آب در طول تاريخ دليل مهم آغاز بسياري از جنگ ها و بحران ها در جهان و در
منطقه خاور ميانه بوده است. در دهه گذشته اما تامين آب در داخل مرزها و
توسط حكومت ها به خصوص در نواحي خشك يا نيمه خشك رفته رفته به بحران هاي
داخلي در هر كشوري تبديل شد. درياچه هاي زيادي در طول زمان در كشورهاي
مختلف خشك شدند و به تبع آن مسائل و مشكلات اقتصادي و زيست محيطي در آن
مناطق به وجود آمد. درياچه آرال شوروي كه پس از فروپاشي اين اتحاديه در
قزاقستان واقع شد يكي از نمونه هاي درياچه هايي است كه قرن ها وجود داشت
اما امروز نشانه يي از اين درياچه در نقشه روسيه و جهان وجود ندارد.
به گزارش انتخاب، اين
درياچه كه پيشتر خوارزم نام داشت در اوايل دهه 1960 كه دولت شوروي تصميم
گرفت تا آمودريا (جيحون) و سيردريا (سيحون) دو رودخانه يي كه بيشتر آب آرال
را تامين مي كردند را به سوي بيابان هاي آسياي ميانه تغيير مسير دهد تا
پنبه، برنج، صيفي جات و غلات در اين مناطق كشت شود، رو به تحليل رفت. ساخت
كانال هاي آب روي اين دو رود از دهه 1940 آغاز شده بود و در نهايت مساحت
اين درياچه هم اكنون به كمتر از 10درصد مساحت اصلي اش رسيده و به يك آبگير
بيشتر شباهت دارد.
پس از گذشت بيش از چند دهه از آنچه بر آرال رفت،
درياچه اروميه در شمال غرب ايران در حال خشك شدن است. اگرچه اين سوال
همچنان بي پاسخ مانده كه چرا رسيدگي به مساله خشك شدن درياچه ها و تالاب
هاي كشور مورد توجه دولت هاي نهم و دهم واقع نشد و چرا با توجه به حساسيت
هايي كه نسبت به برخي مناطق باستاني توسط برخي اعضاي كليدي كابينه دولت
گذشته وجود داشت، روند رو به سرعت خشك شدن درياچه ها با بي تفاوتي مواجه
شد؟ به هر حال با توجه به همكاري نماينده ويژه رييس جمهور و سازمان محيط
زيست براي نجات اين درياچه، به نظر مي رسد كه امروز بارقه هايي از اميد
براي احياي اين درياچه در دولت يازدهم به چشم مي خورد.
خشك شدن
درياچه و مواجهه با بحران خشك سالي تنها به درياچه اروميه محدود نمي شود.
در ايران درياچه هاي هامون و بختگان و همچنين زاينده رود در اصفهان با خطر
خشكي مواجه هستند. در چند ماه گذشته مواجهه با اين مشكلات در دستور كار
دولت يازدهم قرار گرفته است. به طوري كه قرار شد براي حل اين مشكلات از
تجربه كارشناسي كشور هاي ديگر هم استفاده شود.
در همين زمينه چندي پيش از حضور ژاپني ها براي كمك به احياي درياچه اروميه نام برده شد.
استاندار
آذربايجان غربي از حضور كارشناسان اعزامي آژانس همكاري هاي بين المللي
ژاپن براي بررسي راهكارهاي نجات درياچه اروميه خبر داد و گفت كه هيات ژاپني
نتايج مطالعات درباره درياچه اروميه را در ماه هاي آينده به رييس جمهور
ارائه خواهند كرد. بررسي راهكارهاي احياي درياچه اروميه با حضور كارشناسان
اعزامي آژانس همكاري هاي بين المللي ژاپن - جايكا برگزار شد. قربان علي
سعادت، استاندار آذربايجان غربي در اين باره گفت كه از حضور كارشناسان
آژانس همكاري هاي بين المللي ژاپن كه براي بررسي و ارائه راهكارهاي احياي
درياچه اروميه به آذربايجان غربي سفر كرده اند، استقبال مي كنيم و همكاري
هاي لازم را با آنها خواهيم داشت.
او همچنين با تاكيد بر اينكه بايد
درياچه اروميه به طور كامل احيا شود، افزود: احياي كامل درياچه اروميه
خواسته مردم، مسوولان استان و همچنين شخص رييس جمهور است. بنابراين از گروه
ژاپني مي خواهيم كه راهكاري جامع براي برطرف كردن اين بحران را ارائه
كنند. سعادت با اشاره به وجود برخي موانع و مشكلات در مسير احياي درياچه
اروميه گفت: احياي درياچه اروميه همزمان با توسعه كشاورزي نمي تواند اتفاق
بيفتد بلكه بايد راه حلي براي اين موضوع انديشيده شود. او در خصوص برخي
راهكارهاي مدنظر در جهت احياي درياچه اروميه اظهارداشت: تغيير الگوي كشت،
تبديل آبياري هاي سنتي به نوين در اراضي كشاورزي و سوق دادن اشتغال مردم از
كشاورزي به صنعت و خدمات، از جمله راهكارهايي است كه براي عملياتي كردن
آنها برنامه ريزي كرده و اقدامات لازم را انجام مي دهيم.
ورود ژاپني
ها در حل بحران خشك شدن درياچه اروميه در حالي است كه در چند روز گذشته
حميد چيت چيان، وزير نيرو گفته است كه شرايط درياچه اروميه بهتر شده است.
هر چند پيش از عيد برخي شنيده ها حاكي از اين بود كه آب رفته به زاينده رود
باز نمي گردد اما وزير نيرو گفته است كه ساماندهي مسائل احياي درياچه
اروميه زمانبر است اما كارگروه هايي متشكل از استادان دانشگاه ها و خبرگان
دستگاه هاي اجرايي راهكارهاي قابل توجهي تهيه كرده اند.
وزير نيرو
با بيان اينكه برخي طرح هاي مورد قبول در حال اجراست، افزود: هرچند برخي
موسسات از ژاپن و آلمان درباره كنترل موضوع درياچه اروميه در حال فعاليت
هستند اما تعلل شركت فرانسوي در ارائه طرح هاي درخواستي ما باعث توقف آن
شده است.
چيت چيان با اشاره به اينكه شركت منابع آب نيروي ايران
مطالعات انتقال آب درياچه خزر به اروميه را آغاز كرده است، تصريح كرد: پس
از دريافت نتايج طرح انتقال آب خزر به اروميه تصميم هاي اجرايي را آغاز مي
كنيم. وي با بيان اينكه در كنار فعاليت براي احياي درياچه اروميه ميزان
مصرف آب اين درياچه در چهار گوشه آن و حوزه كشاورزي افزايش يافته است، گفت:
20 سال پيش كل زمين هاي كشاورزي و باغات اطراف درياچه اروميه حدود 150
هزار هكتار بود كه هم اكنون به بيش از 480 هزار هكتار رسيده است.
وزير
نيرو خاطرنشان كرد: افزايش باغات و زمين هاي كشاورزي برداشت آب درياچه
اروميه را 3/3 ميليارد متر مكعب افزايش داده است. در صورت همكاري كشاورزان
با دولت و استفاده از شيوه هاي آبياري بهينه و كشت محصولاتي كه آب كمتري
مصرف مي كند، بيش از دو ميليارد متر مكعب آب مصرفي از حوضه آبريز درياچه
اروميه صرفه جويي خواهد شد.
چيت چيان با تاكيد بر اينكه با صرفه
جويي 20 درصدي مي توان از جيره بندي آب جلوگيري كرد، ادامه داد: منابع آبي
كشور كاهش قابل توجهي داشته است. تدابير لازم براي كاهش مصرف در همه ارگان
ها و نهادهاي دولتي در نظر گرفته شده كه با ابلاغ دولت به نهادهاي وابسته
در حال اجراست.
وزير نيرو تصريح كرد: انتظار همكاري مردم را در كاهش
مصرف آب داريم تا از جيره بندي جلوگيري شود. وي ركن اساسي در جيره بندي آب
در كشور را همكاري مردم برشمرد و افزود: در صورت كاهش 20 درصدي مصرف آب،
بدون قطعي آب و بدون جيره بندي تابستان را سپري خواهيم كرد.
وي با
بيان اينكه در سال آبي جاري با كاهش بارش روبه رو هستيم، گفت: از اول مهر
پارسال تا 7 خرداد امسال در مجموع 208 ميليمتر بارندگي در كشور گزارش شده
است. ميزان بارندگي ها در مقايسه با سال گذشته 7 درصد و نسبت به طولاني مدت
8 درصد كاهش نشان مي دهد. چيت چيان با اشاره به اينكه سطح پوشش برف نيز در
مقايسه با پارسال 53 درصد كاهش داشته است، بيان داشت: در حال حاضر ميزان
آب هاي روان نيز به نصف كاهش يافته است. كاهش بارندگي و برداشت آب از چاه
هاي غيرمجاز از عوامل كاهش آب هاي روان است.
اتوبان زاينده رودكاهش
آب هاي روان و نحوه مديريت اين آب ها در سال هاي گذشته تبديل به معضلي
بزرگ در كشور شده است. خشك شدن زاينده رود به عنوان يكي از رودخانه هاي مهم
كشور در اصفهان در سال هاي گذشته نمونه يي روشن از اين معضل بزرگ است.
دولت جديد براي حل خشكي زاينده رود از چند شركت آلماني براي مطالعه طرح و
اجراي راهكار دعوت كرده است. معاون امور برنامه ريزي و اقتصادي وزارت نيرو
نيز بر واگذاري نجات زاينده رود به آلماني ها تاكيد كرد و گفت كه يك شركت
تحقيقاتي آلماني چند سال است كه در بخش مطالعات آبگير زاينده رود مشاركت
دارد كه اكنون اين مطالعات به مرحله اجرا رسيده است.
او در مورد
اجراي نتايج مطالعات نيز با تاكيد بر اينكه اجرا بايد توسط ايران صورت
بگيرد، گفت: يك شركت تحقيقاتي آلماني حدود چهار سال است كه كار مطالعه در
زمينه زاينده رود را انجام مي دهد و اين كار را با اعتباراتي كه از سوي
موسسات علمي و فني آلمان دارد پيگيري كرده است.
وي افزود: مطالعات
انجام شده مي تواند در مديريت يكپارچه منابع به ما كمك كند وانجام اين كار
به رفع مشكل در كل حوضه كه شامل استان هاي چهارمحال و بختياري، اصفهان و
يزد مي شود، كمك مي كند. معاون امور برنامه ريزي و اقتصادي وزارت نيرو با
بيان اينكه مطالعات شركت تحقيقاتي آلماني در بخش هاي گوناگون مربوط به حوضه
زاينده رود از جمله جمعيت شناسي، كشاورزي و صنعت را شامل مي شود، گفت: در
حال حاضر به اجراي مطالعات و مديريت به هم پيوسته آب رسيده ايم.
او
با تاكيد بر اينكه اجراي نتايج مطالعات با توجه به درگير بودن سازمان هاي
مختلف از جمله وزارت جهاد كشاورزي، وزارت صنعت، معدن و تجارت، استانداري ها
و وزارت نيرو حتما توسط ايران صورت مي گيرد، گفت: براساس نتايج مطالعات
منابع آب حوضه زاينده رود به دليل تغييرات اقليم، كاهش بارندگي ها و تغيير
الگو و همچنين بارگذاري بيش از اندازه در حوضه كه مي توان به افزايش اراضي
كشاورزي و توسعه صنايع اشاره كرد كاسته شده است.
به هر حال بايد
توجه داشت كه مصرف آب در كشور بيش از منابع بوده بنابراين آب هاي زيرزميني
كم و ناپايدار شده اند به همين دليل براي پايداري اين منابع دولت بايد از
روش هاي مديريت به هم پيوسته آب استفاده كند. حال بايد ديد آيا با همه اين
تدابير آب رفته به جوي بازمي گردد؟
منبع: شرق