پاسخ بهزیستی به اعتراضات در مورد بازداشت کودکان کار: دستگیر نمی‌شوند، «جذب» می‌شوند

 جمع‌آوری یا به عبارتی دستگیری کودکان کار، نگرانی‌های زیادی را برای افکار عمومی ایجاد کرده.توضیح شما به عنوان یک مسئول بهزیستی درباره این طرح و تبعات آن چیست؟

نامی که روی این کار گذاشته می‌شود جمع‌آوری یا دستگیری نیست، بلکه باید از واژه جذب استفاده کرد. ما در سازمان بهزیستی، بر اساس آیین نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان که برای بهزیستی و  چندین نهاد دیگر تدوین شده، قصد داریم فعالیت‌های مثمرثمری برای بهتر شدن وضعیت این کودکان انجام بدهیم و این طرح هم با همین هدف انجام می‌شود. در قدم اول برای این که بتوانیم کاری انجام دهیم، باید بدانیم این کودکان از چه خانواده‌هایی هستند و بر اساس آن، مداخلاتمان را طراحی کنیم. کودکان خانواده بدسرپرست، دارای سرپرست بیمار و از کار افتاده، کودکان مهاجر یا دارای والدین معتاد یا کودکانی که در معرض سوءاستفاده گروه‌های مختلف هستند، هر کدام لازم است اقدام خاصی برای بهبود شرایطشان انجام شود. اگر این اطلاعات را نداشته باشیم چطور باید برای آنها وارد عمل شویم و به وضعیتشان رسیدگی کنیم؟ بعضی از این کودکان در باندهایی گرفتار هستند که آنها را مجبور به تکدی‌گری در خیابان می‌کنند، همانطور که در همین چند ماه گذشته با همکاری نیروی انتظامی چهار باند را شناسایی کردیم. این طرح باعث می‌شود هم خانواده‌های این کودکان و هم باندهایی را که از این کودکان سوءاستفاده می‌کنند شناسایی کنیم.

بعد از شناسایی وضعیت خانوادگی کودکانی که در خیابان هستند، برای آنها قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ این احتمال هست که دوباره به این چرخه برگردند همانطور که بارها این موضوع تکرار شده.

توسعه مراکز روزانه و حضور این بچه‌ها در این مراکز از مهمترین هدف‌هایی است که بهزیستی در نظر دارد. قرار نیست آنها را از خانواده‌هایشان جدا کنیم. بیشتر از 98 درصد این بچه‌ها با خانواده یا اقوام زندگی می‌کنند و شاید یکی دو درصد هستند که خانواده ندارند، بنابراین باید اقدامات خانواده‌محور انجام دهیم و عملا توانمندی این کودکان بدون توانمندی خانواده‌شان محقق نمی‌شود بنابراین برای توانمندی خانواده‌هایشان هم باید برنامه‌هایی داشته باشیم. برای این خانواده‌ها پرونده مددکاری تشکیل می‌شود و اینطور نیست که این طرح یک اقدام موقت باشد. در حال حاضر از 81 مرکز که به منظور  رسیدگی به وضعیت کودکان کار تشکیل شده، 31 مرکز شبانه داریم و 50 مرکز روزانه است که بچه‌ها خدمات سوادآموزی، تغذیه، رسیدگی بهداشتی و مشاوره بگیرند اما درنهایت کانون خانواده را هم داشته باشند و تحت نظارت‌های لازم باشند. بسیاری از این امکاناتی را هم که به این کودکان می‌دهیم توسط مراکز غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد است که همچنان برای ادامه این طرح روی کمک آنها حساب می‌کنیم.

با این رسیدگی‌هایی که به آن اشاره می‌کنید، چرا این اتفاق در حال تکرار شدن است و کودکان کار و خیابان همچنان در کلانشهرها و مخصوصا تهران دیده می‌شوند؟

اغلب این کودکان که به جمع کودکان کار اضافه می‌شوند، مهاجرند و از شهرهای دیگر به تهران و چند کلانشهر دیگر آورده می‌شوند که با استفاده از احساسات مردم، درآمد کسب کنند. بیشتر از 70 درصد این کودکان، غیرایرانی هستند، 20 درصد هم اهل تهران نیستند و تنها حدود 10 درصد کودکان کار و خیابان شهری مثل تهران، اهل تهرانند.

موضوعی که مطرح می‌شود این است که اگر این خانواده‌ها وضعیت زندگی مناسبی داشتند، مهاجرت نمی‌کردند یا بچه‌هایشان را برای کار به خیابان نمی‌فرستادند.

رویکرد مهمی که بهزیستی و چند نهاد مسئول دیگر باید در نظر بگیرند همین است، این شناسایی کودکان کار و خیابان هم در همین راستا انجام می‌شود، که اصلا ببینیم این خانواده‌ها نیاز مالی دارند و بچه‌ها را برای کار به خیابان می‌فرستند، یا مشکل جای دیگری است. اگر نیاز مالی باشد، باید برای کمک به خانواده‌ها اقدام شود اما اگر خانواده‌ای بدون نیاز مالی، فرزندش را برای کار به خیابان بفرستد یا از آموزش و تحصیل محروم کند، باید بداند تحت نظارت قرار دارد و اینطور نیست که کسی نباشد از حق این بچه‌ها دفاع کند. درواقع این طرحی که مورد انتقاد قرار گرفته، قرار است وضعیت خانوادگی این بچه‌ها را شناسایی کند و حامی کودکان برای دفاع از حقوق کودکی آنها باشد که شاید نتوانند در مقابل خانواده‌ها یا باندهای سوءاستفاده‌گر از خودشان دفاع کنند.

برخوردهایی که در جمع آوری این کودکان می‌شود، با هدفی که می‌گویید به نفع بچه‌هاست، همخوانی دارد؟

ما به تمام همکارانمان گفته‌ایم بدون خشونت با بچه‌ها رفتار کنند و به آنها این احساس را بدهند که ما در کنار آنها و برای بهتر شدن وضعیت آنها فعالیت می‌کنیم. امنیت روانی این بچه‌ها و انجام اقدامات مشاوره و مددکاری برای ما خیلی مهم است. امنیت روانی خانواده‌ها هم همینطور. می‌خواهیم آنها هم بدانند که ما قرار است به آنها هم کمک کنیم و در کنارشان هستیم که خانواده سالم‌تری داشته باشند که از کار کودک در آن خبری نیست. با این حال این طرح ممکن است ایرادهایی هم داشته باشد که امیدواریم در جلساتی با همکارانمان در سازمان‌های مردم‌نهاد، با برطرف کردن نواقص احتمالی، به هدف مشترک که همان کار نکردن کودک است برسیم.

آماری از این که چه تعداد کودک در این طرح جذب شده‌اند دارید؟

در حال حاضر آمار دقیقی از این که در این هفته اخیر چه تعداد کودک کار شناسایی شده‌اند ندارم اما در سه ماهه اول امسال، در تهران، 2200 کودک کار و خیابان جذب شدند. می‌خواهم بگویم این طرح خیلی هم جدید نیست و مدت‌هاست اجرا می‌شود ولی هر از گاهی به مناسبت‌های مختلف شدت می‌گیرد و حالا با هجمه‌هایی در این زمینه مواجه شده در حالی که هدف ما، شناسایی و بهتر شدن وضعیت این کودکان و خانواده‌هایشان است نه آسیب رساندن به آنها.