گرانی، «کتابخوان» ها را «کتاب بین» می کند!

خبرنگار شفقنا درحین بازدید از غرفه های کتب اسلامی و مذهبی با برخی از ناشرین و مسوولان این غرفه ها گفت و گو کرده و جویای چگونگی بازار نشر و فروش شده است.

امسال بازار فروش کتب مذهبی چگونه است؟

امروز ظاهرا از روزهای شلوغ و پرهیاهوی نمایشگاه کتاب نیست و برخی غرفه ها همچنان در انتظار برای بازدید کننده ای به سر می برند. برخی غرفه های بزرگ و مشهور کتاب های مذهبی نسبتا شلوغ هستند اما تعداد کمی از بازدیدکنندگان پس از زیر و رو کردن عناوین، دست به جیب می شوند و خرید می کنند؛ عده بیشتری فقط عناوین و قیمت ها را از نظر می گذرانند. برخی از غرفه های مذهبی هم با وجود تدارک دکوراسیون زیبا بسیار خلوت هستند و هر چند دقیقه یکبار گذر بازدیدکننده ای به این غرفه ها می افتد.

غرفه آستان قدس رضوی به نسبت سایر غرفه های مذهبی شلوغ است؛ مسوول این غرفه برخلاف سایر غرفه داران معتقد است که امسال به نسبت سال گذشته جمعیت بیشتری به نمایشگاه رجوع کرده اند و به خبرنگار شفقنا می گوید: قیمت ها تقریبا ثابت مانده اند و تنها تعداد معدودی از کتاب ها تغییر قیمت داشته اند و به نظر من امسال کتاب ها بیشتر خریداری شده اند. من فکر می کنم کسی که به کتابی نیاز دازد آن را تهیه می کند. البته قیمت عامل تاثیرگذاری است اما عامل اصلی برای نخریدن کتاب نیست. اگر کتاب ها پاسخگوی نیازهای مردم باشد فروش می روند.

مسوول غرفه آستان قدس رضوی می گوید: پرطرفدارترین کتب "قرآن"، "مفاتیح الجنان"، کتاب کودک "قصه ما مثل شد"،"مبانی اموزش و پرورش" و "مدیریت تولید" است.

اما مسوول غرفه ی آیین احمد، بازار کتاب را کساد می داند و می گوید: دست روی دلمان نگذارید که خون است. نشر الکترونیک، بازار کتاب را بسیار تحت تاثیر قرار داده است. حتی cdهایی فروخته می شود شامل 7000 کتاب pdf و با قیمت های بسیار پایین فروخته می شوند و مردم آن ها را می خرند. از سوی دیگر عده ای دلالی کتاب می کنند و کتاب های چاپ های گذشته برای چندسال پیش را با 50 تا 70٪ تخفیف می فروشند و من که امسال همان کتاب را با قیمت روز چاپ کرده ام کتاب هایم فروش نمی رود چون طبیعی است که مردم ترجیح می دهند پول کمتری بدهند. باید جلوی دلالی ها و متفرقه فروشی ها گرفته شود تا بازار کتاب سلامت خود را بازیابد.

مسوول غرفه آیین احمد به شفقنا می گوید که قیمت ها حدود 2برابر و قدرت خرید مردم کم شده است.

او می گوید: بیشترین فروش برای کتاب "عاقبت گناهکاران" و بیشترین تیراژ برای کتب "قرآن"، "مفاتیح" و "اگر خدا نباشد" است.

غرفه اسراء غرفه بزرگی است و جمعیتی هم داخل غرفه هستند. مسوول این غرفه وضعیت بازار کتاب را خوب می داند اما می گوید: با توجه به قیمت کاغذ، چاپ و صحافی قیمت کتاب ها بالا رفته و نزدیک به 30تا40 درصد گران تر شده اند. اما کتاب هایی مثل "مفاتیح الحیات" سه سال است که با قیمت ثابت به فروش می رود و بیشترین تیراژ را دارد و بیشترین فروش را "تفسیر تسنیم" دارد.

غرفه الحقایق، غرفه ی نسبتا خلوتی است. مسوول این غرفه می گوید: امسال بازار فروش خوب نیست. با اینکه قیمت کتاب هایمان تفاوت چندانی نکرده اما گویا قدرت خرید مردم کم شده است. کتب اعتقادی است و شاید تبلیغات و اطلاع رسانی ضعیف بوده است.

مسوول غرفه الحقایق از گرانی کاغذ و صحافی ها گله مند است و می گوید: قیمت ها بسیار زیاد افزایش داشته و ما مجبوریم که کار کنیم و قیمت کتاب ها را تا حد ممکن ثابت نگه داریم که فروش داشته باشند.

مسوول غرفه دارالکتاب اسلامی در حال مطالعه مجله است و در پاسخ به شفقنا درباره علت استقبال نه چندان پرشور مخاطبان کتب مذهبی از غرفه های مربوطه، این موضوع را به راکد بودن برخی مباحث و کتب مذهبی نسبت می دهد و درباره بازار فروش می گوید: به نسبت سال گذشته فروش ضعیف تر است. قیمت های کتاب ها از سال گذشته ثابت مانده اما به نظر من برای مردم سخت تر است که برای کتاب های مذهبی هزینه کنند. اکثرا موسسات خریدهای سنگین انجام می دهند و مردم تا به کتابی نیاز نداشته باشند آن را نمی خرند.

مسوول غرفه دارالکتاب اسلامی می گوید: بیشترین تیراژ و بیشترین فروش آنها در این نمایشگاه به کتاب" تشیع از پیدایش تا بالندگی" تعلق می گیرد.

عده ای از غرفه داران راجع به مسایل نشر و کتاب توضیحات بیشتری می دهند. غرفه بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی از شلوغی نسبتا زیادی برخوردار است. در این غرفه معاون اداری مالی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی به خبرنگار شفقنا توضیح می دهد: با توجه به تورم، مخاطب کتاب و مراجعه کنندگان کمتر شده است. بیشترین خریدارها نهادهای دولتی هستند و احساس می شود که کتاب از سبد کالای خانواده ها دور شده است.

او ادامه می دهد: بعد گران شدن کاغذ قرار بود مابه تفاوت هزینه را دولت از ناشرین کتاب بخرد اما متاسفانه در دو سال گذشته کتابی خریداری نشد و ناشرین با مشکلاتی مواجه شدند. چون ما نیمه دولتی هستیم و یارانه می گیریم مشکلات خیلی احساس نمی شود اما من به عنوان نماینده ای از کل ناشرین می گویم که این کار باعث ضعیف شدن ناشران می شود. هدف از انتشارات باید کتاب های اساسی باشد که نیاز جامعه امروز را فراهم کند اما با این روند کتاب ها به سمت گران شدن و صرفا فروش بیشتر می رود.

معاون اداری مالی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی با اعلام  5تا7 درصد افزایش قیمت کتب این بخش می گوید: به نظر من قدرت خرید مردم خوب بوده و قیمت کتاب ها هم مناسب است. بیشترین کتاب های فروش رفته "مجالس المومنین"و "گزیده راه روشن" است.

حزب الله لبنان اولین سالی است که داخل شبستان اصلی ناشران عمومی غرفه گرفته است. غرفه ای با ابعاد مناسب و کتاب ها با طراحی مناسب و منظم در دیدرس قرار گرفته اند اما در این غرفه نسبت کیفیت ارائه کتب و تعداد بازدیدکنندگان همخوانی ندارند.

مسوول این غرفه که لبنانی است و به زبان فارسی تسلط دارد به شفقنا می گوید: کمتر از 10 درصد قیمت کتاب ها گران شده و طبیعی است که قدرت خرید مردم کم می شود. ما در ایران کتاب هایمان را نصف قیمت سایر نقاط دنیا می فروشیم و خرید بیشتری وجود دارد.

این غرفه دار لبنانی توضیح می دهد که کتاب های فارسی دفاع مقدس را ترجمه به زبان عربی و کتاب های مذهبی لبنانی را به زبان فارسی ترجمه می کنند و می فروشند و هدفشان ارتباط بیشتر با مردم ایران است. او می گوید: ما دوست داریم فرهنگ های دو کشور ایران و لبنان بیشتر با یکدیگر آشنا شوند. بیشترین کتاب های فروخته شده "زندگی، عشق، مقاومت" و "سید عزیز" زندگی نامه حسن نصرالله هستند.

یکی از ناشرینی که علاقه ندارد نام انتشاراتش منتشر شود می گوید: فروش نسبت به سال گذشته خیلی کمتر است. قیمت ها را از سال گذشته ثابت نگه داشتیم اما بعد از نمایشگاه مجبور به گران کردن هستیم. تیراژها در سال های گذشته تا 5000 بوده اما امسال به 500نسخه رسیده اند و هزینه ها تقسیم بر تعداد نسخه ها می شود و بنابراین کتاب گران تر می شود. بیشترین کتاب فروخته شده "اسرار شهاده" ملاآقا دربندی بوده که در 200سال پیش خطی نوشته شده و امروز احیا شده است.

موقعیت و متراژ غرفه ها در استقبال مخاطبان موثر است؟

بسیاری از مردم این تصور را دارند که مراکز نشر بزرگ و بنام برای گرفتن غرفه در نمایشگاه دچار مشکل نمی شوند اما تعدادی از غرفه داران گله دارند و از غرفه هایشان ناراضی بوده و بخشی از فروش کم را بابت این موضوع می دانند.

شاید وقتی نام انتشارات آستان قدس رضوی به گوش ما برسد لحظه ای تردید به خود راه ندهیم که از بهترین امکانات در بیست و هفمین نمایشگاه بین المللی کتاب برخوردار است اما مسوول این غرفه نظر دیگری دارد. او به خبرنگار شفقنا می گوید: 3 روز مانده به برگزاری نمایشگاه غرفه ها تعیین شد و نقشه غرفه ها در اختیار ما قرار نگرفت که بتوانیم طراحی کنیم تنها متراژ حدودی اعلام شد. بسیار برنامه ها با عجله انجام شد و محل غرفه را دیر اعلام کردند. ما سال گذشته غرفه مان 144 متر و امسال 88 متر بود و با کمبود جا مواجه شدیم.

مسوول غرفه آستان قدس رضوی می گوید: امسال بدترین غرفه را به ما داده اند و از نظر موقعیتی اصلا در معرض دید نیستیم. به نظر من یک مقداری ارتباطات در توزیع غرفه ها تاثیر گذار است.

یکی از ناشران کتب مذهبی که علاقه نداشت نام انتشاراتش معرفی شود، از غرفه شان بسیار گله مند است و به خبرنگار شفقنا می گوید: بعضی از غرفه های مذهبی همیشه و هرسال سر نبش هستند. ما طبق حروف الفبا باید اول باشیم ولی 10 سال است که ثابت در یک بخش هستیم. ما 400عنوان کتاب داریم و 9 متر جا. این غرفه گنجایش این تعداد کتاب را ندارد. امیدوارم در نمایشگاه بعدی به نوعی عدالت برقرار شود و ارتباطات در غرفه ها تاثیرگذار نباشد.

مسوول غرفه آیین احمد از متراژ غرفه اش راضی است اما می گوید: برخی غرفه ها همیشه نبش بوده و بهترین جا را دارند. این اتفاقی نیست و مربوط به ارتباطات افراد است.

اما مسوول غرفه اسراء می گوید کسانی که از جای کوچک و موقعیت بد گله مند هستند، کتاب فروش هستند و نه ناشر. اگر هم ناشر هستند تعداد کتاب هایشان کم است. ما انتشارات بین المللی هستیم و کتاب هایمان زیاد و در نتیجه غرفه مان بزرگتر است.

مسوول غرفه الحقایق بسیار شاکی و گله مند از عدم نظم نمایشگاه است و می گوید: روز آخر غرفه ما را جابه جا کردند و غرفه ما که در جای بهتری بود به دلیل ارتباطات به انتشارات دیگری واگذار و برنامه های ما ناجور شد. ما حتی چندین نفر را برای بازپس گیری این تصمیم فرستادیم اما نتیجه ای نگرفتیم.

اما مسوول غرفه دارالکتاب اسلامی می گوید: موقعیت غرفه ها اتفاقی است و جای امسال بهتر از سال گذشته است.

معاون اداری مالی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی می گوید: 1000عنوان کتاب نشر می کنیم و از این مجموع 600عنوان در نمایشگاه است که 180عنوان آن چاپ اول هستند. برای غرفه دادن تعداد آثار درنظر گرفته نمی شود و این اشتباه است. به طور مثال ما با 600اثر در 30متر غرفه هستیم و ناشر دیگری با 100اثر در 20متر. امسال غرفه ها مشکلی نداشتند اما اگر همین روند باشد و ابعاد نمایشگاه به همین صورت باقی بماند و ناشران و کتب بیشتر شود در سال های آتی دچار مشکل می شویم.

او ادامه می دهد: پیشنهاد من به وزارت ارشاد برای برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب این است که ناشرین را رتبه بندی کنند که فضا به صورتی باشد که ناظرین چند مرحله را پیش از نمایشگاه طی کنند و بعد غرفه به آنها اختصاص داده شود نه هرکس که ثبت نام کرد غرفه ای داشته باشد. همچنین غرفه به ناشرینی که اختصاصی کار می کنند داده شود تا معضل حضور کتابفروشان کمتر شود. اگر نمایشگاه فقط محل حضور ناشرین باشد نویسنده ها استقبال بیشتری می کنند.

نمایشگاه بین المللی کتاب از 10 اردیبهشت در مصلی تهران برگزار آغاز شد و تا 20مین روز همین ماه دایر است.