«دست نامرئي» در بازار خودرو

آريو برازنده/کارشناس خودرو
واژه «دست نامرئي» براي اولين بار در كتاب نظريه احساسات اخلاقي توسط اقتصاددان شهير اسكاتلندي, آدام اسميت استفاده شد. دست نامرئي مي‌گويد اگر هر مصرف‌كننده مجاز به انتخاب آزادانه آنچه كه مي‌خرد و هر توليد كننده مجاز به انتخاب آزادانه هر آنچه مي‌فروشد و چگونگي توليد آن باشد، بازار در توزيع محصول و قيمتي كه براي تمام افراد جامعه (و در نتيجه خود جامعه) سودآور باشد به تعادل خواهد رسيد؛ دليل آن اين است كه منافع شخصي، فعالين را به انجام رفتارهاي مفيد به طرز خوش‌اقبال گونه‌اي ثوق مي‌دهد. روش‌هاي كارآمد توليد به تصويب رسيده‌اند تا سود را به حداكثر برسانند. قيمت‌هاي پايين براي به حداكثر رساندن درآمد از طريق افزايش در سهم بازار و تضعيف رقبا شكل مي‌گيرند سرمايه‌گذاران در صنايعي كه خيلي ضروري به سرمايه نياز دارند سرمايه‌گذاري مي‌كنند تا بازگشت سرمايه خود را حداكثر كنند و سرمايه خود را از كارهايي كه كمترين ارزش را خلق مي‌كنند بيرون مي‌كشند. تمامي اين تأثيرات به صورت پويا و خود به خود شكل مي‌گيرد. با اين تفسير بايد پرسيد آيا عبارت «دست نامرئي» مي‌تواند بازار خودرو را به آرامش برساند؟

پاسخ اين پرسش خير است. چرا كه اگر در يك بازار معمولي و بدون رفتارهاي انتظاري تورمي بوديم ممكن بود كه با تبعيت از اصول «دست نامرئي» بتوانيم اين بازار را به ثبات برسانيم اما اين روزها رفتارهاي شكل گرفته در بازار خودرو وضعيت ديگري دارند.

وقتي در جامعه به دليل افزايش يكباره قيمت دلار «تورم انتظاري» شكل مي گيرد و مردم انتظار دارند قيمت همه كالاها بويژه كالاهايي كه ويژگي سرمايه گذاري دارند پس از افزايش قيمت دلار، افزايش پيدا كند و به نوعي انتظار تورم در ذهن آنها شكل مي‌گيرد به سمت كالاهاي سرمايه‌اي همانند خودرو هجوم مي‌برند تا بتوانند از اين افزايش قيمت‌ها سودي نصيب خود كنند .همين هجوم تقاضا به بازار خودرو با اين تصور عمومي كه قيمت‌ها افزايش پيدا مي‌كند، سبب يك موج گسترده تقاضا شده است. از سوي ديگر در بخش عرضه نيز مشكلاتي وجود دارد كه باعث شكل گيري عرضه نامتناسب گرديده است.

در چنين حالتي قيمت‌ها واقعا افزايش پيدا مي‌كند و مردم با افزايش قيمت‌ها مي‌گويند: «ديديد ما درست گفتيم كه قيمت ها بالا مي رود» تجربه تاريخي هم بر اين تصور مهر تاييد زده و وقتي نقدينگي در جامعه زياد باشد، تقاضاي سرمايه‌گذاري بر روي كالاهايي كه امكان سرمايه‌گذاري دارند همانند طلا و مسكن و خودرو با شكل‌گيري اين تورم انتظاري بطور جدى بالا مي‌رود.

بنابراين در تحليل رفتارهاي صورت گرفته در بازار خودرو مي‌توان گفت, اگر چه نبايد از اشكالات عرضه خودرو به دلايل وجود مشكلات تامين قطعات چشم پوشي كرد؛ اما مشكل اصلي ناشي از شكل گيري تورم انتظاري است كه تنها با مهار نقدينگي مي‌توان با آن برخورد كرد.