چرا تهران پایتختی فاقد هویت اسلامی است؟

در تهران قدم بزنید، چه می بینید؟ معماری متفاوت ساختمان ها و و پنهان شدن بعضی از المان ها مانند بازار و مساجد. وقتی تهران را از بالا نگاه کنی نوعی در هم ریختگی در شهر کاملا مشهود است. موضوعی که مدتی است مورد توجه مسولان قرار گرفته و هر کدام ایراداتی را به این نوع از معماری وارد کرده اند. در روزهای پایانی سال نیز رهبری در دیدار خود با مسئولان شهرداری به این نکته اذعان کردند که شهرسازی در تهران هویت اسلامی ندارد و مسئولان باید این مساله را مورد توجه قرار دهند.

به گزارش خبرنگار شفقنا زندگی، نمای شهری را باید نخستین جلوه از یک شهر دانست، منظره‌ای که در ذهن و روح شهروندان یک شهر رسوخ می‌کند و همواره در ذهن باقی می‌ماند. مؤلفه‌ای که به لحاظ حقوق شهروندی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است اما این مهم در شهر تهران تا این لحظه مغفول مانده است. مساله ای که غفلت از آن موجب شده تا نمای شهر تهران با نوعی درهم ریختگی و آشفتگی مواجه شود و با سرعت نوسازی و کیفیت سازه‌های عمرانی در پایتخت همگام نباشد.

منظر شهری به مثابه کیفیت تمدن و روحیات جمعی هر ملت

روزنامه ایران در گفت و گو با علیرضا نادری، معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران  با اشاره به کم رنگ شدن مباحث مربوط به نمای شهری در ایران از دهه ۴۰ به بعد می‌گوید: طراحان، مسئولان شهری، دانشگاهیان و عموم مردم هر روز از این مقوله دورتر و شکل نمای شهری هر روز بیشتر در گرو تصمیم‌گیری‌های فردی و ارزش‌های روز قرار می‌گیرد.

او از منظر شهری به مثابه شاخص و نماد، درجه و کیفیت تمدن و روحیات جمعی هر ملت و قومی یاد می‌کند و آن را حاصل تصمیمات و تصورات مردم یک شهر بر می‌شمارد و می‌گوید: بررسی منظر شهری در مقیاس میانی امری است بسیار مهم و بافت‌ها و بناهای تاریخی شهر را بخش مهمی از هویت تاریخی شهر تشکیل می‌دهد.

معاون معماری و شهرسازی شهرداری بر دید شهر گرایانه تأکید می‌کند و می‌افزاید: شهر گستردگی بیشتری را شامل می‌شود و مجموعه المان‌های معماری و محیطی را در کنار هم می‌نشاند.

علیرضا نادری در بحث نماهای ساختمانی سلایق شخصی را دارای بیشترین تأثیر منفی در هویت شهری عنوان می‌کند و می‌گوید: شهر در حیطه عمومی جامعه حقی بر گردن دارد که باید ادا شود.اگر به نمای ساختمانی واحد بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌ها فکر شود همگونی نمای شهری در کلیت از میان می‌رود. لذا بررسی طرح‌های ارائه شده توسط جمعی از صاحب نظران و مسئولان در مراکز تأیید پروانه‌های ساختمانی ضروری به نظر می‌رسد.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران، بررسی میدانی طرح ساختمان‌ها یا بناهای اطراف از لحاظ کیفیت طرح معماری، نمای ساختمان، تناسب حجم آن با ساختمان‌های اطراف و زیبایی طرح و مصالح مورد استفاده را نیز گامی مؤثر در بالا بردن کیفیت نمای شهری عنوان می‌کند.

نادری با اشاره به تدوین ضوابط عام «نما» توسط معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در سال ۱۳۹۱ که هم‌اکنون به شورای اسلامی شهر تهران برای بررسی ارسال شده است اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: ارتقای منظر شهری کلانشهر تهران، نه در گرو فعالیت‌های سطحی، مقطعی و در نتیجه ناپایدار در مورد آرایش جداره‌های شهری بلکه در گرو اتخاذ رویکردی است که منظر شهری را به مفهوم « تجلی خارجی یک کلیت واحد» که از یک سو در تعامل دائمی و همزمان با لایه‌های گوناگون: نظام فرم شهر (متشکل از نظام‌های پنجگانه: کاربری زمین، حرکت و دسترسی، فضاهای همگانی، فرم کالبدی و منظر شهری) و از سوی دیگر تحت تأثیر بسترهای قانونی، مالی و تشکیلاتی نظام توسعه و مدیریت شهری تحلیل می‌کند.

او با تأکید بر ضرورت مطالعه قبل از هرنوع اقدامی، درباره وضع موجود نمای شهر و شناخت هویت و شرایط امروز تهران به مجموعه اقدامات شناختی در این راستا که در سال‌های اخیر انجام شده اشاره می‌کند و می‌افزاید: فعالیت‌هایی مانند بازنگری بخشنامه‌های پیشین، انتخاب مناطق پایلوت برای ساماندهی نمای ابنیه و تشکیل کمیته تخصصی نما در این مناطق، ساماندهی نمای شاخص شهر و تشکیل کمیته ارتقای کیفی سیما و نمای شهر تهران، به منظور سازماندهی اقدامات مداخله در نماهای ساختمان‌های شاخص احداثی، ساماندهی بناهای مرتبط با شهرداری ازجمله سرای محلات و ساختمان‌های نواحی که خروجی کلی مطالعات فوق، در نهایت منجر به تدوین دستورالعمل و ضوابطی مبسوط و تفصیلی برای ساخت همه ابنیه شهرداری نواحی و همچنین سرای محلات شده، که پس از ابلاغ تحت عنوان ارگان‌های ذیربط، از جمله معاونت اجتماعی و معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران لازم‌الاجرا شده است.

[B]معماری اسلامی، اثری که ارتباط قلبی انسان را در پرستش خدای قادر برقرار می‌سازد[/B][B][/B]

فارس در گزارشی عنوان می کند: معماری اسلامی، اثری است که ارتباط قلبی انسان را در پرستش خدای قادر تبارک و تعالی برقرار می‌سازد. حقیقت آن است که اسلام در آغاز طلوع خود، جز اصول اخلاقی، چیز دیگری همراه نداشته و در مراحل اولیه‌اش به لحاظ ایجاد و یا الهام یک هنر جدید، از مسیحیت هم ضعیف‌تر بوده است. از طرفی می‌دانیم هنر هرگز از هیچ برنمی‌خیزد و اصالت آن، داشتن ریشه در آثار گذشته است.این‌که می‌گوییم معماری رنگ و بوی اسلامی پیدا کند، یعنی چه؟ چون اسلام جهان شمول است و برای همه ملل ظهور نموده، چنین به نظر می‌رسد که در مرحله نخست، معماران باید ساختمانی بسازند که در آن سه نکته اساسی در نظر باشد؛ اول، توجه به عملکرد صحیح بنا؛ چرا که ساخت و ساز بنا برای تفنن نیست.آنچه لازم است باید ساخته شود و این ملازمت توجه دقیق به عملکرد درست بنا است؛ دوم، باید بدانند در کجا و در چه مکانی می‌سازند. توجه به پارامتر زمانی و مکانی، لازمه انجام کار درست است؛ سوم، اینکه در اجرای این اثر، یک پیام فرهنگی هم داشته باشد؛ چرا که هدف اسلام ایجاد محیطی برای تکامل انسان است که بتواند به سوی کمال صعود کند.

یک معمار مسلمان می‌داند خداوند متعال صاحب جلال و اکرام بوده و در عین حال جمیل است و جمال را دوست دارد. همچنین اعتقاد دارد هدف از زندگی دنیوی، رجعت به سوی خداوند و رسیدن به کمال است. پس اثر معماری خود را بر سه پایه جمال، جلال و کمال بنا و استوار می‌کند.

نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست

جواد کریمیان، مدیر کل معماری و ساختمان حوزه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در گفت وگو با مهر با بیان اینکه در حقیقت معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزو جدی ترین مسائل خود بدانند، گفت: با توجه به تأثیرگذاری معماری و نمای ساخت و سازها بر فضای سبک زندگی " باید هرچه ممکن است محیط زندگی شهر، به گونه ای طراحی و ساخته شود که تحقق سبک زندگی اسلامی راحت ترو امکان پذیر باشد.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده در این راستا اظهار کرد :در بخش معماری از جمله ساماندهی وضعیت سیما و نمای شهری، مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولین جسمی، حرکتی و حسی، ساماندهی، ارتقاء هویت معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی از جمله اقداماتی است که سیاست گذاری خاصی برای آن در نظر گرفته شده است .

کریمیان اقبال تصریح کرد:  طراحی شهری محورهای 12گانه، تلاش در جهت تحقق شهرداری الکترونیک و تعریف پروژه های اصلاح مصرف در حوزه شهرسازی و معماری از دیگر محورهایی است که در سه بخش برای آن  سیاست گذاری شده است.

وی با اشاره به سیاست های کوتاه مدت در این زمینه گفت: مباحث مرتبط با طراحی نماهای بناهای شاخص، تشکیل کمیته تخصصی ارتقاء کیفی سیما و نما شهری، ضوابط عام نما و بازنگری بخشنامه ها از محورهایی است که سیاست های کوتاه مدت برای آن پیش بینی شده است.

کریمیان اقبال با اشاره به سیاست های بلندمدت خاطر نشان کرد: تدوین لایه چهارم نمای شهری، تدوین سند راهبردی طراحی نمای ساختمان های با اهمیت شهری و تدوین گام اول ضوابط نما نیز به عنوان سیاستهای بلند مدت در این زمینه تعریف شده است.

چمران: باید مشخص شود معماری اسلامی چیست؟

مهدی چمران، عضو شورای اسلامی شهر تهران در گفتگو با باشگاه خبرنگاران گفت: شورای شهر تهران در دوره دوم مصوبه‌ای داشت در خصوص ارائه برخی مشوق‌ها برای سازندگان املاک با نمای معماری ایرانی- اسلامی که در همین راست پیشنهادی برای اجرایی شدن این موبه درکمیسیون شهرسازی و معماری مطرح شده که علی‌رغم آنکه کار مشکل و پیچیده‌ای خواهد بود، می‌بایست آیین‌نامه‌ای مشخص برای اجرایی شدن آن تدوین شود.

عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر ادامه داد: ابتدا باید مشخص شود معماری اسلامی چیست، چگونه باید باشد چراکه این موضوعات یک محاسبه هندسی ساده و یا مشخص کردن میزان متراژ زیربنا نیست که بتوان با خط کش و متر آن را مشخص کرد و باید در نظر گرفتن مسائل علوم انسانی و هنر روی نمای ساختمان تصمیم‌گیری شود.

چمران خاطرنشان کرد: تدوین نظام نامه ایرانی- اسلامی پیشنهاد کمیسیون شهرسازی و معماری و همانگونه که در صدور پروانه نقشه و سازه اهمیت دارد باید بحث‌ نمای ساختمان نیز مورد توجه قرا رگیرد و آینده نیز با تخلفات معماری نما نیز برخورد شود.