به گزارش انتخاب، بانزدیک شدن به ضرب الاجل ترامپ مبنی بر اصلاح یا لغو برجام، دیپلمات و مذاکره‌کنندهٔ ارشد هسته‌ای سابق ایرانی و استاد دانشگاه پرینستون آمریکا در تارنمای المانیتور نوشت: با انتصاب مایک پمپئو و جان بولتون به عنوان وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی آمریکا ازسوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور، باید هرگونه تظاهر را مبنی به این که دولت واشنگتن خواهان اصلاح برجام است، کنار گذاشت. در همان حال که ترامپ مدت هاست که تمایل خود را برای از بین بردن توافق هسته ای ابراز کرده است، پومپئو و به ویژه بولتون از حامیان سیاست های جنگ طلبانه علیه ایران بوده اند.با توجه به نزدیک شدن موعد ضرب الاجل تمدید معافیت نامه های تحریمی ایران، پنج احتمال وجود دارد:
1- نخستین احتمال این است که اروپا در برابر خواسته های ترامپ تسلیم شده و با اعمال تحریم های جدید علیه ایران موافقت کند. در این صورت، نفع ایران از توافق هسته ای از همیشه کمتر خواهد شد بویژه با توجه به این که بخش قابل توجهی از معافیت های تحریمی ضمن برجام این کشور تحت الشعاع تحریم های آمریکا و لفاظی های این کشور قرار گرفته اند.حتی در صورت تحقق چنین سناریویی هنوز تضمینی وجود ندارد که ترامپ به دنبال راه دیگری برای از بین بردن توافق هسته ای نباشد.به عنوان نمونه، ممکن است ایران تصمیم به باقی ماندن در توافق هسته ای بگیرد اما به دنبال تلافی کردن تحریم های منطقه ای از راه چشم پوشی کردن از هرگونه همکاری منطقه ای با غرب برآید.در ماه های اخیر، دیپلمات های ایرانی با همتایان اروپایی خود به منظور گفت وگو درمورد مسائل منطقه ای در لندن و مونیخ، دیدار کرده اند. حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در لندن در اظهارات اخیر خود گفت که «ایران و بریتانیا تصمیمات مهمی در مورد پایان دادن به بحران یمن اتخاذ کرده اند.» اگر اروپا به جریان تحریم های غیرهسته ای جدید علیه ایران بپیوندد، ممکن است این مسیر حیاتی دیپلماتیک به حال تعلیق درآید.
2- احتمال دوم این است که ترامپ با محقق کردن لفاظی های خود از برجام خارج شود اما معاملات تجاری اروپا را با ایران مختل نکند. در این صورت واکنش ایران به قدرت های باقی مانده در توافق هسته ای بستگی خواهد داشت. اگر روسیه، چین و از همه مهمتر اروپا فعالانه به دنبال حفظ برجام برآیند و در مقابل هرگونه تلاش ترامپ برای از بین بردن این توافق بایستند، به ایران انگیزه لازم را برای باقی ماندن در برجام خواهند داد. با این وجود، ممکن است ترامپ شانس گفت وگو و همکاری ایران و آمریکا را از بین برده و مخالفت ایران را با منافع آمریکا در منطقه تشدید کند.با توجه به این که آمریکا در مناطقی چون افغانستان و یمن در تنگنا قرار دارد، ایران می تواند هزینه حضور آمریکا را (در منطقه) افزایش دهد.
3- ترامپ از برجام خارج شده و تحریم های هسته ای شامل تحریم های ثانویه ای را که تجارت ایران با جهان را نیز تحت الشعاع قرار می دهد، بار دیگر اعمال کند. در این صورت، ممکن است تجارت اروپا با ایران مختل شده و تهران بماند و برجامی منهای غرب و نه فقط آمریکا. ایستادن در برابر آمریکا برای کشورهای اروپایی دشوار خواهد بود و اقدامات آن ها برای تسکین ایران تغییری ایجاد نخواهند کرد. بنابراین گزینه خروج از برجام و باقی ماندن در پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) در برابر ایران خواهد بود. این به معنای پایان اقدامات داوطلبانه ایران در راستای شفاف سازی های هسته ای خواهد بود که این کشور به موجب برجام بدان متعهد شده بود. در میان این تعهدات می توان به محدود کردن غنی سازی اورانیوم به زیر 5 درصد اشاره کرد.
علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در این باره گفته است که اگر چنین تصمیم گرفته شود ایران «به تنها چهار روز برای رسیدن به غنی سازی 20 درصدی در تاسیسات هسته ای فوردو زمان نیاز خواهد داشت.» اگر ترامپ مقصر شکست برجام باشد، روسیه و چین بیش از پیش پذیرای محدودیت برنامه اتمی ایران به پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای خواهند بود.
4- احتمال چهارم این است که ترامپ از برجام خارج شده و برنامه ای مبنی بر اعمال فشار حداکثری را بر ایران در دستور کار خود قرار دهد. چنین اقدامی افراد قدرتمند را در ایران به ترغیب برای خروج از پیمان منع گسترش سلاح هسته ای و در پیش گرفتن راه کره شمالی برای کشاندن آمریکا به پای میز مذاکره، تحریک خواهد کرد. به عبارت دیگر، باور مرسوم در مورد کره شمالی این است که به دلیل برخورداری این کشور از سلاح اتمی است که آمریکا از حمله به آن خودداری کرده و به رغم آن که در مورد تهران سیاست افزایش فشار را سرلوحه کار خود قرار داده اما در مورد پیونگ یانگ خواستار نشستن بر سر میز مذاکره است.
حامیان این راهبرد می توانند استدلال کنند که ایران ضمن عضویت در پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای به حقوق خود نرسیده و از این پیمان به عنوان ابزاری برای مجازات تهران استفاده شده است. همچنین احتمال زیادی وجود دارد تا فرماندهان نظامی ایران برای رویارویی با جنگ طلبان در واشنگتن، تل آویو و ریاض، گام هایی را برای افزایش نقش خود در سیاست های کشوری بردارند. در صورت محقق شدن چنین سناریویی، بدترین رویداد در تاریخ روابط ایران و آمریکا رقم خواهد خورد و راه برای یک درگیری مخرب دیگر در خاورمیانه باز می شود که هزینه های جنگ عراق برای آمریکا در برابر آن کم اهمیت جلوه خواهند کرد».
5- سناریوی پنجم و عاقلانه ترین احتمال این است که اروپا ترامپ را در مقابل راضی کردن ایران به مذاکره بر سر برنامه موشکی اش، به اجرای کامل برجام متقاعد کند. حقیقت این است که همان طور که آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها تایید کرده است، ایران کاملا به تعهدات خود در برجام متعهد بوده و این توافق یک الزام بین المللی برای آمریکا است که توسط قطعنامه ای از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد تایید شده است. با تحقق این احتمال افق یافتن راه حل سیاسی برای بحران های منطقه ای گسترده خواهد شد و به موجب آن سرانجام به اتهامات ترامپ در مورد طرح های ایران در منطقه، رسیدگی می شود. در افق تحقق چنین احتمالی، راه برای پیشرفت در زمینه پیشبرد برجام و دستیابی به منطقه ای عاری از سلاح های هسته ای باز خواهد شد.
