گام به گام تا توافق بزرگ هسته یی

 گفت و گوهای هسته یی ایران و گروه 1+5 به روزهای سرنوشت ساز خود نزدیک شده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که مفید و سازنده بودن گفت و گوهای کارشناسی میان دو طرف می تواند نوید دستیابی آنها به توافق نهایی و فراگیر باشد.
 

گفت و گوهای کارشناسی هسته یی ایران و گروه 1+5 دیروز (شنبه 16 فروردین) پس از سه روز گفت و گوی فشرده به پایان رسید. این سومین دور گفت و گوهای کارشناسی دو طرف در چارچوب گام نهایی برنامه ی موسوم به «اقدام مشترک» بود که در آذر ماه پارسال مورد توافق آنها قرار گرفت. غنی سازی، رآکتور آب سنگین اراک، همکاری های بین المللی هسته یی و لغو تحریم ها از جمله موضوع های مورد بحث در گفت و گوهای کارشناسی است.

به گفته ی مقام های ایران و 1+5، موضوع ها و مسایل فنی و کارشناسی در سه دور گفت و گوهای اولیه که از بهمن ماه پارسال آغاز شده است و تا فروردین به طول می انجامد بررسی و دو طرف امیدوارند تا به درک مشترک از ایده ها و دیدگاه های یکدیگر دست یابند.

«حمید بعیدی نژاد» رییس هیات کارشناسی گفت و گو کننده ی هسته یی ایران پس از پایان سه روز گفت و گوهای کارشناسی ایران و 1+5، در گفت و گو با ایرنا این گفت و گوهای تخصصی را «مفید» ارزیابی کرد و گفت: دیدگاه های کارشناسی به درک بهتر دو طرف از مواضع یکدیگر کمک کرد.

دور سوم گفت و گوهای کارشناسی برای رسیدن به توافق نهایی در حالی برگزار شد که قرار است «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ی ایران و «کاترین اشتون» نماینده ی گروه 1+5 و مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا روزهای 18 تا 20 فروردین با یکدیگر گفت و گو کنند.


***مسیری پر پیچ و خم اما رو به جلو

آذر ماه سال گذشته بود که بعد از چند دور گفت و گوهای سخت و جدی، تلاش نمایندگان ایران و کشورهای گروه 1+5 به نتیجه رسید و دو طرف با امضای توافقی کوتاه مدت تصمیم گرفتند در قبال برخی اقدام های دوجانبه، حداکثر در مدت شش ماه توافق جامعی را به امضا برسانند که بتواند در نهایت به حل موضوع هسته یی ایران و رفع تحریم ها و اطمینان غرب از اهداف برنامه ی هسته یی کشورمان منجر شود.

جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 به توافق رسیدند که برنامه ی اقدام مشترک یا همان توافق نامه ی ژنو را از 30 دی پارسال (20 ژانویه) اجرایی کنند و تا شش ماه (تیر ماه 1393) متن توافق جامع را تهیه کنند.

بر اساس توافق ژنو، جمهوری اسلامی ایران در قبال آزاد سازی مبالغی از دارایی ها و تخفیف در برخی تحریم ها و افزایش نیافتن تحریم ها در فرایند گفت و گوها، بخشی از فعالیت های هسته یی خود را متوقف کرده و ذخیره ی اورانیوم و سطح غنی سازی را از 20 به 5 درصد کاهش داده و همکاری های خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی گسترش داده است.

مهمترین دستاورد این توافق پاره شدن زنجیره ی تحریم ها و توقف روندی چند ساله از تشدید و گسترش فشارها بود. پس از توافق اولیه بود که گفت و گوهای کارشناسی آغاز شد و تاکنون چند دور از این گفت و گوها در وین پایتخت اتریش برگزار شده است.

گرچه تاکنون جزییات گفت و گوهای کارشناسی و توافق های احتمالی منتشر نشده است اما بعد از گفت و گوها در اسفند ماه بود که امیدواری برای رسیدن به توافق نهایی افزایش یافت. دو طرف در چند دور دیدار تلاش می کنند نقاط قابل همکاری یا موارد چالش برانگیز را پیدا کنند و با گفت و گو و چانه زنی در مورد آنها بتوانند به توافق نزدیک شوند.

پیش از دور سوم گفت و گوهای کارشناسی که روز گذشته پایان یافت، این امیدواری ها به ویژه از طرف رسانه های غربی بیشتر نیز شد. وبسایت خبری «سی. ان. ان» هفته ی گذشته به نقل از یکی از مقام های ارشد دولت اوباما نوشت: به زودی دو طرف کار برای دستیابی به توافق را آغاز می کنند.

متن این خبر آشکارا به امیدواری مقام های غربی نسبت به نتیجه بخش بودن گفت و گوها اشاره دارد و تاکید می کند برخی از موانع باید در بلند مدت از طریق توافق جامع حل و فصل شوند. این مقام آمریکایی گفت: ما شکاف میان دو طرف را می شناسیم و تلاش داریم راه حلی را برای آن بکار گیریم.

این گزارش موضوع تحریم های اروپا علیه روسیه را نیز از دیگر نگرانی های اروپا و آمریکا دانست که می تواند بر گفت و گوها و توافق جامع با ایران تاثیرگذار باشد.

خبرگزاری «رویترز» نیز به نقل از یکی از سخنگویان سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا نوشت: هدف این سه دور گفت و گو، آماده کردن شرایط برای رسیدن به توافقی جامع و بلند مدت است تا در قبال تعیین محدوده ی فعالیت هسته یی ایران، تحریم ها علیه این کشور برداشته شود.

وبسایت خبری «الجزیره» نیز چند روز پیش نوشت: یکی از نزدیکان به دولت اوباما از احتمال توافق هسته یی با ایران سخن گفت.

این گزارش به نقل از «رابرت اینهورن» که از مقام های ارشد پیشین آمریکا بوده است با بر شمردن برخی پارامترها در توافق نهایی میان ایران و قدرت های جهانی از احتمال تصویب توافقی متضمن ادامه ی محدود غنی سازی به وسیله ایران و تداوم فعالیت زیرساخت های هسته یی ایران در کنار اطمینان از غیر تسلیحاتی بودن برنامه های ایران خبر داد.

حدود نیمی از دوره ی شش ماهه ی توافق شده در ژنو می گذرد و روز به روز بر میزان امیدواری ها در مورد رسیدن به توافق تا تیرماه آینده بیشتر می شود و پیش بینی های کارشناسان داخلی و خارجی حاکی از آن است که اگر مساله یا کارشکنی خاصی -مانند اقدام ناگهانی فرانسه که در دورهای ابتدایی گفت و گوهای ژنو رخ داد- پیش نیاید همه ی طرف ها به دستیابی به توافق فراگیر تا پایان مهلت تعیین شده امیدوار هستند.

برخی رسانه ها هفته ی گذشته به نقل از «ماری هارف» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گزارش دادند که ایران و گروه 1+5 به احتمال بعد از دور سوم گفت و گوهای کارشناسی، وارد مرحله ی نوشتن پیش نویس توافق جامع هسته یی می شوند. وی همچنین اذعان کرد که ایران در گفت و گوهای کنونی بسیار جدی است.

هارف که در نشست خبری هفتگی صحبت می کرد، گفت: عملکرد ایرانی ها نشان داده است که آنها پای میز گفت و گو جدی، سازنده و طوری که پیش از روی کار آمدن این دولت هرگز ندیده بودیم، گفت و گو می کنند؛ آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش کرده است که آ نها (ایران) به تمام تعهدهای خود بر اساس برنامه ی اقدام مشترک (توافق ژنو) عمل کرده اند.

امیدواری ها نسبت به موفقیت آمیز بودن گفت و گوهای ایران و 1+5 بالا رفته است. خبرگزاری «آسوشیتدپرس» به تازگی به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی که خواست نامش فاش نشود، گزارش داد که ایران و گروه 1+5 از ماه مه میلادی( میانه ی اردیبهشت) گفت و گو برای تهیه ی پیش نویس توافق فراگیر هسته یی را آغاز می کنند.

این مقام ارشد آمریکایی، تاکید کرد که گفت و گوهای جاری ایران و گروه 1+5 در حال پیشرفت است.


***نتیجه گیری

گرچه اطلاعات و اخبار دقیق و کاملی از هیچ یک از گفت و گوهای هسته یی مقام ها و کارشناسان عنوان نشده است و تنها پیش بینی ها و برخی ابراز نظرها از طرف برخی از مقام ها بیان می شود اما در مجموع، جو حاکم بر گفت و گوها، آینده یی روشن را نوید می دهد و همه ی طرف ها بر تلاش برای شناخت موارد افتراق و چالش های احتمالی تاکید دارند اما گفت و گوهای پیش رو میان مقام ها را سخت و جدی می دانند.

تحلیلگران بر این اعتقاد هستند که باید از فرصت به دست آمده از توافق ژنو استفاده کرد تا بحرانی را که بی دلیل طولانی شده است، حل کرد و از آن برای آفرینش افق های جدید همکاری استفاده کرد.

در این شرایط حساس، کارشناسان غربی نیز می دانند که باید با تکیه بر اشتراک ها و موارد کمتر چالش برانگیز باید به سمت موارد حساس و ترمیم شکاف ها حرکت کرد؛ زیرا تاکید بر اختلاف نظرها می تواند این چرخه را به ابتدای خط برگرداند و باعث بی نتیجه ماندن تلاش ها شود.



*حسین عباسی نسب (گروه پژوهش های خبری)