پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : یک تحلیلگر مسایل سیاسی و استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: در اغلب دوره‌های انتخابات بعد از جنگ، انتخاب‌های مردم انقلاب‌گونه و انقلاب‌وار بوده است.
به گزارش ایسنا، علی ربیعی در نشست بررسی جامعه‌شناختی رفتار انتخاباتی مردم ایران که از سوی انجمن جامعه‌شناسی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، با بیان اینکه "رفتارشناسی رای‌دهندگان در تمام دنیا برای نظام‌های سیاسی مهم است"، گفت: پویایی جامعه، ثبات آن و همچنین فهم رفتار مردم در انتخاب‌های سیاسی آنها معنادار است.
وی با انتقاد از نحوه نظرسنجی‌ها در کشور اظهار کرد: نظرسنجی‌ها در کشور ما بیشتر توسط نهادهای شبه‌دولتی و با بار امنیتی انجام می‌شود و برخی از آنها نیز در آستانه انتخابات نیز مربوط به کاندیداهاست و جنبه تبلیغاتی دارد. این استاد دانشگاه با بیان اینکه "رفتارشناسی درستی در حوزه رفتاری رای‌دهندگان در کشور وجود ندارد و ما کتاب یا مقاله‌های زیادی در این زمینه نداریم"، تصریح کرد: معمولا نتایج انتخابات در چند دوره اخیر در کشور ما غیرقابل تصور و پیش‌بینی بوده است و این موضوعِ مفید و جالبی نیست بلکه نگران‌کننده است.
ربیعی با بیان مثالی در این زمینه گفت: در انتخابات سال ۷۶ آقای ناطق‌نوری که دوست محترم و بااخلاقی است، به ما می‌گفت مگر شک دارید که من رای می‌آورم؟ از طرف دیگر آقای خاتمی می‌گفت من آمده‌ام که فقط حرفم را بزنم و صدایم شنیده شود ولی دیدیم که نتیجه آن شد. در سال ۸۴ نیز کسی فکر نمی‌کرد احمدی‌نژاد بیاید و رییس‌جمهور شود و ما حد او را چنین نمی‌دیدیم ولی دیدیم که مردم او را انتخاب کردند. این فعال سیاسی با بیان اینکه "در انتخابات اخیر نیز ترس و دلهره داشتیم و رفتار مردم برای ما قابل پیش‌بینی دقیق نبود"، گفت: این اصلا چیز خوبی نیست و من معتقدم که رفتار انتخاباتی مردم ما بر اساس جامعه‌شناسی اسکیپی است.
وی با بیان اینکه "ما باید علت واقعی رفتار مردم در عرصه انتخابات را دریابیم و به آن توجه کنیم"، اظهار کرد: ما در کشورمان سامان سیاسی نداریم و در یک بی‌سامانی سیاسی انتخابات انجام می‌شود؛ البته ممکن است برخی بگویند این بی‌سامانی سیاسی امر خوبی است ولی خوب نیست و این امر علت‌های مختلفی دارد که برخی از آنها جنبه تاریخی دارد.
ربیعی با بیان اینکه کشورهایی که راه انتخابات را در پیش می‌گیرند یکسری لوازم را برای آن در نظر دارند که این لوازم را سامانه سیاسی آنها می‌سازد ولی ما در کشور با فقدان این موضوع روبرو هستیم، گفت: جامعه مدنی ما سامانه سیاسی برای انتخابات ندارد. در دیگر کشورها نتایج انتخابات تقریبا قابل پیش‌بینی است ولی در کشور ما اینگونه نیست و مثلا حدود ۱۰ درصد را می‌توان پیش‌بینی کرد و ۹۰ درصد آن غیرقابل پیش‌بینی است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه "اغلب دوره‌های انتخابات در کشور ما بعد از جنگ با انتخاب‌های انقلاب‌گونه و انقلاب‌وار مواجه بوده است"، گفت: ساختار قدرت در کشور ما از زمان پهلوی تا الان علاقه داشته که با مردم به صورت مستقیم حرف بزند و رفتار توده‌گرایانه داشته است به نحوی که میانجی بین مردم و حکومت وجود نداشته باشد. صرف‌نظر از این موضوع که این امر چه لذت‌ها یا نالذت‌هایی دارد، اعضای جامعه مدنی در کشور ما دنبال منجی ناشناخته هستند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه "نتایج انتخابات با این وضع برای ما غیرقابل پیش‌بینی بود"، خاطرنشان کرد: ما تصور چندان روشنی از اتفاقات نداشتیم. ربیعی با اشاره به فضای موجود در کشور تا قبل از برگزاری انتخابات گفت: رسانه‌ها بعضا در فشار بودند که حتی از آقای خاتمی و دیگر سران اصلاح‌طلب حرفی نزنند و حتی تا سه - چهار روز قبل از انتخابات ما شاهد چنین فشارهایی بودیم. از سوی دیگر هشت سال بود که تلویزیون آقای خاتمی را شطرنجی نشان می‌داد و ما با این دشواری‌ها در عرصه انتخابات روبرو بودیم و با توجه به همین دشواری‌ها وارد فضای انتخابات شدیم.
وی با بیان اینکه "آنچه که گل انتخابات ما را شکل داد، یک سامان در بی‌نظمی یا به عبارت دیگر سامانه مبهم منجی‌خواه بود"، اظهار کرد: ما شاهد ایجاد یک موج در آستانه انتخابات در کشور بودیم که بر این موج، تحول ارزشی، تغییر و تحول‌خواهی سوار بود. این فعال سیاسی با بیان اینکه "بعد از جنگ بر اساس تحول نسلی، موضع تحول‌خواهی در جامعه ما متفاوت شده است"، افزود: موضوع دیگری که در این زمینه مهم بود، یک لج ملی بود که ما بعضا شاهد شکل‌گیری آن در کشور هستیم و نباید آن را شوخی گرفت.
این استاد دانشگاه ادامه داد: ایرانی‌ها وقتی احساس می‌کنند یک نفر مظلوم واقع شده است، بیشتر به سمت و سوی آن می‌روند و در واقع این موضوع یعنی لج ملی، در عرصه تصمیم‌گیری مردم در جامعه ما بعضا به صورت اثرگذار عمل می‌کند. وی با اشاره به اهمیت میل تغییرخواهی در جامعه ایران گفت: من نمی‌خواهم در این عرصه به اصلاح‌طلبان نمره بالا بدهم و بگویم که آنها چنین موجی را ایجاد کردند و نقش اصلی را در این زمینه ایفا کردند. در کنار آن نمی‌خواهم با ذوق بگویم که عقل‌گرایی ایجاد شده در بین اصلاح‌طلبان نقش اساسی را ایفا می‌کرده، بلکه معتقدم این تغییرخواهی است که باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در ادامه با ذکر مثال‌هایی در این زمینه اظهار کرد: در مجلس سوم، دو سوم مجلس دست جریان چپ بود و در انتخابات مجلس چهارم مرحوم توسلی نفر سی و یکم شدند و آقای ناطق‌نوری به دور دوم راه پیدا کردند و در آن زمان محمدجواد لاریجانی که نماد مذاکره با غرب بود، آقای ابوترابی که نماد احترام به جنگ بود و همچنین آقای حسینی که نماد اخلاق در خانواده است، در انتخابات مجلس در تهران حائز رتبه‌های اول تا سوم شدند.
ربیعی با بیان اینکه از همان دوره موج تغییرخواهی ایجاد شد، گفت: در آن دوره هژمونی گفتمان چپ ضعیف نبود ولی تغییرخواهی به آن هژمونی «نه» گفت. در انتخابات سال ۷۶ این تغییرخواهی نسبت به کانون قدرت و طبقه متوسط رو به بالای اقتصادی و فرهنگی شکل گرفت. وی با بیان اینکه "در این زمینه کاریزمای آقای خاتمی و لج ملی نیز تاثیرگذار بود"، اظهار کرد: پدیده دوم خرداد بر اساس یک تغییرخواهی و تحولات اساسی ارزشی ایجاد شد و انتخاب خاتمی نتیجه این تحول‌خواهی بود.
ربیعی همچنین به انتخابات سال ۸۴ اشاره کرد و یادآور شد: به اعتقاد من احمدی‌نژاد نیز در سال ۸۴ رای تغییرخواهی را آورد و در واقع رای واقعی آورد و جامعه به آن رای داد. او در مناظره‌ها گفت اینها باید بروند ولی نگفت که چه کسانی باید بیایند. وقتی که او گفت اینها باید بروند، ضمیرش را مشخص نکرد ولی جامعه متوجه ضمیر آن شد. گفتمان احمدی‌نژاد علیه وضع موجود آن زمان و علیه ۳۰ سال قبل بود.
این فعال سیاسی با بیان اینکه احمدی‌نژاد بر روی موج تغییرخواهی نسبت به کانون قدرت و بزرگ‌نمایی در مورد برخی از افراد سوار شد، گفت: البته جنس آن تغییرخواهی متفاوت بود. وی در ادامه به انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۴ خرداد ۹۲ اشاره کرد و گفت: در انتخابات کنونی هاشمی مظلوم واقع شده بود، جامعه ترسیده بود و سیاست‌های احمدی‌نژاد شکست خورده بود، فشار اجتماعی زیاد بود و جامعه نگران بود و اینها باعث ایجاد موج تغییرخواهی شد. ضمن اینکه جامعه احساس کرد که رأی‌اش اثرگذار است و این مساله بواسطه اطمینان‌بخشی صورت گرفته از ناحیه رهبری بود.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه "باید تحلیل کرد که چرا آرای اقشار مختلف جامعه از طبقات گوناگون به هم نزدیک بوده و این آرا به سمت یک نفر رفته است"، اظهار کرد: به نظر می‌رسد که این موضوع از یک ترس عمومی و دلشوره عمومی منشاء گرفته است. وی با بیان اینکه "من احساس می‌کنم بعد از انتخابات، درگیری‌ها و تنش‌ها در بین مردم کمتر شده است"، خاطرنشان کرد: بر اثر این تحولاتی که در جامعه رخ داد و نقشی که آقای هاشمی ایفا کرد جامعه فهمید اثر فحش‌هایی که نسبت به شخص ایشان روا داشته شده دروغ بوده است که البته من معتقدم تمام این فحش‌ها و حرف‌ها دروغ بوده است.
ربیعی با بیان اینکه "مظلومیت آقای هاشمی، لج ملی و موج تغییرخواهی در ایجاد نتایج این انتخابات بسیار موثر بود"، گفت: وقتی هاشمی ردصلاحیت شد این لج ملی بیشتر شد و از طرف دیگر این تغییرخواهی که ناشی از وجود یک ترس در جامعه بود در پشت آقای روحانی قرار گرفت. جامعه در واقع ترسیده بود و شاهد نگرانی در بین مردم بودیم. هر روز ارزش پول ملی کمتر می‌شد و به نظر من در موج ایجاد شده اقشار و طبقات مختلف بسیار تاثیرگذار بودند.
این فعال سیاسی به تعطیلی دانشگاه‌ها در آستانه انتخابات اشاره کرد و افزود: دانشگاه‌ها تعطیل شدند و سه میلیون دانشجو به شهرها و روستاها یعنی محل سکونت خود رفتند و در راستای ایجاد این موج تغییرخواهی موثر بودند. وی با اشاره به مناظره‌های انتخاباتی تصریح کرد: مردم در مناظره‌ها احساس کردند که روحانی می‌تواند موج تغییرخواهی آنها را نمایندگی کند و در واقع حرف‌ها و مطالبی را زد که حرف دل مردم بود و یا به قول ما کف خیابانی بود، مطالبی که مردم در زندگی روزمره خود با آن روبرو هستند.
ربیعی با بیان اینکه "اعتماد جامعه به آقای خاتمی نیز در ایجاد این نتایج بی‌تاثیر نبود"، گفت: در اینجا می‌توانیم به تعقل‌گرایی اصلاح‌طلبان که توانست بازی را هدایت کند نمره بالایی بدهیم. این استاد دانشگاه در پایان با بیان اینکه "در عرصه این انتخابات شاهد بودیم که تدبیر آقای هاشمی پشت سر آقای روحانی قرار گرفت"، اظهار کرد: این نیز یکی از عوامل موثر در استقبال عمومی به آقای روحانی و کسب رای بالا از سوی وی بود.
ربیعی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه "من نگران این هستم که جریانی راه بیفتد که توقعات را از دولت بالا ببرد"، گفت: اگر چنین اتفاقی بیفتد و توقعات بالا برود و دولت نتواند به این توقعات پاسخ دهد، برای دولت مشکل ایجاد می‌شود. این استاد دانشگاه در برابر اظهار نظر یکی از حاضران مبنی بر اینکه نهاد قدرت اجازه نمی‌دهد سامانه سیاسی در کشور ایجاد شود، پاسخ داد: در دوره‌های مختلف، کشور از افراط آسیب دیده است. در هر دوره‌ای که نهالی را کاشته‌ایم، افراطی‌گری اوج گرفته و این نهال کاشته شده از بین رفته است. ما نباید اینقدر به مسائل بصورت دایی‌جان ناپلئونی نگاه کنیم. وقتی که ما بر اساس افراط بخواهیم مسائل را تحلیل کنیم، تحلیل ما تحلیل درستی نخواهد بود. وی در پاسخ به پرسش دیگری درباره آرای سلبی در انتخابات نیز گفت: اگر شما آرای سلبی به کسی می‌دهید، در مقابل آن می‌خواهید چیزی را ایجاد کنید و در برابر هر سلبی، یک ایجاب هست.
ربیعی با اشاره به برخی تحلیل‌ها مبنی بر اینکه انتخابات یک «نه» بزرگ به وضع موجود بود، اظهار کرد: در دل این «نه» یک مساله ایجابی نهفته است و در واقع شما تلاش دارید چیزی را جایگزین کنید و در برابر هر موضع سلبی یک مساله ایجابی وجود دارد. این استاد دانشگاه در ادامه با ذکر مثالی در این زمینه گفت: یک نفر به من گفت که چرا آقای خاتمی را دوست داری و من به او گفتم من آقای خاتمی را دوست دارم به خاطر اینکه خیلی کارها را نمی‌کند، مثلا آبروی مردم را نمی‌برد، به زندگی خصوصی کسی نمی‌رود و دوست ندارد به مردم دروغ بگوید و من خاتمی را به خاطر خیلی از کارهایی که انجام نمی‌دهد، دوست دارم.