صف طولاني ناباروران در موسسه رويان

مهديه تقوي راد: افزايش ناباروري در خانواده‌ها، باعث شده تا موجي از تقاضا به سوي موسسه رويان روانه شود تا با استفاده از روش‌هاي نوين درماني، مشكل ناباروري حل شود. اما چرا موسسه رويان اينقدر شاهد افزايش تقاضا براي باروري است و اصلا دليل نابارور شدن برخي از زوج‌هاي ايراني چيست؟

دكتر فريبا رمضانعلي، فوق تخصص زنان و كودكان و كارشناس موسسه رويان، با اشاره به اين نكته كه نمي توان مشخص كرد علت ناباروري در ميان بانوان بيشتر است يا آقايان، به تهران امروز مي‌گويد:‌« در مطالعاتي كه تا كنون بر روي مراجعه‌كنندگان انجام شده 35 درصد خانم ها و 35 درصد آقايان از ناباروري رنج مي برند و در 30 درصد مابقي نيز، علت ناباروري در ميان دو نفر مشترك است.» وي كه سالهاست در موسسه رويان به درمان مراجعه‌كنندگان مشغول است، در خصوص بهترين سن درمان براي ناباروري مي گويد:‌« در مورد خانم ها تا 40 سالگي در اين مركز براي درمان ناباروري پذيرش صورت مي‌گيرد و آقايان نيز تا 50 سالگي مي توانند براي درمان ناباروري اقدام كنند.» دكتر رمضانعلي با اشاره به اين نكته كه بالا رفتن سن ازدواج، برخي دلايل فرهنگي و محيطي و افزايش سن تقاضا براي بارداري از مسائلي است كه در ناباروري تاثيرگذار است، تصريح مي‌كند:‌« برخي از فعاليت هايي كه در زندگي روزمره انجام مي شود، مثل قرار دادن مداوم لپ تاپ به روي پاها براي مدت زمان مديد و حرارت ناشي از آن باعث اختلال در نطفه سازي آقايان مي شود، همچنين آلاينده هاي محيطي و شيميايي نيز بر ناباروري تاثير زيادي مي گذارد .» وي با اشاره به تاثير استرس و اضطراب بر ناباوري مي گويد:‌« اين عوامل به صورت غير مستقيم در روند بارداري اختلال ايجاد مي كنند، ضمن آنكه تغذيه، استعمال قليان و سيگار و افزايش وزن نيز مي تواند بر ميزان باروري يا ناباروري افراد تاثير مستقيمي بگذارد.» درمان ناباوري از درمان‌هاي گران در كشور به حساب مي آيد و شركت هاي بيمه گذار اين مشكل به علت گران بودن درمان اين بيماري پنهان را جزو ليست درماني خود قرار نمي دهند. اين در حالي است كه بر اساس آمار مركز ناباروري ابن سينا، نرخ شيوع ناباروري در كل كشور 2 /20 درصد است كه با ميانگين جهاني كه 12 تا 15 درصد است، فاصله زيادي دارد.



چشم انتظار معجزه

انتظار براي پدر و مادر شدن، وجه مشترك همه افرادي است كه اين روزها به موسسه رويان مراجعه مي‌كنند تا با مشكل ناباروري مبارزه كنند. زوج هايي كه بعد از چندين سال دوا و درمان، به رويان آمده اند تا آخرين شانس براي فرزند دار شدن را امتحان كنند، شايد صداي گريه كودكي كه سال هاست آرزوي شنيدنش را دارند ، زندگي را برايشان شادتر از گذشته كند. در سالن انتظار و حياط سرسبز موسسه همه جور آدمي را مي تواني پيدا كني از زنان ميانسالي كه اگر فرزند داشتند، حالا بايد به فكر تهيه جهيزيه براي دخترشان يا پيدا كردن عروس براي پسرشان بودند و زنان جواني كه بيشتر از چند سال از ازدواجشان نگذشته و هنوز نتوانسته اند طعم مادر شدن را بچشند. تعداد زياد مراجعه كنندگان نيز از شهرستان هاي مختلف براي درمان به اين موسسه آمده اند. ازدحام در سالن هاي انتظار موسسه و حياط سرسبز آن بيش از چيزي است كه توقعش را داشتم.

سيستم نوبت دهي‌، كار گرفتن نوبت در اين موسسه را راحت كرده است . بلندگوهاي سالن مدام اسم و شماره تعدادي از بيماران را اعلام مي‌كند و در اين فاصله تعدادي از صندلي ها خالي مي شوند اما بلافاصله تعداد ديگري از مراجعه كنندكان جايگزين قبلي ها مي شوند.

كلينيك‌هاي تخصصي زنان و مردان كه به ترتيب در نوبت هاي صبح و بعد از ظهر بيماران را پذيرش مي كنند، كلينيك مشاوره ناباروري، آزمايشگاه، اتاق هاي عمل، سونوگرافي، مركز تصويربرداري تخصصي ناباروري، كلينيك تخصصي مشاوره ژنتيك، و واحدهاي مددكاري و روان‌شناسي يك لحظه از حضور مراجعه كنندگان خالي نمي شوند. ايستگاه پرستاري يكي از محل هايي است كه در آن مي توان تصاويري كودكاني را ديد كه بعد از سال ها انتظار، به دنيا آمده اند و والدينشان بابت تشكر از مسئولان موسسه تصوير چند سالگي كودكشان را به همراه يك تقدير نامه به اين موسسه آورده اند و اين عكس ها شده اند روزنه اميدي براي مراجعه كنندگاني كه براي درمان به اين مركز آمده اند .



افزايش ازدواج و ناباروري

طبق آماري كه كارشناسان موسسه رويان مي‌دهند، اگر سالانه در كشور 800 هزار تا یك میلیون ازدواج ثبت شود، به تعداد زوج‌های نابارور 150 هزار نفر افزوده می‌شود ،حتی برخی از بررسی‌ها نیز آمار ناباروری در ایران را بین 13 تا 6 /18 درصد بیان می‌كند. اين در حالي است كه هزینه دارو‌های درمان ناباروی، ماهانه مبلغ هنگفتي را به زوجین تحمیل می كند. اگر‌چه هزينه درمان ناباروري در كشور ما يك پنجم دنياست و به نسبت ساير كشورها پايين‌تر است، به گونه اي كه هر ساله تعداد زيادي توريسم براي درمان ناباروري به كشورمان مراجعه مي‌كنند ،اما تا كنون هيچ سازماني و نهادي نتوانسته است بيمه ها را مكلف به تحت پوشش قرار دادن درمان‌هاي ناباروري كند. دكتر رمضانعلي در خصوص هزينه هاي درمان ناباروي در موسسه رويان مي‌گويد:‌ «براي درمان از طريق IVF (لقاح خارج از رحم)‌ مراجعه كنندكان بايد يك ميليون و 200 تا يك ميليون و 300 هزار تومان هزينه كنند كه اين رقم جداي از داروهايي است كه بيمار بايد قبل و بعد از عمل مصرف كند و در خصوص IUI (تلقیح اسپرم شسته شده به داخل رحم زن) زوجين بايد 200 تا 300 هزار تومان هزينه كند.» كلينيك مشاوره رويان به بيماراني كه در اين موسسه براي درمان مراجعه مي كنند اين نكته را نيز يادآوري مي كند كه احتمال فرزند دار شدن براي آنها در مرحله اول درمان ، تنها 40 درصد است و ممكن است زوجين براي فرزند‌دار شدن مجبور به مراجعه چند باره به اين مركز شوند. اين در حالي است كه به گفته متخصصان، حدود 70 درصد مراجعه كنندگاني كه به مراكز درماني مراجعه مي كنند با روش هاي معمول در مان مي شوند و مي توانند باردار شوند و فقط 25 درصد از زوج هاي نابارور به روش هاي پيشرفته درماني ناباروري يا روش هاي كمك ناباروري نياز دارند.



دوقلوهاي رويان

درمان ناباروري اگر چه هزينه هاي زيادي را در پي دارد اما اكثر افرادي كه به روش هاي چون IVF يا IUI درمان مي شوند، بايد انتظار دو يا چند قلو را داشته باشند. دكتر رمضانعلي به اشاره به اين كه در درمان IVF احتمال چند قلو زايي زياد است، مي گويد:‌«پزشكان براي بالا رفتن احتمال زنده‌ماندن جنين دو يا چند جنين لقاح يافته را وارد رحم مادر مي كنند تا يك‌يا‌دو جنين زنده بمانند.» اما آنچه در درجه اول براي مراجعه كنندگان به اين مركز درماني اهميت دارد فرزند دار شدن است و معمولا زوجين با اين واقعيت كنار مي آيند كه پس از سال ها انتظار مي توانند به جاي داشتن يك فرزند صاحب دوقلو يا چند قلو شوند.



طلاق مي گيرند چون جنس‌شان جور نيست

اما همه افرادي كه به موسسه رويان مراجعه مي‌كنند، در انتظار تولد نخستين فرزندشان نيستند. بعضي از افراد با داشتن يك فرزند و به دليل اين كه براي بارداري دوم دچار مشكل مي شوند به اين مركز مراجعه مي‌كنند و برخي ديگر به بهانه اين كه «جنس‌شان جور نيست» و زندگي‌شان به اين دليل در حال به هم خوردن است، با دستور قضايي به اين مركز مراجعه مي‌كنند تا كارشناسان رويان با تعيين جنسيت جنين برايشان «معجزه» كنند و يك زندگي را از متلاشي شدن نجات دهند. هر‌چند تعيين جنسيت جنين جزو آخرين راهكارهايي است كه در اين مركز انجام مي‌شود. زن مسن تر از آن است كه بخواهد براي فرزنددار شدن به موسسه رويان بيايد. وقتي علت مراجعه به موسسه را از وي سوال مي كنم مي‌گويد: «پسرم سه فرزند دختر دارد اما چون پسر نداشتن براي خانواده عروسم عيب و عار محسوب مي شود و خودمان هم نوه پسر نداريم ، تصميم گرفتيم براي تعيين جنسيت فرزند و پسردار شدن به اينجا بياييم.» زن كه به همراه عروس و پسر و نوه‌اش از اهواز به رويان آمده، مي‌گويد:«براي دومين‌بار است كه براي پسر دار شدن به رويان آمده ايم. دفعه قبل يك ميليون و 200 هزار تومان براي پسر دار شدن هزينه كرديم اما جنين بعد از چند هفته سقط شد و اين بار با توجه به اين كه نوع درمان تغيير كرده 2‌ميليون و 400 هزار تومان هزينه كرديم، شايد عروسم بتواند فرزند پسري به دنيا بياورد.»



بيم و اميد پشت درهاي بسته

بخش سونوگرافي موسسه رويان يكي از بخش هايي است كه مي‌توان چهره‌هايي پر از بيم و اميد را در پشت در اتاق سونوگرافي ديد. در دست داشتن برگه آزمايش نقطه مشترك زناني است كه در انتظار نشسته اند تا اسمشان از بلند گو خوانده شود و براي بررسي انجام سونوگرافي به داخل اتاق بروند. لحظاتي نشستن بر روي صندلي هاي روبه‌روي بخش اضطراب را به تك تك سلول هاي بدن مراجعه كنندگان منتقل مي كند. يك نفر با چهره اي خندان از اتاق بيرون مي آيد و با لبخند به غريبه و آشنا مي‌گويد كه جواب مثبت بوده و حالا جنيني در رحم دارد كه چند سال آرزويش را داشته و ديگري با بغضي در گلو ،بدون آن كه صحبتي كند راه پله ها را در پيش مي گيرد و از در خارج مي شود و به دنبال راه درمان ديگري است تا شايد بتواند نتيجه بگيرد و طعم خوش مادر شدن را حس كند.



راهي جديد براي فرزند دار شدن

زناني كه به بيماري سرطان مبتلا مي شوند و يا تحت پرتودرماني قرار مي‌گيرند به علت نوع درماني كه بر روي آنها صورت مي گيرد، شانس فرزند دار شدن را از دست مي دهند. اين در حالي است كه مسئولان موسسه رويان چند ماهي است كه يك بانك جديد به بانك هاي مختلف فريز جنين و سلولهاي بنيادي اضافه كرده اندتا اين زنان نيز بتوانند در آينده فرزند دار شوند. اما اين كار منوط به آگاهي متخصصان آنكولوژي و متخصصان زنان و زايمان است تا بيماران را با اين مركز آشنا كنند. دكتر بيتا ابراهيمي متخصص جنين شناسي و عضو موسسه رويان در اين باره به به تهران امروز مي گويد: « با تلاش مسئولان موسسه يك بانك انجماد بافت تخمدان در اين مركز راه اندازي شده تا زناني كه تخت درمان شيمايي يا پرتودرماني قرار مي گيرند، بتوانند بعد از اتمام درمان و با پيوند بافت تخمدان شانس فرزند دار شدن داشته باشند.» روش انجماد بافت تخمدان در كشور ما روشي نوين به حساب مي آيد و از يك سال گذشته تا كنون 18نفر اقدام به فريز بافت تخمدان كرده اند. با استفاده از اين روش كه چند سالي است در دنيا آزمايش شده ، بيش از 15 زن پس از پيوند بافت تخمدان در رويان صاحب فرزند شده اند .اگر چه مدت زمان فريز بافت تخمدان همانند فريز جنين و سلولهاي بنيادي تا 20 سال نيز بدون مشكل است اما به گفته دكتر ابراهيمي، طول عمر بافت تخمدان پس از پيوند زدن محدود و معمولا تا يك سال بعد از پيوند، بيماري كه اين پيوند را دريافت كرده شانس فرزند دار شدن را خواهد داشت، اگر چه در مواردي مشاهده شده كه بيماري پيوندي تا5 سال نيز توانسته اين بافت را حفظ كند.

جنين هاي فريز شده

در بانك فريز جنين رويان بيش از هزاران جنين فريز شده نگهداري مي‌شوند اما راه يافتن به اين بانك و اطلاع از چند و چون نگهداري از جنين‌هاي فريز شده براي افرادي غير از متخصصان اين مركز غير‌ممكن است. جنين هاي چند سلولي فريز شده كه عمري حداكثر سه روزه دارند در دماي منفي 135 درجه سانتي‌گراد منجمد مي شوند به گونه اي كه در اين دما تمامي اعمال حیاتی سلول متوقف می‌شود و هیچ آسیبی در این بازه دمایی به سلول‌های بیولوژیک وارد نمی‌شود. اين جنين قابليت نگهداري تا بيش از يك دهه را دارد و در زماني كه والدين جنين خواستار فرزند دار شدن باشند، مي توانند با مراجعه به اين مركز و با استفاده از جنين فريز شده خود فرزند دار شوند .

اين جنين‌هاي فريز شده در زماني كه به رحم مادر منتقل مي‌شوند همانند يك جنين تازه بوده و هيچ مشكلي از نظر سلامتي نخواهند داشت. اين شيوه درماني از 20 سال گذشته در ايران به كار گرفته مي‌شوند و آخرين نوزادي كه از اين طريق متولد شد نوزادي بوده كه 10‌سال در موسسه رويان اصفهان فريز شده بوده و چند ماه گذشته در اصفهان به دنيا آمد.