زاغه نشینی اتباع خارجی معضل جدی برای شهر تهران

  قطعه ای از دشت طلائی جنوب تهران بیش از 25 سال است که جولانگاه اتباع غیر مجاز زاغه نشین شده، موضوعی که از ابعاد مختلف اجتماعی و زیست محیطی قابل تامل و بررسی است.
 

ورود غیر قانونی اتباع بیگانه از مرزهای شرقی به شهرهای مختلف کشورمان به خصوص اتباع افغانی و پاکستانی از دیرباز بعنوان یکی از معضلات جامعه ایرانی مطرح بوده و این مسئله در طول سال های گذشته از منظر آسیب های اجتماعی همچون تکدی گری، زاغه نشینی و بزهکاری از سوی صاحب نظران و کارشناسان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

بسیاری از اتباع همسایگان شرقی کشورمان به دلائل مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از جمله وقوع جنگ، خشکسالی، سیل در طول سال های گذشته به ایران رفت و آمد داشته و در برخی از مناطق کشور به خصوص مناطق شرقی، جنوب شرق و همچنین پایتخت حضوری پر رنگ و در سایر مناطق ایران نیز کم و بیش حضور دارند.

جمهوری اسلامی ایران نیز در طول سالیان گذشته همواره با فراهم آوردن امکانات اقامت و اشتغال قانونی اتباع افغانی و پاکستانی نسبت به تحقق و رعایت حقوق بین الملل اسلامی و حق همسایگی پایبند بوده است.

اما جدای از بهره مندی بسیاری از کارفرمایان، صاحبان صنایع و مشاغل مختلف کشورمان از نیروی کار ارزان مهاجرین همسایگان شرقی به خصوص افاغنه، این مهاجرت های غیرقانونی و افسارگسیخته هزینه های اقتصادی و اجتماعی فراوانی را به جامعه ایرانی تحمیل کرده است.

بلوکه شدن بسیاری از مشاغل به خصوص خدماتی از سوی مهاجرین و به دنبال آن بیکاری میلیون ها جوان ایرانی به عنوان مهمترین و سایر مسائل و معضلات اجتماعی مانند کاهش ضریب امنیت اجتماعی، تداخلات فرهنگی، اختلالات متعدد ناشی از ازدواج زنان ایرانی با اتباع خارجی و همچنین حاشیه نشینی از جمله هزینه های تحمیل شده مهاجران قانونی و غیرقانونی اتباع خارجی به کشورمان محسوب می شود.

این گزارش تفصیلی تنها گویای بخشی از نابسامانی و معضل اجتماعی ناشی از مهاجرت های غیر قانونی اتباع بیگانه و حاشیه نشینی آنان در قسمتی از جنوب پایتخت است.

*** بهشت کشاورزی ری جولانگاه اتباع غیر مجاز

هنگام رانندگی در ابتدای جاده نظامی شهر ری به سمت ورامین روبروی روستای فیروز آباد منطقه پل کوره ها، زمین های کشاورزی مرغوبی چشم هر بیننده ای را می نوازد، جاذبه های طبیعی دلنوازی که گویای وجود استعدادهای ناب کشاورزی در شهرستان ری است.

اما گسترانیدن افق دید و دقت بیشتر، صحنه های رقت انگیزی از زاغه نشینی به همراه بوی لجنزار و تعفن ناشی از یک کانال به ظاهر زهکشی و انباشت نخاله های ساختمانی فضای ذهن را دگرگون می کند.

نزدیک جاده تعدادی دختر و پسر خردسال را با وضعیت ظاهری بسیار کثیف و آلوده، با شکل و شمایل کارتن خواب های شهر مشاهده می شوند، کودکان معصومی که گونی به دست در حال جمع آوری زباله از داخل کانال هستند، گویا در حال جمع آوری تنها ظروف پلاستیک ضایعاتی هستند.

هنگام نزدیک شدن از یکی از بریدگی ها جاده به محل زندگی زاغه نشینان، عکاس دفتر در همان ابتدای جاده به خیال آنکه سوژه های نابی برای عکاسی شکار خواهد کرد از خودرو پیاده می شود و دختران و پسران خردسال نیز بادیدن ماشین و دوربین عکاسی احساس ناامنی کرده و به سوی زاغه ها فرار می کنند.

ورودی جاده سمت راست هنگام حرکت به سمت زاغه ها یکی دو اتاقک بزرگ که به نظر محل موقتی برای خواب و استراحت است با کشاورزی تقریبا 60 ساله مواجه می شویم که در حال شستن دسته های سبزی است که بعد از احوالپرسی در خصوص زاغه نشینان ساکن در منطقه پل کوره ها از او می پرسیم.

پیرمرد نیز با ترش رویی تنها به این جمله بسنده می کند، اینها پاکستانی هستند، اصلا خودتان بروید ببینید چه کار می کنند! البته پس از ساعاتی به علت عصبانیت و نارحتی او پی بردیم.

*** باور کنید اینجا تهران است نه کراچی

هنگام نزدیک شدن به زاغه ها با یک کانال مواجه می شویم که پر از آب و لجنزار است و با کلی زحمت خودمان را به آنسوی کانال میرسانیم و در نگاه اول خانه های از کاهگل مشاهده می شود که به صورت خطی بنا شده و با کلی پیت حلبی، پتو و پارچه و درهای چوبی زواردرفته پوشانده شده و چندین دیش ماهواره زنگ زده نیز بالای بام این خانه های خودنمایی می کند.

جلوتر زنان به ظاهر خانه داری با پوشش و لباس های رنگارنگ اما مندرس به خصوص رنگ های تند زرد، نارنجی و بنفش مختص پاکستانی ها و هندی ها را می بینیم که هر کدام کودکی شیرخوار در بغل دارند، گوش دختران طفلی را از چند نقطه سوراخ کرده اند و نخ های تقریبا ضخیمی از آن عبورداده و زنان پاکستانی نیز با بینی های سوراخ که از فرهنگ آنان نشات گرفته با تعجب نظاره گر ما هستند.

بچه های هفت و هشت ساله ای نیز با لباس های خاکی و کهنه در محیط پر از خاک، زباله و نخاله های ساختمانی در حال دوچرخه بازی هستند و در دنیای کودکانه خود سیر می کنند.

برخی از ساکنین زاغه ها به صورت چهار پنج نفری مقابل خانه های کاهگلی خود نشسته و تعدادی نیز بر روی مبل و صندلی های زوار در رفته که از سطح شهر جمع آوری و به این مکان منتقل کرده اند با گویش پاکستانی در حال گپ زنی با یکدیگر می باشند.

شاید بسیاری از افرادی که بهم ریختگی و پلشتی موجود در زندگی ساکنین کپرنشین پاکستانی را مشاهده کنند دلیل آن را فقر و غربت مهاجران تصور کنند، اما در واقع اینطور نیست چراکه به طور کلی کشورهایی مانند هند، پاکستان و بنگلادش به لحاظ فرهنگی از فقر بهداشت فردی و اجتماعی رنج می برند.

کم کم حس غربت وجودمان را فرا می گیرد، گویی وارد یکی از روستاهای کشور همسایه مان پاکستان شده ایم.

***نشا کاری برنج و سبزیکاری شغل اصلی زاغه نشینان پاکستانی

ˈعلی جعفریˈ از قدیمی های پاکستانی ساکن در این محله به محض ورود ما با کنجکاوی زیادی به استقبال مان می آید تا بقیه ساکنین هموطن خود را که احساس خوبی از ورود ما به محل زندگی شان ندارند را جوابگو باشد.

وی در خصوص اینکه، پاکستانی های زاغه نشین از چه زمانی ساکن منطقه پل کوره ها شده اند، به ایرنا، گفت: نزدیک 20 سال پیش چند نفر ازکشاورزان ایرانی این منطقه سرپناهی برای کارگران کشاورز پاکستانی خود ساختند،اما کم کم تعداد مهاجرین بیشتر شد و هم اکنون حداقل 20 خانوار پاکستانی ساکن اینجا هستند.

این تبعه پاکستانی با اشاره به رفت آمد فصلی تعدادی از پاکستانی ها در طول سال به این منطقه از پایتخت، علت هجوم هموطنان خود به ایران در سال های اخیر را بیشتر مربوط به وقوع سیل چهار سال پیش در این کشور دانست و افزود: بالا آمدن آب رودخانه سند در سال 1389 (2010 میلادی) و به دنبال آن وقو ع سیل در استان های سرحد، سند، پنجاب و بلوچستان پاکستان باعث ویرانی حداقل یک میلیون خانه شد.

جعفری اضافه می کند: اکثر مهاجرین پاکستانی به کشورهای همسایه از جمله ایران مهاجرت کردند و این آلونک نشینان از جمله قربانیان سیل 2010 به شمار می روند که برای زنده ماندن خود و خانواده هایشان به ایران آمده اند.

وی با اشاره به اینکه پاکستان از دیرباز از عمده ترین تولید کنندگان برنج در دنیا به شمار می رود و اینکه نشا کاری برنج مهارت خاصی را طلب می کند، شغل مهاجران زاغه نشین هموطن خود را نشا برنج و سبزیکاری در روستاها و مزارع اطراف پل کوره ها مانند ده خیر، زمان آباد، عشق آباد، شمس آباد، فیروزآباد و ... عنوان کرد و افزود: اگر کار باشد روزانه حداقل 20 هزار تومان درآمد داریم.

ˈبهرامˈ نیز که بعدها پی بردیم از بزرگان محله زاغه نشینان پاکستانی است با صورتی سبزه و ریش و سبیل تابدار که بیشتر به هندی ها شباهت دارد نزدیک مان می شود و بعد از اینکه متوجه منظورمان برای تهیه یک گزارش از زندگی پاکستانی های آلونک نشین جنوب پایتخت می شود، در جواب سوالات مان طفره می رود و تنها به طور دائم اظهار می کند که ما شیعه هستیم.

این تبعه پاکستانی اظهار می کند: تمامی ساکنان زاغه نشین هموطنش دارای پاسپورت بوده اما فاقد کارت اقامت هستند و به دلیل نبود امنیت در مناطق پنجاب و بلوچستان پاکستان ناگزیر به کشور ایران پناه آورده اند.

*** سیب زمینی و اسفناج قوت قالب آلونک نشینان پاکستانی

ˈعبدالله بلوچˈ از دیگر مهاجرین ساکن در زاغه پاکستانی ها صاحب دو فرزند کوچک است و به همراه برادرانش ˈغفار و محمدˈ در مقابل خانه کاه گلی خود نشسته، آنها قبلا ساکن ایالت بلوچستان پاکستان بوده اند و بیش از دو سال است که به دلیل جنگ و درگیری های قومی به کشور ایران پناه آورده اند.

وی در ادامه ما را به داخل خانه دعوت می کند، خانه ای کاهگلی که تنها دو اتاق کوچک با شمایل اتاقک های نگهبانی ساختمان های نیمه کاره که سقف های آن از تیرچوبی بنا شده و بر روی دیوار خانه عکس هایی با تمثال حضرت علی (ع) و همچنین زیارت خانوادگی مشهد مقدس و تابلوهای دیگری با رنگ و لعاب پاکستانی نصب شده است.

ˈعبداللهˈ که کارگر یکی از کارخانه های سنگ شویی منطقه پل کوره ها است و به گفته خودش ماهانه 600 هزار تومان درآمد دارد، گفت: هنگامی که کارخانه سنگشویی فعال باشد آنجا مشغولیم و در روزهای دیگر نیز با کار روزمزد وجین سبزی و بار کردن محصول مزرعه داران و سبزیکاران منطقه خرج روزانه خود را تامین می کنیم.

ˈمهرعلیˈ نیز که قبلا ساکن کراچی پاکستان بوده است 12 سالی می شود که به ایران آمده و همینجا ازدواج کرده و هم اکنون صاحب 2 فرزند است، وی در خصوص علت مهاجرت خود به ایران می گوید: نبود کسب و کار در شهر کراچی دلیل اصلی مهاجرت ما به ایران است.

وی قوت قالب ساکنین زاغه نشین را سیب زمینی و اسفناج و سبزیجات ذکر می کند و می گوید: البته برخی اوقات اگر درآمدمان خوب باشد چلومرغ، قرمه سبزی، عدس و لپه هم مصرف می کنیم.

*** ساخت اتاقکی برای عروسی و میهمانان زاغه نشین

شاید برای شما جالب باشد که زاغه نشینان پاکستانی در نزدیکی محله سکونت خود و در محیطی جداگانه یک اتاقک تقریبا 30 متری از کاهگل برای آئین های خاص مانند عروسی و همچنین پذیرایی و استراحت میهمانان خود بنا کرده اند که این اتاقک به مراتب تمیز تر از آلونک های خودشان است.

در گفت وگوی بیشتر با زاغه نشینان پاکستانی ها پی بردیم رسم ازدواج آنها نیز تقریبا مانند خودمان است چرا که داماد شیربها می پردازد و بایستی برای تهیه جهیزیه به خانواده عروس کمک کرده و خرج و مخارج شب عروسی را به طورکامل بپردازد، ضمن اینکه، آنها شیعه مسلمان هستند و برای ازدواج های خود نیز از عاقد افغانی دعوت می کنند.

***دفن اموات پاکستانی ها در گورستان فیروزآباد شهرری

ˈرحمتˈ از دیگر آلونک نشینان پاکستانی نیز که نزدیک 8 سال است ساکن این محل شده است، می گوید: اموات خود را با گواهی پزشک در گورستان فیروزآباد شهرری دفن می کنیم و تمامی هزینه های مربوطه را نیز پرداخت می کنیم.

وی با بیان اینکه، زمستان سال گذشته زمستان بسیار سردی برای آلونک نشینان پاکستانی بود، افزود: ما برای گرم کردن خانه های کاهگلی خود از بخاری های نفتی استفاده و نفت را به قیمت آزاد تهیه می کنیم اما اکثر بچه ها در زمستان پارسال مریض شدند.

*** برای آب و برق پول پرداخت نمی کنیم

ˈنادرˈ نیز که جوان 22 ساله دیگر پاکستانی است، چهار سال پیش با دختر عموی خود ساکن در همین منطقه ازدواج کرده و در عین جوانی صاحب دو فرزند دختر و پسر است.

وی در خصوص چگونگی تامین آب و برق زاغه نشینان ساکن در پل کوره ها فیروز آباد، اظهار داشت: ساکنان با حفر یک چاه عمیق نیازهای شست و شو و نظافت خود را برطرف کرده ضمن اینکه آب مورد نیاز خوراکی خود را نیز با دبه از روستاهای اطراف تامین می کنیم.

وی افزود: تمامی خانه های کاهگلی پاکستانی ها حاشیه نشین از یک حمام برخوردار است ضمن اینکه یک دستشویی و حمام عمومی نیز در محله زندگی برای استفاده عموم ساخته شده است.

نادر گفت: برق زاغه نشینان نیز از طریق کابل های دکل انتقال برق موجود در منطقه تامین شده است و از این جهت هیچگونه هزینه ای از بابت مصرف آب و برق نمی پردازیم.

این تبعه پاکستانی در ادامه با اشاره به هزینه های بهداشت و همچنین زایمان خانواده های پاکستانی حاشیه نشین پایتخت تصریح کرد: مانند سایر شهروندان ایرانی ما نیز در اینگونه مواقع به درمانگاه های محلی مراجعه و هزینه ها را پرداخت می کنیم.

*** تکدی گری یا کشاورزی!

اما داستان زندگی پاکستانی ها ساکن در پل کوره ها در منطقه فیروزآباد شهرری به خصوص موضوع کار و منبع درآمد آنان با مطالبی که خودشان اظهار کردند، تفاوت دارد و یکی از همسایگان ایرانی محله زاغه نشین پاکستانی ها معتقد است بخش عمده ای از درآمد آنها از طریق تکدی گری تامین می شود.

ˈداودˈ 35 ساله و اجاره دار چهار هکتار زمین های کشاورزی منطقه از آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) که به همراه مادر و عمه خود در حال شست و شوی سبزی با آب قنات است، در این خصوص گفت: پاکستانی ها سابقه سکونت بیش از 25 سال در این منطقه را داشته و ابتدا در زمین های کشاورزی ما سکونت داشتند .

وی با بیان اینکه شغل اصلی پاکستانی های ساکن تکدی گری است، افزود: اگر یک روز ساعت 5 صبح اینجا بیاید زنها و بچه های معصومی را مشاهده می کنید که دسته دسته به سطح شهر فرستاده می شوند و آخر شب بر می گردند.

این کشاورز محله پل کوره ها تاکید کرد: سردسته همه ساکنین زاغه های پاکستانی نشین دو برادر هستند که یکی از آنها معروف به ˈبهرام سیبیلوˈ است و همیشه بیکار در منطقه می گردد.

وی در ادامه سرقت و قاچاقاق پاکستانی ها به ایران را از دیگر منابع درآمد پاکستانی های زاغه نشین عنوان کرد و گفت: ما جرات نداریم وسیله ای را در خانه موقت مان بگذاریم چرا که سریعا به سرقت می رود .

وی افزود: این افراد از طریق قاچاق هموطنان خود به ایران نیز مبالغی از آنان دریافت می کنند.

ˈنصراللهˈ از دیگر ساکنان موقتی منطقه پل کوره ها که از بازنشستگان بانک صادرات است و خود را به کار کشاورزی و کاشت بلال، گندم، جو و همچنین سبزیکاری در این منطقه مشغول کرده است، در خصوص پاکستانی های زاغه نشین در محل گفت: افراد زاغه نشین پاکستانی هیچ گونه بهداشتی را رعایت نمی کنند و اطراف محل زندگیشان خیلی کثیف است .

وی که از چند کارگر افغانی برخوردار است ادامه می دهد: اکثر برادران افغانی که ما با آنها سر و کار داریم بسیار تمیز و مرتب می باشند و به نحو مطلوب و درستی انجام وظیفه می کنند اما زاغه نشینان پاکستانی به هیچگونه حدود شرعی و بهداشتی پایبند نیستند.

*** مشکل اصلی بی صاحب بودن زمین های منطقه است

اما سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری نیز در گفت و گو با ایرنا، تجمع آلونک نشینان پاکستانی را ناشی از صاحب بودن زمین های آنجا دانست و گفت: اگر آن زمین ها مالک داشت اتباع خارجی نمی توانستند به این راحتی در آنجا خانه یا آلونک برای خود بسازند.

ˈمحسن شوکتیˈ با اظهار تاسف از انباشت نخاله های ساختمانی در منطقه پل کوره ها فیروزآباد شهرری گفت: با وجود اینکه این منطقه بسیار مستعد کشاورزی است، اما رسوخ گچ و آهک نخاله های ساختمانی در خاک کشاورزی این منطقه زمین های کشاورزی را آسیب پذیر کرده و رشد و نمو گیاهان را از بین برده است.

وی با اشاره به طرح ساماندهی آب های نامتعارف کشاورزی از سوی فرمانداری و اداره جهاد شهرستان ری، از شهرداری منطقه 20 و اداره جهاد شهرستان ری درخواست کرد کانال زه کش علایین را به نحو مطلوبی سر و سامان دهند.

***منطقه پل کوره ها فیروزآباد به لحاظ زیست محیطی آلوده است

رییس سابق اداره محیط زیست شهرستان ری نیز که سال گذشته ریاست اداره محیط زیست شهرستان ری را عهده دار بوده است در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: موضوع اتباع پاکستانی ساکن در منطقه پل کوره ها فیروزآباد شهرری موضوعی اجتماعی و به فرمانداری شهرستان ری مربوط می شود.

ˈایوب زارعˈبا اشاره به مراکز صنعتی و مسکونی موجود در منطقه پل کوره ها، علت وجود بوی متعفن در فضای عمومی این منطقه را سرریز شدن فاضلاب ساکنین در کانال علائین دانست و گفت: متاسفانه تمامی این مراکز صنعتی مانند قالیشویی، سنگ شویی و همچنین منازل مسکونی فاضلاب خود را در این منطقه رها می کنند.

وی همچنین با بیان اینکه، فضای این منطقه با وجود رونق سبزیکاری بسیار آلوده است، به پائین بودن سطح بهداشت اتباع خارجی ساکن در این منطقه اشاره و گفت: آنان مواقعی با آتش زدن زباله و نخاله ها و همچنین لاستیک بر مشکلات زیست محیطی این منطقه دامن می زنند.

***مالاریا و سل، بیماری شایع ساکنان زاغه نشین پاکستانی

ˈمانا فرحی مهرˈرییس مرکز بهداشت فیروزآباد شهرری نیز تعداد مراجعین این مرکز بهداشت را روزانه بین 20 تا 25 مورد عنوان کرد و گفت: بیماری مالاریا، سل و سرخک از جمله شایع ترین بیماری های اتباع خارجی ساکن در منطقه فیروزاباد و اطراف آن است.

وی افزود: اتباع پاکستانی به دلیل اینکه بیشتر در محیط باز و آلوده زندگی می کنند و از آب بهداشتی برخوردار نیستند به بیماری های انگلی و کیست انگل و همچنین وبا و اسهال های خونی مبتلا شده اند.

وی با اشاره به مراجعه فراوان خانواده های اتباع پاکستانی برای درمان بیماری های خود به مرکز بهداشت فیروز آباد شهرری گفت: متاسفانه پاکستانی ها و افاغنه ساکن در منطقه از سطح وضعیت بهداشتی مطلوبی برخوردار نیستند و در صورت تشخیص بیماری از طریق شبکه بهداشت شهرری درمان آنان پیگیری می شود.

فرحی مهر، با بیان اینکه کلیه خدمات بهداشتی تشخیصی مانند نمونه گیری، آزمایش و همچنین درمانی بیماری های خاص مانند سل و مالاریا در این مرکز بهداشتی به صورت رایگان صورت می گیرد گفت: مرکز بهداشت فیروز آباد همواره در طرح های مختلف واکسیناسیون با اعزام مامورین بهداشت خود به محله حاشیه نشینان پاکستانی خدمات مناسبی را از جمله تزریق واکسن های ضد بیماری های فلج اطفال، سل، سرخک، اوریون به آنان ارائه کرده است.

وی همچنین تشکیل تیم رابط بهداشتی مردم منطقه فیروزآباد با مرکز بهداشتی منطقه را از جمله اقدامات مناسب به منظور خدمت رسانی بهتر به مردم و مهاجران اتباع خارجی منطقه عنوان کرد.

وی با اشاره به تشکیل کلاس های هفتگی برای رابطان بهداشتی این منطقه افزود: به عنوان مثال هفته اول اردیبهشت سال جاری هفته سلامت است و شعار آن نیز خود مراقبتی است که در خصوص موضوعات مرتبط و انتقال آن به مردم آموزش های لازم داده می شود.

رییس مرکز بهداشت فیروزآباد شهرری در عین حال تصریح کرد: متاسفانه سطح وضعیت بهداشت ساکنین منطقه فیروز آباد به خصوص اتباع خارجی شامل افاغنه و پاکستانی با توجه به آموزش هایی که به آنان داده می شود بسیار پایین است.

***آلونک ها را کشاورزان برای پاکستانی ها ساخته اند

اما نماینده فرماندار شهرری در منطقه قلعه نو که روزهای آخر مسوولیت خود در بخشداری قلعه نو را سپری می کند و در شرف بازنشستگی است در خصوص پاکستانی های زاغه نشین نظر منفی ندارد و می گوید: آنها قدمت سکونت چندین ساله در منطقه دارند و تابستان ها در کشت برنج و سبزیجات به کشاورزان منطقه خدمات ارائه می کنند.

ˈمنصور ملک آبادیˈبا بیان اینکه، آلونک ها را کشاورزان برای پاکستانی ها ساخته و در اختیار آنها قرار داده اند، افزود: بخش قلعه نو دارای حداقل 10 هزار اتباع خارجی به خصوص افغانی است که در کنار هم زندگی می کنند.

وی در خصوص معضلات اجتماعی مطرح شده در خصوص زاغه نشینان پاکستانی های ساکن در این منطقه گفت: مسئله اجتماعی حادی را ما تاکنون از آنها ندیده ایم.

بخشدار قلعه نو، در خصوص مشکلات کانال زه کشی و همچنین وجود نخاله های ساختمانی در زمین های منطقه پل کوره ها، گفت: این مشکل را می بایستی ادارات مختلف شهرری برای آن تصمیم گیری کنند چرا که تنها به یک اداره مربوط نمی شود.

گزارش: یوسف درویشی