موفقیت سیاست خارجی ایران، برداشت جهانی از افزایش صادرات نفت

 به باور بسیاری از تحلیلگران غربی، افزایش صادرات نفت ایران در 9 ماه گذشته، نشان از موفقیت سیاست خارجی دولت یازدهم و موثربودن سیاست های نفتی آن دارد.
 

چرخ صنعت نفت ایران مدتی است که به حرکت افتاده است. آژانس بین المللی انرژی (International Energy Agency) چندی پیش در تازه ترین گزارش خود اعلام کرد که ایران در ماه فوریه میلادی (بهمن و اسفند 1392 ) بیشترین مقدار نفت خام را از زمان اعمال تحریم های غرب علیه صنعت نفت ایران از ژوئن 2012 صادر کرده است.

براساس گزارش این سازمان که یکی از معتبرترین نهادها در پژوهش و بررسی حوزه ی نفت و انرژی جهان است در این ماه ایران بیش از یک میلیون و 600 هزار بشکه نفت صادر کرده است.

ماه به نوشته ی روزنامه ی «دیلی میل» به نقل از آژانس بین المللی انرژی افزایش صادرات نفت ایران، حتی 240 هزار بشکه بیشتر از برآوردهای پیشین بوده است.

پس از روی کارآمدن دولت یازدهم در ایران و در پی آن توافق اولیه ی هسته یی میان ایران و گروه 1+5 در نوامبر (آذر ماه) پارسال در ژنو، صادرات نفت ایران هر افزایش داشته است.

«منصور معظمی» معاون برنامه ریزی وزیر نفت نیز چندی پیش از دو برابر شدن صادرات نفت ایران طی 9 ماه گذشته خبر داد. وی در جمع مدیران صنعت پلیمر کشور گفت: زمانی که دولت یازدهم سر کار آمد صادرات نفت ما 700 هزار بشکه در روز بود در حالی که در این مدت دو برابر شده و اکنون به یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز رسیده است که این رقم متشکل از نفت خام و میعانات گازی است.

افزون بر موثر بودن نتیجه ی گفت و گوهای هسته یی بر میزان صادرات نفت ایران، نیاز جهانی به نفت و انرژی در حال گسترش است و کشورهای نیازمند به انرژی در جهان، نفت مازاد همه ی کشورها از جمله ایران در کنار عراق و لیبی را که در سال 2014 وارد بازار می شود در خود جذب می کنند و به این ترتیب ضمن شکسته شدن روند تحریم های موجود، نفت ایران بدون مشتری نخواهد ماند.

تارنمای «صدای آمریکا» در روزهای ابتدایی سال 1393 در تحلیل خبرهای مرتبط با افزایش صادرات نفت ایران با اشاره به واکنش مقام های آمریکایی نوشت که میزان صادرات نفت ایران کماکان بیش از حد مجازی است که درتوافق هسته یی ژنو تعیین شده است.

طبق این توافق، جمهوری اسلامی ایران تنها می تواند به طور متوسط یک میلیون بشکه نفت در روز صادر کند؛ اما براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی و منابعی که محموله های نفتی ایران را ردیابی کرده اند، میزان نفت صادراتی ایران به کشورهای دیگر به ویژه به برخی کشورهای آسیایی بیشتر از این سقف بوده است.

البته آنطور که صدای آمریکا نوشت دولت «باراک اوباما » بر این باور است که در ماه های آینده متوسط نفت صادراتی ایران کاهش می یابد و به یک میلیون خواهد رسید.



***مسیر رشد در برابر صنعت نفت ایران

کارشناسان کم شدن نسبی از دامنه ی تحریم ها و توقف پیشرفت آن را که در اثر اجرایی شدن توافق ژنو اتفاق افتاد، گام مهمی برای حرکت رو به جلوی صنعت نفت ایران می دانند. به نوشته ی حدود یک ماه پیش مجله ی «فارین پالسی» گرچه باراک اوباما با اطلاع از افزایش بیش از حد مجاز صادرات نفت ایران ابراز امیدواری کرد که در آینده ی نزدیک نیاز کشورها به نفت کمتر و در نتیجه از تقاضا برای نفت ایران نیز کاسته می شود اما تحلیلگران حوزه ی انرژی اعتقاد دارند که این پیش بینی ها به دلیل افزایش نیاز به انرژی و نفت و گاز در کشورهای نزدیک به ایران همچون چین و هند و دیگر کشورهای آسیایی اتفاق نخواهد افتاد و باید منتظر بیشتر شدن صادرات نفت ایران یا دست کم ثابت ماندن آن در سطحی بالاتر از سقف یک میلیون بشکه بود.

وبسایت روزنامه ی «کریستین ساینس مونیتور» حدود دو هفته ی پیش نوشت: به رغم تلاش کشورهای غربی برای سرپوش گذاشتن بر توانایی نفتی ایران، تولید نفت خام ایران افزایش یافته و صادرات نفت ایران بیشتر شده است و اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده ی نفت) نیز این موضوع را مورد توجه قرار داده است.

این روزنامه به نقل از «بیژن زنگنه» وزیر نفت کشورمان نوشت: حتی با وجود تحریم ها، ایران می تواند تولید نفت خود را افزایش دهد و اگر تحریم ها برداشته شود این میزان افزایش بیشتری پیدا می کند.

به نوشته ی این روزنامه در ماه مارس ایران بیش از 2 میلیون و 700 هزار بشکه نفت تولید کرد که سه و نیم درصد بالاتر از میانگین گزارش شده در سال 2013 بوده است. با این روند تولید نفت ایران حتی می تواند تا چهار میلیون و 200 هزار بشکه در روز نیز افزایش یابد. این در حالی است که ایران 9 درصد از ذخیره ی اثبات شده ی نفت جهان و 12 درصد از نفت اوپک را در اختیار دارد.

به نوشته ی کریستین ساینس مانیتور از آنجا که گفت وگوهای فعلی میان ایران و 1+5 حکایت از سازنده بودن آن دارد، امیدها به آینده بیشتر شده است.



***ایران به دنبال افزایش سرمایه گذاری

آنطور که آژانس بین المللی انرژی در گزارش خود آورده است، بررسی آمارهای کشتیرانی نشان می دهد که ایران برای پنجمین ماه متوالی افزایش صادرات نفت را تجربه کرده است.

«عبدالله سالم البدری» دبیرکل اوپک نیز به تازگی گفت که ایران به رغم فشار تحریم ها در حال به دست آوردن بازار و انجام معامله است و ممکن است دوباره این کشور جایگاهش را به دست آورد.

در همین حال وبسایت روزنامه ی «دیلی میل» نیز چند روز پیش در تحلیل این موضوع نوشت: ایران در صنعت نفت تحریم های آمریکا را به چالش کشیده است و تصمیم دارد تا سال 2018 میزان تولید نفت خام خود را دوبرابر کند و به پنج میلیون و 700 هزار بشکه در روز برساند. بر اساس آمار ایران اکنون حدود سه میلیون بشکه نفت تولید می کند.

به نوشته ی دیلی میل ایران تلاش دارد با این کار تحریم ها را کنار بزند و پول بیشتری را به درون اقتصادش بیاورد. با کم شدن اندک تحریم ها، ایران به جامعه ی بین المللی پیام داده است که می خواهد برای توسعه در منابع عظیم گازی خود سرمایه گذاری کند و سهمش را در میدان مشترک گازی با قطر افزایش دهد. این سرمایه گذاری بیش از 14 میلیارد دلار اعلام شده است. ایران نیز آمادگی خود را برای توسعه ی بیشتر حوزه ی پارس جنوبی در کنار سرمایه گذاران خارجی اعلام کرده است.

به نوشته دیلی میل، توسعه ی میدان گازی پارس جنوبی با همکاری شرکت های بزرگ بین المللی شکل خواهد گرفت و شرکت هایی همچون «رویال داچ شل»، «توتال» و «بریتیش پترولیوم» در انتظارند تا در صورت حل موضوع هسته یی، وارد تعامل با تهران شوند. این امیدها بعد از توافق اولیه میان ایران و قدرت های غربی اندکی بیشتر شده است.

به نوشته ی این روزنامه در صورتی که برنامه های نفتی ایران و عراق که مشابه یکدیگر طراحی شده اند به ثمر بنشیند و با موفقیت به اجرا درآیند، این دو کشور یکه تازی عربستان سعودی در ظرفیت بالای صادرات نفت را تا پایان این دهه ی میلادی در هم می شکنند.

این روزنامه می نویسد: این پیشرفت بعد از گفت و گوهای ژنو و توافق اولیه به دست آمد و انتظار می رود گفت وگوهایی که قرار است تا سه ماه آینده به نتیجه برسد، بتواند منافع بیشتری را نصیب ایران کند.



***نگرانی آمریکا

پیشرفت ها در صنعت نفت ایران در حالی اتفاق می افتد که آمریکا هنوز کل تحریم ها علیه این صنعت را لغو نکرده و به مشتریان نفت ایران هشدار داده است در انجام معامله با ایران توافق ژنو را در نظر داشته باشند.

در این ارتباط فارین پالسی در مطلب خود این پرسش را مطرح کرد که آیا باید نگران افزایش صادرات نفت ایران بود؟ و اینگونه به موضوع می پردازد که آمار دقیق نیستند و نمی توان تحلیل دقیقی را در مورد نتایج توافق اولیه میان ایران و 1+5 ارایه داد. هنوز مشخص نیست که ایالات متحده در حال از دست دادن یکی از اهرم های خود در برابر ایران است.

در ادامه ی این تحلیل آمده است: آمریکا مدعی است که نگران افزایش صادرات نفت ایران نیست؛ صادراتی که از حدود یک میلیون بشکه در سال 2013 به بیش از یک میلیون و 400 هزار بشکه در ماه فوریه ( بهمن ماه) افزایش داشته است. کارشناسان اعتقاد دارند که افزایش صادرات نفت ایران می تواند آزمونی برای اوباما باشد.

این مقاله معتقد است: در حالی که آمار ماهیانه از میزان صادرات نفت ایران متغیر است، اما همگی نشان از افزایش سهم ایران دارد. نشانه هایی وجود دارد که تلاش های دولت آمریکا در مسیر دیپلماسی در حال رسیدن به نتیجه ی مطلوب است.

به نوشته ی فارین پالسی با وجود این هند بسیار بیشتر از قبل از ایران نفت خریداری کرد و چین نیز یکی از بزرگترین خریداران نفت ایران مانده است. یکی از دلایل این افزایش نیز این است که تحریم های آمریکا تنها نفت خام را شامل می شود و فروش نفت سبک در حیطه ی این تحریم ها قرار نمی گیرد.



***افزایش تقاضا در بازار انرژی

روندهای جهانی نشان از تغییر شرایط به نفع ایران دارند. نشریه ی « فایننشال تایمز» به تازگی نوشت: گرچه برخی آمارها نشان از کاهش صادرات نفت ایران می دهند اما به نظر می رسد این آمارها نیز مانند گذشته مورد بازبینی قرار بگیرند. حتی اگر صادرات نفت ایران به یک میلیون و 50هزار بشکه در روز رسیده باشد با این وجود هنوز هم از سقف مجازی که بعد از توافق ژنو اعلام شد نیز بالاتر است.

گرچه دولت اوباما اعتقاد دارد که با توجه به کاهش تقاضای جهانی، صادرات نفت ایران در آینده ی نزدیک کاهش می یابد، کارشناسان در این موضوع تردید دارند. وبسایت «بلومبرگ» در این ارتباط نوشت: نفت ایران به علت تحریم ها دچار محدودیت هایی در بخش تولید و فروش شده بود ولی پیش بینی تحلیلگران حاکی از آن است که تقاضای جهانی برای سال 2014 حداقل روزانه یک میلیون و 100 هزار بشکه افزایش می یابد.

اوپک باید برای بیش از 30 میلیون بشکه نفت تولیدی خود برنامه ریزی کند و در همین چارچوب می تواند از نفت ایران، عراق و دیگر کشورها استفاده کند. به همین دلیل شرایط به نفع ایران خواهد بود و احتمالا پیش بینی های دولت آمریکا در کاهش تقاضا محقق نخواهد بود.

وبسایت روزنامه ی «وال استریت ژورنال» نیز دو هفته ی پیش در مورد روند تقاضای بین المللی نفت به نقل از آژانس بین المللی انرژی نوشت: مسایل مختلف بین المللی و به ویژه بحران «کریمه» در اوکراین تقاضا برای نفت را در سال 2014 افزایش می دهد زیرا تحریم های بیشتر علیه انرژی روسیه تقاضا برای نفت این کشور را نیز کاهش می دهد و در کل بیش از یک میلیون بشکه نفت بیشتر باید وارد بازار شود.

این سازمان در مورد تاثیر مسایل بین المللی بر عرضه ی جهانی نفت و ادامه و تشدید بحران های امنیتی در خاورمیانه و شمال آفریقا نیز هشدار داده است.



***نتیجه گیری

آمارها و روندهای بین المللی حاکی از آن است که جریان تولید نفت به نفع ایران است. از یک طرف ایران توان بالاتر بردن صادرات را دارد و از طرف دیگر بحران در شرق اروپا و چالش تامین انرژی از طریق اوکراین به همراه نیاز روزافزون انرژی از طرف کشورهای درحال توسعه و برخی چالش های منطقه یی و بین المللی باعث افزایش نیاز به نفت ایران می شود.

پارسال نیز برخی نهادها در زمینه ی پژوهش های انرژی اعلام کرده بودند سال 2014 پایان یکه تازی در تحریم نفت ایران خواهد بود و کشورها دیگر نمی توانند به راحتی نفت و گاز ایران را نادیده بگیرند.