هزاران تُن دارو در گمرک، هزاران تَن بی‌دارو در کشور!

عصر ایران؛ فاطمه صابری - می‌گویند ارز دارو صرف واردات چوب بستنی، دسته بیل، زین اسب و لوازم آرایشی شد؟ نوش جانِ رانت خواران. می‌پرسند حالا که بعد از چند سال قرار است این معضل حل شود باید با جان مردم بازی شده و دارو‌ها در گمرک معطل شود تا تکلیف معامله با ارز مرجع یا دولتی روشن شود؟ سوال می‌شود در بین تصمیم گیران ارشد و میانی کسی بیمار ندارد تا بداند افزایش قیمت ۱۰ برابری و از آن بد‌تر نایاب شدن دارو به ویژه برای بیماران خاص و لاعلاج مصیبتی بد‌تر از بیماریشان است؟

در طول چند ماه گذشته بار‌ها این دیالوگ‌ها بین شهروندان و مدیران دولتی، شهروندان و روسای انجمن‌های بیماران، شهروندان و صاحبان داروخانه‌ها و شهروندان و نمایندگان مجلس شکل گرفته است؛ که این آخری به گفته حسینعلی شهریاری رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس همراه با آه و نفرین است: «به خدا قسم با ما تماس می‌گیرند و نفرین می‌کنند، می‌گویند شما مگر نمایندگان ما نیستند، چرا به مشکلات ما رسیدگی نمی‌کنید، چرا داروهای مورد نیاز ما را فراهم نمی‌کنید، ما بار‌ها این مسائل را به دولتمردان گفته‌ایم.»
 
پانسمان های سطحی
«بی‌دوایی» تا امروز فقط باعث مرگ چند نفر و پیشرفت بیماری شماری دیگر و افزایش دغدغه‌های بیماران و خانواده‌هایشان نشده است. فقط در همین یک سال اخیر یک وزیر و چند معاون وزیر که آخرین آن تنها یک هفته قبل از اتمام کار وزیر بهداشت دولت قبلی برکنار شد قربانی شدند تا شاید مرهمی باشد بر زخم‌های عمیق بیماران. اما نشد! حداقل تا امروز که سه هفته از پایان کار دولت محمود احمدی‌نژاد و آغاز به کار دولت حسن روحانی گذشته، هنوز هزاران تُن دارو در گمرک در بوروکراسی تمام نشدنی ایران مانده است تا هزاران تَن در این سرزمین از درد بیماری، از افزایش هزینه‌ها و نایاب شدن دارو‌ها بنالند.

سال گذشته بعد از چند بار تصمیمات متناقض و کم دوام از سوی دولت احمدی نژاد که‌گاه با همکاری مجلس بود در ‌‌نهایت تصمیم بر آن شد تا واردات کالاهای اساسی با ارز مرجع انجام شود که دارو و برخی تجهیزات پزشکی از آن جمله بودند. اما ناگهان بانک مرکزی از اوایل اردیبهشت تصمیم به حذف ارز مرجع برای واردات دارو گرفت و دستور داد که اگر وارد کننده‌ای در صدد عرضه دارو برای فروش در داخل کشور است باید آن را با ارز مبادله‌ای که حدود دو برابر ارز دولتی است معامله کند.

همین داستان باعث شد تا حرف و حدیث‌های زیادی درباره داروهای در گمرک مانده ایجاد شود و بار‌ها خبر از ترخیص داروهای مورد نیاز بیماران از فرودگاه امام رسانه‌ای شد که هر بار این وعده عملی نشد تا دولت وارد کنندگان را متهم کند که نمی‌خواهند نسبت به تسویه حساب مابه‌التفاوت ارز واردات دارو اقدام کنند. این در حالی بود که رییس اتحادیه وارد کنندگان تاکید داشت در حالی که ابتدا با مهلت سه ماه برای تسویه حساب مابه التفاوت توافق شده بود اما در میانه راه اجازه ترخیص محموله‌های دارو از گمرک داده نمی‌شد که تنها یک بار آن با دستور دکتر حسن روحانی امکان ترخیص ۲۲۰ تن دارو از گمرک ممکن شد. با این حال هنوز نه وارد کنندگان و نه بیماران دقیقا مطلع نیستند که بالاخره قرار است از این پس دارو با ارز مرجع وارد کشور شود یا خیر؟

دارو هم مانند کالاهای دیگر
در این مدت بار‌ها دست و دل تمام بیماران خاص مانند تالاسمی، هموفیلی و کلیوی و بیماران صعب الاعلاج مانند‌ام اسی و سرطانی و حتا آنانی که به دلیل یک سرماخوردگی ساده مجبور به تزریق آمپول شده‌اند لرزیده است. قیمت دارو‌ها که کم کم از آغاز به کار دولت دوم محمود احمدی‌نژاد با افزایش‌های جهشی همراه شد علی‌رغم اعتراضات بیماران و نمایندگان مجلس به حالت قبلی بازنگشت.

کمی بعد به جز افزایش قیمت‌های چند برابری، دارو‌ها نایاب شدند تا بیماران زیادی روحیه خود را در برابر ویروس‌ها ببازند و ناامید‌تر از قبل خود را آماده مرگ کنند.

داستان افزایش قیمت و نایاب شدن دارو‌ها روایتی مشابه کاهش، کم یاب و بعد نایاب شدن بسیاری از کالا‌ها و اقلام خوراکی دارد.

 علیرضا که دختر ۲۵ ساله‌اش به‌ "ام اس" مبتلا است می‌گوید وقتی از ۳ سال پیش متوجه بیماری فرزندش شد تصمیم گرفت برای نجات جان او تمام تلاشش را بکند در نتیجه خانه‌اش در یکی از شهرهای آذربایجان را فروخت تا در کرج آپارتمانی کوچک صاحب شود. او دلیل این جابجایی را نزدیک بودن به مراکز درمانی و فراهم کردن رفاه و ایجاد امید بهبود حداقلی برای فرزندش ذکر کرد.

به گفته این پدر اما از چند ماه پیش به جز رنج بیماری دخترش کمبود و افزایش قیمت داروهای‌ ام اس که‌گاه در ماه بیش از یک میلیون تومان می‌شود زندگی را برایشان دشوار‌تر از قبل کرده است.

او می‌گوید هنگام مراجعه به داروخانه‌های پایتخت، انجمن‌ها و‌گاه معاونت‌های غذا و داروی وزارت بهداشت و حتا بازار سیاه خانواده‌های زیادی را مشاهده می‌کند که از روستا‌ها و شهرهای مختلف کشور برای دریافت چند قلم داروی مورد نیاز بیمارانشان در تهران حضور پیدا کرده‌اند.

شاهد مثال این پدر اعتراضات و انتقادات خانواده بیماران سرطانی، هموفیلی، تالاسمی است که از مراجعات مکررشان به مراکز تهیه دارو خبر می‌دهند و می‌گویند اگر‌گاه قیمت گوجه فرنگی ناگهان ۳ برابر می‌شود یا کامپیو‌تر در بازار نایاب شده و هفته بعد باید دو برابر قبل آن را ابتیاع کنی البته نادرست است اما دارو با نفس و زندگی انسان ارتباط دارد و پذیرفتنی نیست که مردم به جز رنج بیماری و هزینه‌های بالای درمان دردسرهای شبانه روزی برای تهیه دارو را هم تحمل کنند.

سرطان پر هزینه ترین بیماری
انتقاد از کمبود دارو و هزینه‌های بالای درمان در حالی است که دکتر پیام آزاده دبیر کمیته راهبردی انجمن سرطان ایران، درمان سرطان در کشور را پرهزینه‌ترین درمان در میان تمام بیماری‌ها اعلام کرده و می‌گوید با وجود نامناسب بودن وضعیت اقتصادی بسیاری از خانواده‌های بیماران و بی‌توجهی بیمه‌ها حدود ۶۰ درصد هزینه درمان سرطان بر عهده بیماران است؛ هزینه‌ای که از سوی حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت مجلس اینگونه برآورد می‌شود: هزینه یک دوره درمان سرطان با هرسپتین ۲۰۰ میلیون تومان شده است. در حالی که این رقم سال گذشته تا ۶۰ میلیون تومان برآورد می‌شد.

پای صحبت بیماران و خانواده‌هایشان که به بیمارستان‌هایی مانند امام خمینی تهران مراجعه کرده‌اند بنشینید در می‌یابید که اکثر این خانواده‌ها به دلیل نجات جان عزیزان درگیر بیماری، بخش زیادی از داشته‌های زندگی مانند مسکن و لوازم خانگی خود را از دست داده‌اند. همین افراد از تفاوت فاحش هزینه‌های درمان در بیمارستان‌های دولتی و خصوص می‌گویند و در عین حال تاکید دارند که پزشکان صریحا در هنگام نسخه پیچی از ما درخواست می‌کنند که برای افزایش شانس زنده ماندن بیمارمان از داروهای خارجی استفاده کنیم و همچنین بیماران بستری لاعلاج را به بیمارستان‌ها و کلینیک‌های خصوصی بفرستیم.

 دو میلیون تومان هزینه درمان بیماران سرطانی
آمارهای رسمی و اظهارات خانواده‌های افراد بیمار بعد از بحرانی شدن وضعیت دارو در ایران در حال حاضر هزینه تهیه بعضی از داروهای بیماران سرطانی به بیش از دو میلیون تومان در هفته افزایش داشته است. در همین حال هزینه تهیه بعضی از آمپول‌های سرطان خون حاد هر عدد ۵ میلیون تومان برآورد شده است.

این‌ها به جز شیمی درمانی و رادیولوژی بیماران مبتلا به سرطان است که تنها برای یک دوره به بیش از ده میلیون تومان می‌رسد.

این لیست با هزینه ۱۵۰ میلیون تومانی بیماران‌ ام اس و بیماران کلیوی و دیابتی می‌تواند بلندبالا‌تر و با صفرهای سرسام آورتری همراه شود.

کامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران درباره چگونگی افزایش قیمت دارو و تجهیزات این بیماری توضیح داد که این افزایش قیمت بعد از تعطیلات نوروزی کم کم آغاز شد و داروی انسولین که ۳۵۰۰ تومان بود، در مرداد ماه به حدود ۱۳ هزار تومان افزایش پیدا کرد.

انسولین خارجی هم هم اکنون به بیش از ۱۷۰ هزارتومان خرید و فروش می‌شود. این در حالی است تنها ۳ هفته پیش انسولین خارجی کمتر از 85هزار تومان به بیماران پرتعداد دیابتی ایران عرضه می‌شد.

این همه افزایش قیمت دارو و افزایش سهم مردم در هزینه‌های درمان در حالی است که طبق برنامه ۵ ساله توسعه سهم مردم در پرداخت هزینه‌های درمان باید به زیر ۳۰ درصد کاهش پیدا می‌کرد. در حالی که یک حساب سرانگشتی و تحت پوشش نبودن بسیاری دارو‌ها از سوی بیمه نشان می‌دهد که این سهم به بیش از ۷۰ درصد افزایش داشته است.

قرار بود ...

نمایندگان مجلس در یک سال گذشته در پاسخ به اعتراضات مردم و رسانه‌ها توپ را به زمین دولت قبلی انداخته و توضیح می‌دهند با آنکه طبق لایحه بودجه مصوب سال گذشته قرار بود دولت ۱۰ درصد از درآمدهای حاصل از هدفمندی یارانه‌ها را به بخش سلامت اختصاص دهد و ارز مرجع کافی برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی در نظر بگیرد اما نه تنها خبری از این ۱۰ درصد نشد بلکه بیماران هر روز با افزایش هزینه‌های درمان و در کنار آن کمبود یا خراب شدن تجهیزات پزشکی مرتبط با تشخیص بیماری مواجه بودند.

به نظر شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، مشکلات دارو بیش از آنکه مربوط به بخش تحریم و کمبود ارز باشد به مدیریت ارتباط دارد وگرنه چگونه ممکن است با ارز دولتی، ۶۰۰ میلیون دلار برای واردات خودروهای لوکس اختصاص پیدا کند اما برای واردات دارو با دلار آزاد تومانی هم مشکلات عدیده ایجاد شود؟

هر چند بیماران و خانواده‌هایشان به دلیل شرایط سخت و بی‌نتیجه چند ماه گذشته برای حل مشکلات حوزه دارو ناامید به نظر می‌رسند اما پای صحبت‌هایشان که بنشینید می‌گویند انتظار ندارند طی سه هفته معجزه‌ای صورت گیرد و معضلات این بخش حل شود. انتظار آن‌ها این است که با وجود افزایش قیمت‌ها دست کم فعلا شرایطی فراهم شود تا عمر بیمارانشان ادامه پیدا کرده و شاهد عملی شدن تصمیمات آینده دولت برای حل مشکلات این حوزه باشند.

موضوعی که دوم شهریور ماه حسن قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت روحانی هم مورد اشاره قرار داد و گفت که مردم نباید عجله کرده و باید صبور باشند چون در خوشبینانه‌ترین حالت دارو طی یک فرآیند یکساله ارزان می‌شود. او در عین حال وعده داد که با اتخاذ تصمیمات دولت حسن روحانی بازار دارویی کشور نهایتا تا ۶ ماه آینده از شرایط بحرانی خارج می‌شود.

اینکه دولت روحانی دارو را با ارز مرجع وارد کشور می‌کند یا بواسطه آنچه ارزانی دارو در داخل ایران و قاچاق آن خارج خوانده می‌شود همچنان قیمت دارو گزاف و کمیاب خواهد ماند روشن نیست اما بیماران انتظار دارند بار دیگر آزمون خطاهایی مانند تخصیص یارانه دارو به بیماران و یا یارانه دارو به بیمه‌ها تکرار نشود.