انگشت اتهام به سوی آسمان و خشکسالی دراز نکنیم

 حفر چاه های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه های دارای پروانه عامل اصلی از بین رفتن منابع آب های زیرزمینی است به طوری که با ادامه این روند، آبی برای ذخیره باقی نخواهد ماند.
 

به گزارش ایرنا، گرچه در حال حاضر بخشی از سیستم آبیاری کشاورزی، مدرنیزه و تحت فشار است، اما به جای آنکه مصرف بهینه آب و کاهش مصرف سبب ذخیره مازاد بر مصرف در سفره های زیرزمینی شود، به همان اندازه که آب صرفه جویی می شود، سطح زیرکشت اراضی هم افزایش می یابد و دیگر چیزی برای ذخیره شدن باقی نمی ماند.

از سوی دیگر نه تنها کمبود بارندگی و شرایط خشکسالی های اخیر شرایط آبی را در وضعیت بحرانی قرار داده بلکه اضافه برداشت از منابع زیرزمینی شرایط را بحرانی تر خواهد کرد.

براساس آمارهای موجود طی سال های گذشته حدود یکصد میلیارد مترمکعب از ذخایر استاتیک آب های زیرزمینی کشور برداشت شده که دیگر امکان جایگزینی آنها وجود ندارد.

درعین حال برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی در برخی نقاط کشور سبب شده تا زمین نشست کند به طوری که اگر طی سال های آینده بارش کافی هم داشته باشیم امکان افزایش حجم آب های زیرزمینی وجود نداشته باشد.

در حالی که حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آب های زیرزمینی هستند، بیش از ٧٠ درصد منابع آب زیرزمینی به مصرف کشاورزی می رسد، لذا توسعه بخش های کشاورزی و صنعت، باعث افزایش برداشت از منابع مذکور و برداشت بی رویه از مخازن آب زیرزمینی شده تا حدی که این منابع دیگر جوابگوی نیاز آبخوان ها نیست زیرا سطح آب های زیرزمینی افت کرده است.

براساس آمار اعلامی ریزش های جوی سال آبی کشور 196 میلی متر بوده که این میزان نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته که 204 میلیمتر بوده کاهش چهار درصدی نشان می دهد.

البته این میزان بارندگی در مقایسه با میانگین دوره های مشابه درازمدت با 209 میلی متر بارندگی نیز شش درصد کاهش نشان می دهد.

متاسفانه اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی سالهاست که ذخایر آبی کشور را بطور بیرحمانه از بین می برد و برغم تخلف آشکار هنوز برخورد قاطعی با عوامل سوء استفاده کننده صورت نمی گیرد، هرچند برخی برخوردهای صورت گرفته نیز تاثیرگذار نبوده است.

حمید چیت چیان وزیر نیرو در این باره می گوید: در 290 دشت از 609 دشت کشور وضعیت بحرانی داریم که برخی اقدام به حفر چاه می کنند و این مسئله غیرقانونی است زیرا این امر دور از چشم مسئولین انجام می شود.

وی با اشاره به پایین رفتن سال به سال آب های زیرزمینی، اظهار داشت: در دشت هایی که در گذشته با هشت متر حفر چاه کشاورزان به آب می رسیدند، هم اکنون عمق دستیابی به آب به بیش از 200 متر رسیده است.

برداشت غیرمجاز آب درکشور تهدیداتی همچون نشت زمین، کاهش کیفیت آب و پیشروی جبهه های آب شور به سمت آب شیرین، کاهش آب دهی چاه ها، قنات ها و چشمه ها و نیاز به کف شکنی و تغییر محل مکرر چاه ها را به دنبال دارد.

وزیر نیرو در این خصوص از کشاورزان خواسته تا استفاده کنندگان از چاه های غیرمجاز را معرفی نمایند و از سوی دیگر اصلاح الگوی کشت و تغییر روش های آبیاری را مدنظر قرار دهند.

این در حالی است که رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا با اشاره به وضعیت نامطلوب منابع آبهای سطحی و زیرزمینی در کشور، هشدار داده که پیامدهای ناگوار برداشت بی رویه و کسری منابع آب های زیرزمینی کشور در بخش آب سطحی نیز در حال تکرار است.

وی تصریح کرده است که اگر در بخش آبهای سطحی کشور انضباط لازم برقرار نکنیم، هیچکس در امان نیست و به نظر او با حکمرانی خوب می توان منابع ملی را در شرایط کنونی به صورت مطلوب مدیریت و برای نسل آینده نیز حفظ کرد.

محمدحسین کریم پور رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران، عامل اصلی روند کاهش تولید در حوزه طیور و گوشت قرمز را هدررفت آب در منابع آبی کشور اعلام کرد و گفت: این امر سبب کاهش تولید خوراک دام و در نتیجه روند نزولی تولید شده است.

وی با بیان اینکه کشاورزی ایران، ویرانی را در منابع آب کشور تجربه می کند، گفت: در سال 84 اضافه برداشت از منابع زیرزمینی شش میلیارد مترمکعب بود که در سالجاری به 12 میلیارد مترمکعب افزایش یافته که در صورت تداوم این روند واحدهای زراعی در ایران روبه بیابان شدن رفته که این امر افزایش وابستگی صنعت دامپروری به واردات خوراک دام را سبب خواهد شد.

هرچند که برخورد با اضافه برداشت ها و چاه های غیر مجاز، اجرای آیین نامه مصرف بهینه آب کشاورزی، اجرای طرح تعادل بخشی آب زیرزمینی، نظارت بر عملکرد شرکت های حفار و فعالیت های فرهنگی و اطلاع رسانی می تواند نقش بسزایی در حفظ منابع آب داشته باشد اما تا زمانی که مردم به ارزش واقعی آب اهمیتی ندهند و ساده از کنار هدررفت آب بگذرند منابع آبی همچنان با خطر خشک شدن تهدید می شوند.

در کشور ما آب به صورت ذاتی بی ارزش است و از سوی دیگر اغلب مردم و مسئولان فقط نگران بهره وری پایین مصرف آب هستند در حالی که مشکل فقط این نیست، مشکل اصلی مصرف زیاد آب است.

آنچه باید به آن در همه حال و همه موارد توجه داشت فرهنگ سازی مصرف بهینه آب است تا منابع آبی موجود به دست خود انسان ها نابود نشود و برای نسل های آینده نیز حفظ شود.