حدادعادل: معتقدم ممیزی لازم است

حداد عادل گفت: ممیزی مسئله مهمی است، شخصاً معتقدم ممیزی لازم است زیرا هر ملتی که هویت ملی و مقدسات داشته باشد باید حریم اخلاقیات و مقدساتش حفظ شود.

نشست تخصصی بررسی جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو صبح امروز در دفتر یونسکو با حضور غلامعلی حداد عادل، سیدعباس صالحی، محمد الهیاری، محمدرضا وصفی، علی شجاعی صائین، محمود آموزگار و محمدرضا سعیدآبادی دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو و پورکیت مدیر دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران برگزار شد.

غلامعلی حدادعادل در نشست بررسی نشر ایران درباره نشر ایران در توسعه علم اظهارداشت: این جلسه از نظر تعداد حاضران کمیت زیادی ندارد اما از نظر رسیدگی به واقعیات کتاب با کیفیت همراه است و از نظر من جلسه‌ای است که امکان طرح مباحث کارشناسی را می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه هنگامی که برای صحبت دعوت‌شده‌ام به نظر رسید مروری بر مسائل کتاب در ایران داشته باشم، ابراز داشت: مروری بر مسائل کتاب در ایران از آنچه در ذهن من است ارائه می‌کنم چون همیشه دغدغه کتاب را داشته‌ام و اگر هرشب با یک بغل کتاب به خانه نروم شاید مرا راه ندهند.

به گفته این نماینده مجلس در فضای جدید وزارت ارشاد و معاون فرهنگی فرصتی فراهم شد تا فهرست‌وار برخی مسائل کتاب را بیان کنم؛ همانطور که در پزشکی از علائم حیاتی همانند نبض، فشار خون، تنس و ... به عنوان علائم حیاتی فرد زنده نام برده می‌شود کتاب‌هم یکی از علائم حیاتی یک فرهنگ زنده است که نشان می‌دهد سطح زندگی فکری، علمی و فرهنگی یک جامعه در چه سطحی است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارس ضمن بیان اینکه همانطور که اشاره شد کلاف سردرگم کتاب یک موضوع است، افزود: روند کتاب را در یک تمثیل دیگر به یک مدار الکترونیکی گسترده دیگر می‌توان تشبیه شود، همانطور که یک کتاب در جایی قطعی دارد و آن مهندس مسلط باید جزء به جزء پیش رود تا قطعی را پیدا کند، معاونت فرهنگی ارشاد که متولی و مسئول امر کتاب کشور است هم باید این مدار را مرحله به مرحله بررسی کند و اگر در جایی قطعی وجود داشت یا ضعفی را دید جبران کند.

حدادعادل به بحث اقتصادی نشر هم اشاره و تصریح کرد: از لحاظ اقتصادی امر کتاب را می‌توانیم مثل هر کالای دیگری به دو بخش تولید و توزیع تقسیم کنیم، در باب تولید کتاب به نظر من سه موضوع مهم و زیر ساختی وجود دارد، موضوع نخست تولید کاغذ، موضوع دوم تجهیزات چاپ و موضوع سوم مسئله تربیت نیروی انسانی در تمام سطوح است.

حداد عادل ضمن اشاره به مشکلات امروز کاغذ در کشور، عنوان کرد: تولید کاغذ مشکلی است که هم وابستگی ایجاد می‌کند مثل سایر کشورها و ما باید به سمت تولید داخلی حرکت کنیم، درست است که کاغذ مانند نان شب نیست و مثل بنزین برای خودرو نیست اما اگر کاغذ نباشد مدارس تعطیل است چون نمی‌توان کتاب درسی چاپ کرد و دانشجویان و دانش‌آموزان معطل می‌مانند از این رو مانند نان شب است، باید برای تامین بخشی از نیاز کشور در دراز قمدت تدبیر اندیشید همانگونه که رهبر معظم انقلاب در بازدید از نمایشگاه کتاب تاکید فرمودند که برای بحث کاغذ باید فکر اساسی صورت گیرد.

همانطور که اشاره شد، موضوع دوم تجهیزات چاپ است، با توجه به گرانی ماشین‌آلات چاپ باید تولید ماشین‌آلات و وسایل در ایران تشویق صورت گیرد، باید همکاری خوب ارشاد و وزارت صنعت، معدن و تجارت را در کنار هم شاهد باشیم تا برای تولید وسایل سرمایه‌گذاری شوند، لازم نیست پیشرفته‌ترین وسایل در اول راه را خودمان تولید کنیم اما باید یک برنامه برای دراز مدت داشت تا نیاز به ماشین آلات چاپ کم شود و موضوع سوم تربیت نیروی انسانی است. مسئله تربیت و تامین نیروی انسانی در تمام سطوح باید مد نظر باشد زیرا می‌دانیم که در کشور ما مهندسان برق و ساختمان فراوانند اما متخصص چاپ در بالاترین سطح کشور چند نفر داریم؟

وی گفت: اگر این تعداد افراد متخصص برای خود جانشین تربیت نکنند با مشکل مواجه می‌شویم باید متناسب با چاپخانه در کشور آموزشگاه فنی تربیت کاردان فنی در چاپ داشته باشیم که منوط به برنامه ریزی حساب شده است.

حدادعادل بومی‌سازی و توجه به تامین زیرساخت‌ها را از وظایف حاکمیتی برشمرد و تصریح کرد: نمی‌توان انتظار داشت در این مسیر مسئولان چاپ برنامه‌ریزی کنند زیرا این مهم بر عهده دولت است که باید به آن اهتمام ورزند.

به گفته وی توزیع در کنار تولید مسئله مهمی است، امروز با هر ناشری سر و کار داشته باشیم می‌بینیم از مشکل پخش می‌نالد. پخش بیماری مزمنی است که در دو حوزه کتاب و مطبوعات نیز دیده می‌شود، پخش در کشور روان نیست و در خیلی نقاط کشور و نقاط کور با مشکل مواجه است حتی در برخی نقاط کشور، کتاب حکم کالای نادر و کمیاب را دارد باید تجدید نظر اساسی در زیرساختها صورت گیرد در غیر این صورت تمام فعالیتها را هم اگر انجام دهیم و اقتصاد نشرمان نیز سامان یابد اما اگر بازار توزیع روانی نداشته باشیم این مشکلات حل نخواهد شد.

این مقام مسئول پایین بودن شمارگان کتاب را معضل دیگر حوزه نشر برشمرد و خاطرنشان کرد: پایین بودن شمارگان کتاب موجب مشکلات اقتصادی برای ناشر، مؤلف و مترجم همچنین خریدار کتاب می‌شود باید کاری کنیم کتاب از شمارگان معقولی بهره‌مند شود که برای این مسئله ده‌ها راهکار وجود دارد.

این نماینده مجلس بالا بودن قیمت کتاب را محسوس عنوان کرد و تصریح کرد: برای این مهم ناشران هم می‌نالند و از کسادی بازار ناراضی‌اند، برای اینکه در سبد هزینه خانوار اولویت با ارزاق عمومی، خوراک، پوشاک و بهداشت است و اگر درآمد کفاف ندهد ناچارند بخش فرهنگی را حذف کرده و به این موارد ضروری اختصاص دهند پس این مهم کاری است که باید دقیقاً مورد توجه باشد.

وی در ادامه ابراز داشت: تاثیر مشکلات اقتصادی نخست بر حوزه فرهنگ مشهود است، فعالیت کتاب در خیلی ابعاد اقتصادی نیست و توزیع اقتصادی ندارد و امروزه به دشواری می‌توان تصور کرد که یک مؤلف یا مترجمی صرفاً بتواند زندگی متوسط خود را از طریق این شغل اداره کند. عموم افرادی که دستی بر تالیف و ترجمه دارند این کار را شغل جنبی دانسته یعنی درآمدشان از جای دیگری است و امروزه کتاب تامین کننده معیشت صاحب اصلی کتاب نیست.

وی در ادامه پیرامون موضوع تبلیغ و معرفی کتاب و حتی جدی گرفتن نقد کتاب، گفت: جامعه باید این امکان را داشته باشد تا از امکانات جدید بهره‌مند شود، امروزه مجلات اختصاص یافته شده به کتاب باید معرفی شوند تا همه نیازمندان به کتاب از آن آگاه شوند تا مشوق و راهنمایشان باشند.

حداد عادل گسترش کتابخانه‌های عمومی چه دولتی و غیر دولتی را مهم خواند و گفت: اگر از دوران دبستان و دبیرستان تربیت در حوزه کتاب‌خوانی صورت نگیرد در بزرگ‌سالی نمی‌توان فردی را کتاب‌خوان کرد و مردم را عادت به مطالعه داد.

این مسئله مستلزم بودن کتابخانه در مدارس است، باید سوالهایی را در درس‌ها بگنجانیم که معلم و دانش‌آموز را وادار کند که به کتاب مراجعه کنند و البته کتاب هم باید در دسترسشان باشد.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارس بیان کرد: مسئله مهم این است که باید آمایش ملی و سرزمینی از نظر توصیف کتاب و عرضه کتاب و استفاده از کتاب در ایران صورت گیرد زیرا باید در ایران 80 میلیونی و در تمام نقاط دسترسی به کتاب وجود داشته باشد، امروزه می‌بینیم حتی در یک خرازی که در کنار سایر خدمات و محصولاتش کتاب به مشتری ارائه می‌شود پس وزارت ارشاد باید ببیند در چه نقاطی از کشور کتاب فروشی وجود ندارد، بررسی سرزمینی در مقیاس ملی باید در کشور صورت گیرد.

حداد عادل به سه مساله جنبی مهم هم اشاره و گفت: اول اینکه افق جدیدی که به دلیل تحولات فناوری فراروی کتاب گشوده شده و آن فضای مجازی و کتابهای الکترونیکی و شکل کتابخانه‌ها در حال تغییر است، کم کم کاغذ جای خود را به چیز دیگری می‌دهد از این رو وزارت ارشاد باید ضمن اینکه با مسائل کتاب سر و کار دارد باید آینده نگری هم انجام دهد. به نظر من از مهمترین وظایف او تأمین زیرساختهای حقوقی برای وضع موجود است. از موضوعاتی که مجلس و ارشاد در کنار هم باید انجام دهند. مجلس باید کمک کند ولی امور زیرساختی باید در ارشاد تهیه شود. ابتدا پیش‌نویس اولیه تدوین و سپس به مجلس ارائه شود.

وی با تاکید بر اینکه این مسئله جنبه‌های حقوقی بسیار دارد، گفت: بر این اساس وزارت ارشاد مسئول است زیرا افراد سرمایه‌گذار در حوزه فضای مجازی کتاب تضمینی به لحاظ حقوقی برای بازگشت سرمایه ندارند.از این رو همه این کارها نیاز به فعالیت حقوقی دارد.

این مقام مسئول پیرامون بحث ممیزی کتاب گفت: ممیزی مسئله مهمی است، شخصاً معتقدم ممیزی لازم است، زیرا هر ملتی که هویت ملی و مقدسات داشته باشد باید حریم اخلاقیات و مقدساتش حفظ شود، ربطی به ملت ایران  و انقلاب هم ندارد، انقلاب که نشده بود ملیت و اخلاقیات که داشتیم اما باید بدانیم در هر کشوری حریمی وجود دارد، در شورای عالی انقلاب فرهنگی وقتی ضوابط آن را تصویب می‌کردیم همین ارزش‌ها را در نظر گرفتیم.

وی گفت: باید و ضروری است وزارت ارشاد و ناشران در باب این روابط گفت‌وگو کنند.

به گفته وی در ممیزی باید کسانی که می‌خواهند در باب کتاب اظهار نظر کنند، جنبه‌های بسیاری را در نظر بگیرند، ممیزی کار ماشینی نیست و صرف بودن یک کلمه در کتاب دلیل بر ممنوعیت کتاب نیست و یا نبودن دلیل بر صدور مجوز نیست، برخی کتاب‌ها اختلاف قومی و مذهبی را تعقیب می‌کنند، بر این اساس باید افراد خبیر و بصیر باشند تا تشخیص درست داده شود.

حدادعادل ضمن بیان ضرورت حمایت از ناشران خاطرنشان کرد: ارشاد باید ملجا ناشران در مشکلات باشد، باید به ناشران مشاوره حقوقی بدهد، البته این کار صورت می‌گیرد اما خیلی وقت‌ها ناشر با مؤلف و یا با وارثان مؤلف به اختلاف می‌افتد و گرفتاری حقوقی می‌یابد، از این روز باید دفتر حقوقی تخصصی در ارشاد باشد که رایگان به ناشران مشاوره حقوق بدهد همانطور که مشاوره فرهنگی می‌دهد باید عنوان کند که سراغ چه کتابهایی بروند و یا چه کنیم که کتاب‌هایمان در ممیزی معطل نماند اگر این موارد توضیح داده شود مفید است.

وی ضمن تاکید بر اینکه باید برای خارج از کشور تسهیل در انتقال کتاب فراهم شود، گفت: وزارت ارشاد باید راهی را باز کند تا ایرانیان خارج از کشور به انتشارات داخل دسترسی داشته باشند.

این مقام مسئول سخنانش را در پایان به پاسداری از زبان پارسیی اختصاص داد و بیان کرد: پاسداری در زبان فارسی باید در ترجمه و تائید مورد توجه باشد، ما در فرهنگستان با آقای صالحی باید بنشینیم و همکاری‌های فی‌مابین را تحکیم بخشیم، ما توانستیم دانش واژه گزینی را در ایران تولید کنیم و بیش از 40 هزار واژه معادل فارسی برای اختلافات فنی و اداری وضع کرده‌ایم، اکنون 70 گروه واژه گزینی در فرهنگستان فعالند که نیازمند رابطه تعریف شده میان ناشر و مولفان هستیم زیرا در سال‌های 53 تا 55 تعداد کتابهای چاپ شده در ایران به 1000 عنوان هم نمی‌رسید.