سوداي اتحاد جماهيرگرايان شوروي

ضميمه كردن آبخازيا و اوستياي جنوبي و حالا كريمه و احتمالا مناطق ديگر شرق اوكراين، سوداي احياي اتحادجماهير شوروي را در كمونيست‌هاي روسي پرورش داده است. اين خبري است كه مهدي سنايي، سفير ايران در روسيه نيز در صفحه شخصي خود در فيس بوك منتشر كرده است؛ در همين حال نمايندگان مجلس روسيه با صدور بيانيه‌يي از دادستاني اين كشور خواسته‌اند مسببان فروپاشي شوروي را معرفي و محاكمه كنند.

خبر اين است

تعدادي از نمايندگان احزاب مجلس روسيه از جمله يوگني فئودوروف و آنتون رومانوف از حزب روسيه واحد، ايوان نيكيتچوك و الگ دنيسكو از حزب كمونيست و ميخاييل دولتياريوف از حزب ليبرال دموكرات روسيه كه بيشترين كرسي‌هاي مجلس را در اختيار دارند با ارسال درخواستي به دادستاني روسيه خواسته‌اند براي عاملان فروپاشي شوروي پرونده كيفري تشكيل شود. در بيانيه نمايندگان مجلس روسيه (دوماي دولتي) نام ميخاييل گورباچف آخرين رهبر شوروي و چند مقام عاليرتبه ديگر به چشم مي‌خورد. در بيانيه اين نمايندگان آمده است: مقامات عاليرتبه در ابتداي دهه 90 ميلادي برخلاف راي مردم در همه‌پرسي، زمينه فروپاشي شوروي را فراهم كردند.

در 17 مارس سال 1991 پيش از فروپاشي شوروي براي حفظ حكومت واحد آن زمان همه‌پرسي برگزار شد كه از 185 ميليون و 650 هزار واجد شرايط، 148 ميليون و 575 هزار نفر پاي صندوق‌هاي راي رفتند و 113 ميليون و 513 نفر يعني بيش از 76 درصد واجدان شرايط به حفظ كشور واحد شوروي راي مثبت دادند. لازم به ذكر است، در نوامبر سال 1991 دادستاني كل شوروي براي ميخاييل گورباچف آخرين رهبر نظام كمونيستي شوروي به دليل تخلف از قانون اساسي، پرونده كيفري تشكيل داد اما با فشار وي رسيدگي به اين پرونده متوقف شد.

اظهارات مدعيان

«آنها كه در سال 1991 در كرملين حكومت مي‌كردند و اين سرزمين پهناور را نابود كردند، مسوول كشته‌هاي اوكراين هستند.» اين‌سخنان را پنجشنبه 10 آوريل، ميخاييل دگرياريوف، يكي از نمايندگان «حزب ليبرال دموكرات روسيه» در پارلمان اين كشور در راديو «اكو»ي مسكو بر زبان آورده است. ميخاييل دگرياريوف گفته است كه گورباچف 84 ساله را كسي به زندان نخواهد انداخت اما «بدون محاكمه او ملت و كشور ما نمي‌تواند جلو برود ».

دويچه‌وله آلمان گزارش مي‌دهد، يوگني فيودورف از حزب «روسيه متحد» هم اطمينان مي‌دهد كه با گذشت 23 سال، فروپاشي اتحاد جماهير شوروي همچنان موضوع روز است، موضوعي كه با توجه به حوادث اوكراين بايد بررسي شود. به نظر او يك داوري حقوقي درباره آنچه 23 سال پيش رخ داد براي ارزيابي كانون‌هاي قدرت كنوني اهميت دارد.

اين نمايندگان گورباچف را متهم به تشكيل شوراي دولتي اتحاد جماهير شوروي مي‌كنند كه در قانون اساسي وجود نداشت. اين شورا استقلال كشورهاي حوزه بالكان را پذيرفت، اگرچه حتي يك حكومت قانوني هم اجازه چنين كاري را نداشت. اين نمايندگان اميدوارند كه اين تحقيقات به نخستين ارزيابي درست از حوادث دو دهه اخير در تاريخ معاصر اين حوزه بينجامد. به باور آنها بررسي‌ها

«نشان از يك اقدام برنامه‌ريزي شده دارند» و «گناهكاران، از جمله گورباچف بايد مجازات شوند» زيرا پيامدهاي آنچه رخ داده ‌همچنان ادامه دارد و «مردم در كي‌يف به خاطر تصميمات كساني كشته مي‌شوند كه در كرملين به فروپاشي اتحاد جماهير شوروي راي دادند.»

نمايندگان ارائه‌كننده اين طرح يادآوري مي‌كنند كه در چهارم نوامبر سال 1991 دادستاني كل خواهان تحقيق و تفحص درباره گورباچف شد، اما فرداي آن روز تحت فشار گورباچف درخواست خود را پس گرفت.

ميخاييل گورباچف، آخرين رهبر حزب كمونيست اتحاد جماهير شوروي و در عين حال نخستين رييس‌جمهوري آن در سال‌هاي 1985تا 1991 بود. گورباچف متهم است كه برنامه اصلاحات او موجب فروپاشي اتحاد جماهير شوروي شد. گورباچف در 25 دسامبر 1991 ، يعني درست چهار روز پس از آنكه پارلمان روسيه (دوما) به انحلال اتحاد جمهوري‌هاي شوروي راي داد، از مقام خود استعفا داد.

واكنش گورباچف

گورباچف به راديو «اكو»ي مسكو گفته است كه «نيازي به محاكمه نيست»، همه نمايندگاني كه به انحلال راي دادند بايد بر «قطاري سوار شوند كه به سوي ماداگون مي‌رود.» ماداگون اردوگاه كار اجباري در شرق روسيه بوده است.

يك نكته

جاشوا كوپر رامو، در كتابي با عنوان عصر پديده‌هاي تصورناپذير، كه در ايران توسط ايرج پاد ترجمه شده است، مي‌نويسد: ديويد كوتز و فرد وير دو كارشناس مسائل روسيه، كه هر دو در اتحاد جماهير شوروي سابق زندگي و كار كرده و با صدها مقام ارشد شوروي مصاحبه كرده‌اند نتيجه مي‌گيرند كه فروپاشي اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي به علت فشار از پايين به بالاي مردمي به خاطر مسائل اصلي حيات شوروي نبود بلكه عمدتا به علت حساب و كتاب بي‌رحمانه قدرت در بين خود نخبگان شوروي و برخي اشتباه محاسبه‌هاي وحشتناك گورباچف بود. گورباچف به جاي آنكه پيچيدگي سيستمش را كمتر كند آن را پيچيده‌تر و بي‌ثبات‌تر ساخت.

*اعتماد