پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : ایلنا: در سال‌های گذشته در هفته‌های منتهی به برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، همواره شاهد افزایش تکاپو و رونق کار مشاغل مرتبط با کتاب بودیم. بدون شک یکی از مهم‌ترین این مشاغل، قسمت چاپ آن است و حجم بالای آثار جدید و تجدید چاپی که برای عرضه در نمایشگاه آماده می‌شوند، معمولآ روزهای بسیار شلوغی را برای چاپخانه‌هایی که در بخش کتاب فعالیت می‌کنند در پی دارد. ظاهرآ امسال، برای چاپخانه‌ها سالی متفاوتی از گذشته است و در همین چند روز باقی مانده به نمایشگاه هم تفاوتی در میزان سفارش‌های چاپخانه‌ها دیده نمی‌شود. دلایل این رکود هر چقدر هم گسترده باشد، ظاهرآ قرار است دست آخر به یک جا ختم شود: کاغذ.
300 درصد سال‌های قبل در برابر 10 درصد امسال
رسول محمدحسینی؛ مدیر چاپخانه‌ی سامان، صحبت‌های خود را با خبری که ساعتی قبل از همکارانش شنیده شروع می‌کند: دو چاپخانه‌ی سابقآ فعال، همین امروز کار خود را تعطیل کرده‌اند. این تعطیلی در واقع ماحصل مشکلات آن‌ها در سال گذشته بود که در سال جدید به این نتیجه رسیدند که امکان ادامه کار را ندارند.
او به نمایشگاه کتاب و تأثیر آن بر روند فعالیت چاپخانه‌ها اشاره می‌کند: سال‌های قبل در آستانه‌ی نمایشگاه کتاب، حجم کاری چاپخانه ۲ و حتی ۳ برابر می‌شد و چند شیفت کار می‌کردیم و شیفت شب ما هم فعال بود، اما امسال به زحمت ۱۰ درصد به حجم کار ما اضافه شده و همان شیفت عادی روزانه خود را هم داشته باشیم، خدا را شکر می‌کنیم.
این چاپخانه‌دار ادامه می‌دهد: سابقآ تیراژ یک نوبت کتاب حداقل ۲۰۰۰ نسخه بود، اما این روز‌ها تیراژ ۵۰۰ نسخه‌ای امری عادی است. بسیاری از ناشران متوسط، به سمت دستگاه‌های «ریسوگراف» روی آورده‌اند و به صورت شخصی اقدام به چاپ کتاب می‌کند، چون چاپ ۵۰۰ نسخه کتاب برای آن‌ها سودی ندارد.
محمدحسینی به عنوان مثال به وضعیت یکی از ناشران اشاره می‌کند و می‌گوید: ناشری بود که از نمایشگاه کتاب سال گذشته به این طرف حتی ۵ کتاب هم برای چاپ به ما نداد، در حالی که بر طبق روال قبلی قاعدتآ باید حداقل ۵۰ عنوان کتاب منتشر می‌کردند. این ناشر حتی نتوانست تعهدات مالی خود را نسبت به ما انجام دهد و مشخص است که نمی‌توانند این کار را انجام دهند.
سایه‌ی سنگین رکود و بی‌انگیزگی برای ورود به کار چاپ
به گفته‌ی مدیر چاپخانه‌ی سامان، هر سال کار این چاپخانه درست بعد از تعطیلات عید نوروز شروع می‌شد، در حالیکه امسال روز ۲۱ فروردین این چاپخانه کار خود را شروع کرده است. او می‌گوید: از روز ۲۱ فروردین تا امروز یک کتاب با تیراژ ۸۰۰ نسخه چاپ کرده‌ایم و یک سفارش ۱۱۰۰ نسخه‌ای هم داریم.
این چاپخانه‌دار درباره‌ی آینده‌ی چاپ کتاب می‌گوید: اگر از مسئله‌ی دیجیتالی شدن کتاب‌ها بگذریم، قاعدتآ باید روند کاری رو به بهبودی برود، چون فرهنگ هیچ وقت نابود نمی‌شود. مشکلات فعلی به دلیل افزایش شدید قیمت کاغذ و افزایش هزینه‌های تولید است. شرایط فعلی این شغل به این صورت است که فقط قدیمی‌ها هنوز مشغول به کار هستند و بسیاری این شغل را رها کرده‌اند و کسی این روز‌ها تمایلی به خرید ماشین آلات ندارد و همه می‌خواهند به هر قیمتی از این شغل بیرون بروند.
بازار نیمه دایر چاپ در اختیار کتاب‌های آموزشی
علی اصغر شادمانی (مدیر چاپخانه‌ی شادیران) معتقد است در حال حاضر با توجه به مشکلات اقتصادی و افزایش قیمت کاغذ، چاپ کتاب تقریبآ متوقف شده است. او می‌گوید: وضعیت اصلآ مثل گذشته نیست، تیراژ کتاب‌ها به ۵۰۰ نسخه رسیده و همین تعداد هم صرفآ برای این است که اسم ناشر مطرح بماند و در بازار حضور داشته باشد و نمی‌توانند سرمایه‌ی خود را راکد باقی بگذارند. این روز‌ها اکثریت کتاب‌های منتشر شده مربوط به بخش کمک درسی و آموزشی است که ناشران بزرگی دارند.
این چاپخانه‌دار می‌افزاید: حتی همین ناشران بزرگ کتاب‌های درسی هم حجم کارهای خود را کاهش داده‌اند. به عنوان نمونه یکی از همین ناشران مطرح، بعد از گذشت ۷ ماه هنوز حساب خود را با ما تسویه نکرده است.
او یکی از مهم‌ترین دلایل این رکود را در بخش چاپ کتاب افزایش هزینه‌های تولید می‌داند و می‌گوید: وقتی کاغذ از بندی ۲۰ هزار تومان به ۹۰ هزار تومان می‌رسد، مشخص است که نمی‌توان کتاب چاپ کرد و حتی کتاب‌های درسی و آموزش زبان هم کاهش چشمگیری داشته‌اند.
چاپخانه‌ها به یک شیفت کار دلخوش‌اند
علی اکبر تورانیان؛ عضو هیأت مدیره‌ی انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی ایران و مدیر انتشارات «شهراب» از بحران بازار کاغذ به عنوان عاملی یاد می‌کند که بسیاری از چاپخانه‌ها را به تعطیلی کشانده است. او می‌گوید: ماشین‌آلات چاپخانه‌های چاپ کتاب خوابیده‌اند. در بهترین حالت چاپخانه‌هایی که چند شیفت کار می‌کردند، امروز تنها یک شیفت کار می‌کنند و نیروهای خود را تعدیل کرده‌اند.
خوشبینی‌های اتحادیه
«مصطفی تینا تهرانی»؛ نایب رئیس اتحادیه‌ی چاپخانه‌داران تهران هم مثل بقیه بر مشکل کاغذ تکیه می‌کند و می‌گوید: مشکلات و نوسانات کاغذ بر کل جریانات تابع آن تأثیر گذاشت و مطمئنآ کتاب هم از آن مشکلات متأثر است. به غیر از کاغذ، سایر هزینه‌های تولید هم افزایش پیدا کرده و بخش دیگری از مشکلات را در پی داشته است.
او بخش دیگر مشکلات را مربوط به رکود و حالت انتظار پیش از انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا می‌داند و ابراز امیدواری می‌کند که این بخش از رکود بعد از انتخابات برطرف شود.
به گفته‌ی تهرانی، معمولآ چاپخانه‌ها بعد از عید بازار پر رونقی نداشته‌اند و تا سرعت گرفتن مجدد آهنگ کار، مدتی زمان می‌طلبد.
نایب رئیس اتحادیه‌ی چاپخانه‌داران تهران ادامه می‌دهد: امسال به دلیل طولانی‌تر بودن تعطیلات نوروز، این مسئله بیشتر به چشم می‌آید. به هر حال شدت گرفتن فعالیت‌های چاپخانه‌داران معمولآ در ماه خرداد است. امیدواریم امسال هم رونق اقتصادی برای همه‌ی بخش‌ها و به خصوص چاپخانه‌ها ایجاد شود.