استاد دروس خارج حوزه علمیه بیان کرد: مبانی متخذه مرحوم آیت الله خویی از جمله مکاتبی است که از پایگاه محکم و متقن علمی و فکری برخوردار است و از اعتبار ساقط کردن آن هنر هر کسی نیست.
آیت الله یثربی در گفت وگو با خبرنگار شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) درباره شخصیت حضرت آیت الله العظمی خویی بیان کرد: عظمت بعضی از شخصیت‌ها از جمله مرحوم حضرت آیت الله العظمی خویی به حدی وسیع و بزرگ است که خود را قابل نمی دانم در مورد شخصیت ایشان صحبتی کنم. آن مرحوم دارای عظمت علمی و روح بسیار بزرگی است. هر دو این صفات در سایه تلاش بسیار فراوان و تحمل رنج ها و مشقت های زیادی قابل دسترسی هستند. انصافا شخصیت و مقام آیت الله خویی در عصر اخیر و دوره معاصر شخصیتی بی بدیل است.
او با بیان اینکه علمای بزرگ و متعمق و متدبر در حوزه دین، فقه و اصول زیاد بودند که در این مقولات تاثیر عمیقی داشتند اما نظیر آیت الله خویی مطلقا نداشتیم، گفت: شخصیت هایی مانند آن مرحوم در طول تاریخ بسیار محدود هستند، افرادی که توانسته باشند در یک سطح بسیار گسترده تاثیرگذار باشند به گونه ای که در نسل های عدیده ای مبانی علمی و فکری آنها همچنان ماندگار باشد بسیار کم است.
این استاد حوزه علمیه افزود: اگر شما به حوزه های درسی سری بزنید بخش عمده حوزه قم و نجف متاثر از مبانی علمی و فکری ایشان است. توفیقی که خداوند نصیب آن مرحوم کرد این است که در طول دوران حیات علمی شان با ویژگی هایی که از آن برخوردار بودند، توانستند شاگردهای فراوانی را جذب کنند.
آیت الله یثربی با اشاره به اینکه آیت الله خویی زمانی که مرجعیت جهانی هم نداشتند مرجعیت علمی حوزه متعلق به ایشان بود، اظهار کرد: حتی در عصر حیات آیت الله العظمی حکیم، مرجعیت علمی حوزه در اختیار ایشان بود. شاگردان بسیار ارزشمندی را تربیت کردند و بعضی از مراجع فعلی از شاگردان او هستند و از حضور علمی آقای خویی بهره مند شدند.
او افزود: شاگردان آقای خویی و حتی آنهایی که بعضا از دنیا رفتند همان سفره علمی مرحوم آیت الله خویی را از نجف به قم انتقال دادند. هم اکنون حوزه قم هم متاثر از مبانی علمی آیت الله خویی است.
آیت الله یثربی با اشاره به اینکه چنین موقعیت و جایگاه تاثیرگذاری در حوزه علم و حوزه اجتماعی متدینین به راحتی حاصل نمی شود، گفت: مبنا و منشاء چنین جایگاهی کار فراوان و زحمت زیاد و تلاش شبانه روزی می طلبد. آیت الله خویی دوران نوجوانی و جوانی و میانسالی عمرش را به جدیت در تحصیل معارف و علم صرف کرده است؛ لذا این خصوصیت در مرحوم آقای خویی بسیار بارز و روشن است.
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه طلاب و کسانی که مشغول تحصیل هستند باید از بزرگانی مانند حضرت آیت الله خویی سرمشق بگیرند و ایشان را الگوی خود بدانند، اظهار کرد: اینگونه نیست که انسان شب و صبح در خواب باشد و وقتی از خواب برخاست حاوی تمام علوم و دانش ها و صاحب اندیشه های عمیق علمی و فقهی شده باشد. درباره حالات آیت الله خویی آنگونه که استادان ما گفته اند- که با ایشان حشر و نشر داشتند - نقل است، ایشان مردی بوده که دوران جوانی آسایش و رفاه را از خودش سلب کرده و تمام ساعات عمرش را در تحصیل و کار علمی بوده است. حسب آن چیزی که تجربه در حیات علمی همه دانشمندان نشان داده است پرکاری، جدیت، پی گیربودن و تلاش فراوان است که انسان را موفق به رسیدن مراتب علمی می کند.
آیت الله یثربی ادامه داد: ویژگی ای که ممتاز شدن علم دین و معارف الهی از علوم دیگر را موجب می شود، معارف الهیه و احکام الله مرتبط با ذات اقدس حق و متعال است. به عبارتی گوهری الهی است. به یقین خداوند متعال این جوهر و ظرایف را در ظروف پاکیزه قرار می دهد و اگر آن طهارت روحی و نظارت تهذیب نباشد، تمام تلاش ها و زحمات علمی راه به جایی نمی برد.
او افزود: آیت الله خویی در طول حیات یک زندگی پاک و پاکیزه داشتند و تقید به مستحبات و نوافل داشتند بخصوص در ماه مبارک رمضان. در این ماه که به نوعی دروس رسمی حوزه تعطیل است، بزرگانی از قبیل ایشان نوعی تقید به نوافل و مستحبات داشتند که خود این ها موجب تطهیر و پاکیزگی روحی می شد. مشخص است که امثال این شخصیت ها پی گناه نمی گشتند از محرمات الهی پروای جدی داشتند و از لقمه های مشتبه پرهیز می کردند؛ لذا این طهارت روحی آرام آرام به مراتب عالی می رسد. بنابراین وقتی کسی تلاش علمی هم داشته باشد این موفقیت را پیدا خواهد کرد که ظرف حاوی آن معارف و گوهرهای گران بهای الهی باشد.
یثربی بیان کرد: نظیر آقای خویی را در طول تاریخ شیعه و در عصر قبل از ایشان در مرحوم آقای آخوند خراسانی(ره) و در قبل تر از آن نزد آقای شیخ انصاری (شیخ اعظم) می بینم و به همین ترتیب شخصیتی مثل مرحوم بهبهانی، اینها یک سعه وجودی داشتند؛ همه حوزه های علمی متاثر از شعاع وجودی اینها بوده است. امثال شیخ طوسی و... چنین افرادی در تاریخ نادر هستند و شخصیت آقای خویی هم مانند این شخصیت هاست.
او با بیان اینکه شخصیت علمی آقای خویی تاثیر بسیار زیادی در حوزه علمی داشته است، گفت: ایشان در حوزه اصول متصرف در علم اصول بودند. علم اصول به منزله مبنایی برای علم فقه است، بسیاری مطالب را می فهمیدند و عینا و تلقیات خودشان را از دیگران نقل می کردند ولی دارای مکتب و مسلک نبودند. آقای خویی دارای مکتب و مسلک است ویژگی ایشان هم تنوع اساتیدی است که در حوزه نجف موفق به درک آن شدند مثل مرحوم نایینی، مرحوم محقق عراقی و محقق اصفهانی و... اینها بزرگانی بودند که آقای خویی با حدت و ذکاوت ذهنی که داشتند محضر این بزرگان را درک می کردند که از ایشان شخصیتی ساخت که صاحب مکتب و مبنا در علم اصول باشند.
یثربی افزود: اگر اغراق نشود، ایشان در علم اصول به اعتقاد من و بر اساس تشخیص بنده، نه تنها چیزی از رده اساتیدش کم ندارد بلکه گاهی می توان گفت نسبت به بعضی از اساتیدش تقدم داشت لذا آقای خویی تاثیرش در حوزه علمیه نجف به گونه ای بود که سایر گرایش های فکری و مبانی اصولی را تحت تاثیر قرار داده بود.
این استاد حوزه علمیه، یکی دیگر از ویژگی های آیت الله خویی را صلابت در مبانی دانست و گفت: تلامذه ایشان به شکلی تعبدی به آرای استاد پیداست، البته نه تمامی استادان ولی بسیاری از آنها اینگونه بوده است. این از ویژگی های استاد است. بسیاری از اعلام بودند که شاگردانی تربیت می کردند اما شاگردان نوعا خلاف بر استادان اعلام نظر می کنند. یکی از ویژگی های مرحوم خویی این بود که بسیاری از تلامذه ایشان نسبت به آرا و مبانی علمی ایشان تعبد می کنند این ویژگی را در شیخ طوسی هم می بینیم و تا مدت ها بعد از شیخ طوسی هیچ فقیهی بر خلاف فتوای ایشان فتوا نمی دهد.
یثربی ادامه داد: ممکن است شخصیتی که صاحب فکر و اندیشه است به گونه ای معاصرینش را تحت تاثیر قرار بدهد و به خاطر عظمت شخصیتی آن فرد، دیگران همه خاضع شوند اما بعد از مدتی آن مبانی به خاطر عدم استحکام مورد نقد قرار بگیرد و فراموش و مبانی دیگری جایگزین آن شود.
او ادامه داد: مبانی متخذه مرحوم آیت الله خویی از جمله مکاتبی است که از پایگاه محکم و متقن علمی و فکری برخوردار هستند و از اعتبار ساقط کردن آن هنر هر کسی نیست. البته بعضی تلامذه ایشان همان قوت فکری را از سفره و مکتب ایشان گرفته اند و تصرفاتی در مبانی ایشان دارند مثل مرحوم آیت الله العظمی آسید محمد روحانی یا حضرت آیت الله العظمی وحید. اما بسیاری از تلامذه دیگر حیثیت علمی و جایگاه و عظمت ایشان آنها را تحت تاثیر قرار داده است.
یثربی افزود: از آغاز فهم بشر نسبت به محاسبات ریاضی دو ضرب دو، چهار می شود این را کسی نتوانسته به هم بریزد بله اگر برهان قوی تری پیدا کردید که ضرب دو در دو بشود عدد دیگری آن زمان خواهید توانست قول اول را از بین ببرید ولی مبانی ایشان اکثرا از مبانی قطعیه مانند مبانی ریاضی هستند که غیر قابل مناقشه است.
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه مکتب آیت الله خویی یک مکتب اصولی است که از دو زاویه به آن باید نگاه کرد، افزود: یک زاویه این تفاوت هایی است که امثال ایشان و پیروان و قائلین به ضرورت علم اصول و اصولیون در مقابل اخباریون دارند؛ این یک تفاوت جدی است. زاویه دیگر تفاوت هایی است که در خود مبانی علم اصول در بین حضرات علمای اصولیون است. اگر بخواهیم از آن زاویه اول نگاه کنیم ایشان آنچه را که آموخته اند از محضر همان اساتیدی بود که گفتیم و ایشان در واقع سفره اخباریون را جمع کردند. ایشان پیرو آن مکتب هستند منتها تبسیط این علم و تشقیق شقوق آن در فنون مختلف بخصوص قدرت فکری ایشان در بخش اخیر اصول یعنی در مبانی اصول عملیه آن چیزهایی است که از حوصله این گفتار خارج است.
او در پاسخ به این سوال که تاثیرات مکتب آقای خویی بر مکتب قم چگونه بود؟ گفت: درحوزه قم قبل از ورود سلسله شاگردان مرحوم آقای خویی بعضی از اعلام بودند که نظرات مرحوم نایینی یا مرحوم محقق اصفهانی و... را طرح می کردند، ولی عمدتا حوزه قم متاثر از مکتب مرحوم حضرت آیت الله بروجردی بود؛ عمده فضلای حوزه کسانی بودند که در مکتب ایشان تربیت شده بودند و همچنین مکتب مرحوم حاج شیخ، این دو خود باز هم با هم تفاوتی هایی دارند. مرحوم حاج شیخ تربیت شده مکتب سامرا و مرحوم میرزای شیرازی بود و مرحوم آقای بروجردی تربیت شده مکتب آقای آخوند بودند ولی بعد از ظهور سلسله تلامذه مرحوم خویی، حوزه قم به دلیل روان بودن مبانی آقای خویی و نزدیک تر بودن این مبانی به دریافت های ذوقی و عقلی جوان های شاغل به تحصیل تاثیر خیلی سریعی داشت و حوزه تحت تاثیر قرار گرفت.
این استاد حوزه علمیه در ادامه افزود: تاثیرات به وجود آمده مکتب آقای خویی بر قم به گونه ایست که ممکن نیست درس خارجی در حوزه وجود داشته باشد و یکی از فرمایشات آقای خویی در آن مطرح نباشد چه در فقه چه در اصول ممکن است نقد شود یا تایید ولی حوزه ها از آرا و اندیشه های ایشان بهره مند هستند.
آیت الله یثربی با اشاره به جایگاه شاگردان آیت الله خویی در سطح دروس عالی، اظهار کرد: خداوند طول عمر بدهد به شیخ و استاد ما، حوزه درسی ایشان جزو موفق ترین و عمیق ترین درس های حوزه است و کسانی که در دوره های مختلف تربیت کردند، در رده استادان هستند که در حوزه درس خارج می دهند یا سطوح عالی تدریس می کنند. عمدتا حوزه حول محور کسانی می چرخد که از محضر آیت الله خویی بهره مند شدند چه با واسطه چه بی واسطه.
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه انتقاد علمی باید در حوزه ها باشد، گفت: فکر و اندیشه ای که پشتوانه عمیق برهانی داشته باشد و مبتنی بر مبانی دقیق فنی و علمی هیچ وقت از بین رفتنی نیست؛ البته بستگی به این دارد که قابلیت ها در هر عصری چگونه باشد؟ اگر قابلیت ها پذیرای اندیشه های علمی باشد این فکرها ماندگار خواهد شد ولی اگر قابلیت ها برگردد به شعارها و غوغاسالاری، متاسفانه در یک مقطع می بینیم که اندیشه های فنی و علمی تحت شعاع آنها قرار می گیرد. یکسری انتقادات نسبت به نقد روش و مسیر است که به یک سلسله مباحث سیاسی که از حوصله بحث ما خارج است بر می گردد. خدا و پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم) هم از زبان بد در امان نیستند.
یثربی در پاسخ این سوال که بعضی مرحوم آیت الله خویی را روشنفکر می دانند، نظر شما چیست؟ گفت: اگر منظور از روشنفکری این باشد که ایشان اهل شکستن حریم ها و موازین علمی قطعی باشند حتما ایشان روشنفکر به آن معنا نیست. ولی اگر به این معنا باشد که ایشان تعبد و تحجر نسبت به گفته ها و استنباط های علمای سابق خودشان نداشتند بله ایشان روشنفکر هستند یعنی اینگونه نبود که فقهای قبل هرچه گفتند تعبدا آن را بپذیرد. این می شود مقلد دیگر مجتهد نیست. مجتهد کسی است که بر اساس یک سری معیارها و موازینی که در علم اصول یاد می گیرد بتواند آن کبریات را بر مصادیق تطبیق بدهد و در فقه جاری کند. ایشان از جمله کسانی است که این سنت شکنی ها را داشتند. بنابراین اگر منظور از روشنفکری این است که ما حریم ها و موازین را بشکنیم، خیر ایشان قائل به این نبود اما اینکه در چارچوب همین موازین بتوانیم نوآوری داشته باشیم ایشان این نوآوری را داشتند.
یثربی در بخش دیگری از این گفت و گو به بحث معرفی تشیع در سطح جهانی پرداخت و گفت: حضرت رضا (علیه السلام) فرمودند که شما معارف و کلمات ما را بگیرید و بین مردم اشاعه بدهید. مردم اگر این زیبایی ها و ظرافت های سخنان ما را دریابند حتما پیرو ما می شوند چون مطابق با فطرت انسان است و یقینا در کلمات اهل بیت (علیهم السلام) شما سخنی نمی بینید که بر خلاف فطرت عادی بشر باشد. هر مکتبی که اینگونه هماهنگ و همراه با فطریات بشر است یقینا طالب پیدا می کند.
او ادامه داد: متاسفانه ما در دوره های مختلف ابزار و دسترسی برای نشر معارف شیعه نداشتیم یا حتی ممنوع بود. قدرت های معاند مثلا در زمان بنی امیه و... حتی در عصر اول و خلفایی که آمدند؛ مثلا خلیفه دوم نشر احادیث را ممنوع کرد برای چیست؟ برای اینکه جایگاه اهل بیت (علیهم السلام) که در قرآن آمده، در احادیث تبیین شده است. همیشه شیعه دچار ممنوعیت و حصر بوده یا مانند ایران قبل از انقلاب ابزاری برای نشر و اشاعه نداشته است. الحمد الله الان امکانش فراهم شده است همین رسانه ها و... باید زیبایی ها و ظرافت ها و هماهنگی هایی که تشیع با فطرت بشر دارد را بیان کرد.
یثربی در پایان با اشاره به حادثه 11 سپتامبر گفت: در 11 سپتامبر دنیا فهمید که هر که نام مسلمانی دارد ضرورتا مسلمان واقعی نست و لزوما هر کسی که ادعای مسلمانی دارد، شیعه نیست و در همین زمان شیعه توانست مواضع خودش را تبیین کند. یک عده در عالم هستند که مدعی تشیع هستند ولی همان راه و روش القاعده و وهابیت و سلفی را دارند. ما باید سعی کنیم که شیعه خالص را معرفی کنیم. البته بخشی بر می گردد به رفتار ما. امام صادق (علیه السلام) فرمودند که شما که مدعی پیروی از ما هستید به گونه ای عمل کنید که زینت ما شوید نه اینکه موجب عیب گیری بر ما شوید. نه اینکه بگویند این پیرو امام صادق است دروغ می گوید، دست به تجاوز به اموال مردم می زند، به خون دیگران تشنه است، قدرت پیدا کند به حقوق دیگران تعدی می کند. شیعیان اگر در یک کشوری که غیر مسلمین زندگی می کنند، هستند باید خودشان را معرفی کنند و تحاشی نداشته باشند که شیعه هستند و رفتار و عمل آنها دعوت کننده باشد. دعوت اگر می خواهید بکنید دعوت رفتاری کنید نه دعوت زبانی.