد، به مشاركت 30 درصدي شركتهاي داخلي مكلف مي‌شود كه اين در حالي است كه اين دست و دلبازي مديران وقت وزارت نفت با قانون مشاركت 51 درصدي شركتهاي ايراني در پروژه‌ها مغايرت دارد. به گفته اين كارشناس نفتي، يكي ديگر از ايرادات مهم اين قرارداد اين بود كه محل احداث لوكيشن براي حفر چاه‌ها در پروژه چيني‌ها در عمق خاك ايران در نظر گرفته شده است، در حالي كه حتي همين شركت چيني در طرف عراقي محل لوكيشن‌هاي خود را در نزديك مرز قرار داده است. اين شرايط مي‌تواند نفت ميدان را به سمت عراق سوق دهد و از اين رو با شيوه نادرست و نيز تعلل چيني‌ها ميلياردها دلار به جيب كشور مقابل ريخته شده است.
شايعه فروش اطلاعات ميدان آزادگان به عراق
خلع يد چيني‌ها از آزادگان جنوبي آغازگر شايعاتي مبني‌بر فروش اطلاعات نفتي ايران در اين ميدان توسط چيني‌ها به طرف عراقي بود، هر چند به طور رسمي هيچگاه اين ادعا تاييد نشد. علي ماجدي معاون امور بين الملل وزارت نفت نيز اتهام فروش اين اطلاعات توسط چين به عراق را تاييد نكرده است، اما در عين حال خبرهاي منتشره در اين خصوص را تكذيب نكرد و اظهار داشت: در هر حال شركتي كه با ما كار مي‌كرده حق نداشته، اطلاعات ما را به طرف مقابل بدهد. هر طوري هم حساب كنيد جاي گله دارد و ترديد نكنيد حتي جاي شكايت هم دارد. در اين ميان؛ مجري طرح آزادگان شمالي هرچند اين خبر را تاييد نكرده، اما در عين حال متذكر شده كه در قرارداد، بندي داريم مبني بر اينكه هر دو طرف قرارداد بايد حفاظت اطلاعات را رعايت كنند. افشاي اطلاعات خطاي بزرگي در اين نوع قراردادهاست، البته بايد اين نگراني وجود داشته باشد، اما اينكه چيني‌ها به طرف عراقي اطلاعات را فروخته اند هم بايد اثبات شود كه تاكنون چنين چيزي نبوده است.
چيني‌ها ممكن است طلبكار شوند
عبدالرضا حاجي حسين نژاد مديرعامل شركت مهندسي و توسعه نفت(متن) با بيان اينكه در قرارداد ميدان آزادگان جنوبي با چيني‌ها، جريمه‌اي بابت تاخير پيمانكار قيد نشده بود، نحوه برخورد شركت سي. ان. پي. سي چين را در ملاقات با آنها قابل تامل مي‌داند. وي مي‌گويد: آدم‌هايي كه ما به عنوان مجري پروژه در شركت چيني ديديم قطعا توانايي انجام اين كار را نداشتند و بودجه در اختيارشان قرار نمي‌گرفت. آنها اختيار آنچناني نداشتند و بايد از دفتر مركزي شان اجازه مي‌گرفتند. حاجي حسين نژاد ادامه داد: در ملاقاتي هم كه با آنها داشتم نمي‌خواستند كه در كسوت پيمانكار خود را ببينند و به حرف كارفرما گوش بدهند. اين در حالي است كه آنها تحت شرايطي خاص به اين مملكت آمده بودند و توجه نمي‌كردند كه در هر شرايطي كه آمده اند بايد كارشان را انجام دهند و پولشان را بگيرند. آنها كمي سرسنگين بودند. مديرعامل شركت متن در مورد اينكه آيا چيني‌ها بابت تاخير در توسعه ميدان آزادگان جنوبي نبايد جريمه‌اي بپردازند؟ گفت: جريمه‌اي در قرارداد پيش بيني نشده بود؛ در مورد هيچ قراردادي پيش بيني نشده بود. الان بايد محاسبه شود كه آنها طلبكارند يا بدهكار.
توسعه آزادگان جنوبي با قيمت كمتر توسط شركتهاي ايراني
مديرعامل شركت مهندسي و توسعه نفت با اشاره به توسعه آزادگان جنوبي توسط شركتهاي توانمند داخلي مي‌گويد: اعتبار مورد نياز خيلي كمتر از آن چيزي است كه چيني‌ها مي‌خواستند براي توسعه اين ميدان آزادگان جنوبي بگيرند. حاجي حسين نژاد اظهار داشت: در برنامه اوليه چيني‌ها سرمايه‌اي حدود شش ميليارد دلار نياز بود كه با توجه به بسته نشدن بخش هزينه‌ها كپكس، اين رقم مي‌توانست به دو برابر هم برسد و با تاخيرهايي كه چيني‌ها در انجام كار داشتند رقم سرسام آوري مي‌شد. مديرعامل شركت مهندسي و توسعه نفت ادامه داد: اكنون پيش بيني شده رسيدن به همان 320 هزار بشكه‌اي كه قرار بود چيني‌ها توليد كنند با رقمي كمتر از شش ميليارد دلار مورد نياز آنها و با لحاظ كردن منافع ملي و در حد منابعي كه در اختيار ما مي‌گذارند قابل انجام است. به نظر مي‌رسد در شرايط فعلي نهادهاي نظارتي بايد پا به ميدان بگذارند و با بررسي وضعيت قرارداد آزادگان جنوبي با تخلف احتمالي چيني‌ها و دست‌هاي پشت پرده برخورد كنند تا از انعقاد اينگونه قراردادهاي پرحاشيه و تداوم اين نوع رفتارها در ميادين نفتي كشور جلوگيري شود.
منبع: آرمان