روحانی چگونه عربستان را مجبور به عقب نشینی کرده است؟

به گزارش «انتخاب»، اکنون در پایان سال ٢٠١٦، پادشاهی سعودی در همه جبهه ها عقب نشسته است. سفیر این کشور از بغداد فراخوانده شده چون وی با رفتار تهاجمی بی وقفه سیاستمداران عراق که با ایران همسوئی دارند روبرو شده بود. شورشیان در حلب در برابر حملات کوبنده ایران و روسیه و نیروهای دولتی سوریه در استانه شکست قرار دارند. عربستان سر انجام ناگزیر شد به گزینه مورد نظر ایران برای منصب ریاست جمهوری در لبنان، تن دردهد. و در نهایت اینکه در نشست سی ام نوامبر اوپک در وین سعودی ها موافقت کردند تا میزان تولید نفت خود را برای تقویت بهای نفت، بیش از دیگر اعضای اوپک کاهش دهند و در ضمن ایران بتواند میزان تولید نفت خود را به سطح پیش از تحریم ها افزایش دهد. 

در یمن نیز چنین به نظر می رسد که حوثی ها نمی خواهند به سعودی ها اجازه دهند که آبرومندانه از جنگی که در این کشور براه انداخته است خارج شود و به حملات خود به خاک عربستان ادامه می دهند و هفته گذشته تاسیس دولت تازه ای را اعلام کردند و حاضر نشدند با رییس جمهور در تبعید یمن، آن گونه که شاهزاده محمد بن سلمان می خواهد دولت ائتلافی تشکیل دهند. یک مقام ایرانی با لحنی تحقیرآمیز می گوید یمن به ویتنام عربستان تبدیل خواهد شد. وی گفت جنگ یمن، ارتش عربستان را تحلیل برده و به حیثیت دیپلماتیک این کشور ضربه وارد کرده است. وی گفت اگر عربستان دست از دیگر مناطق منطقه بردارد ایران به این کشور اجازه خواهد داد تا بحرین را برای خود حفظ کند. 

پیروزی های ایران در برابر ناکامی های عراق همگی نتیجه حمایت نظامی موفقیت آمیز ایران از نیروهای شیعه و متحدان آن ها در جهان عرب از جمله بشار اسد در سوریه، ارتش و نیروهای شبه نظامی عراق و شبه نظامیان حزب الله لبنان است. ژنرال احمد عسیری، مشاور نظامی معاون ولیعهد عربستان در جنگ یمن، می گوید ایران ما را با شبه نظامیان طرفدار خود محاصره کرده است. افزون بر این، عربستان قدرت نرم خود را نیز به تدریج از دست می دهد چون کمک های مالی خود به متحدان سنتی سنی خود را کاهش داده و باعث شده است تا آن ها برای دریافت کمک به دیگران روی آورند. سعد حریری، رئیس جناح سنتی در تشکیلات سیاسی لبنان که شرکت ساختمانی وی در عربستان به علت کاهش پرداخت ها از سوی دولت سعودی با مشکلات مالی روبرو شده است، پذیرفته است که به عنوان نخست وزیر با رئیس جمهوری جدید این کشور که گزینه مورد نظر حزب الله بود همکاری کند. در پی قطع صدور نفت رایگان از سوی عربستان به مصر، عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور این کشور به فکر بهبود روابط قاهره با دولت سوریه و روسیه و حتی ایران افتاده است. 

با متزلزل شدن موقعیت عربستان در منطقه، این شاهزاده سعودی به فکر تقویت روابط کشورش با امیر نشین های مجاور عربستان، متوسل شده است. شاه سلمان پدر محمد بن سلمان در اوایل ماه دسامبر در سفری کم سابقه، از چهار کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس دیدن کرد. هدف از دیدار سران این شورا در منامه پایتخت بحرین که روز هفتم دسامبر پایان یافت، بررسی طرح تبدیل شورای همکاری خلیج فارس به اتحادیه خیلج (فارس) و فراهم آوردن همکاری های فشرده تر نظامی میان کشورهای عضو این اتحادیه بود. اما در این مورد خاص نیز، همه کشورهای عضو شورای همکاری خلیخ فارس، نظر موافق نداشتند. 

بکا ویزر از کارشناسان مسایل منطقه خلیج فارس در اندیشکده آمریکایی " رند " می گوید کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از سیطره یافتن عربستان نگرانند. در بین کشورهای عضو این شورا، عمان ترجیح می دهد که تا حدودی فاصله خود را از ساختار جدید مورد نظر سعودی ها دور نگه دارد. 

با وجود همه این مسایل، توافقی که در نشست اخیر وزرای نفت اوپک در وین به دست آمد رویدادی فراتر از انتظار بود و نشان داد که هم ایران و هم عربستان با وجود رویارویی در منطقه ، برای اقتصاد اولویت قایلند. هر دو کشور با مشکل تامین مالی نیازهای داخلی خود روبرو هستند چه رسد به ماجراجویی های خارجی . به گزارش صندوق بین المللی پول دولت ایران برای تامین نیازهای خود به فروش نفت به بشکه ای ٥٥ دلار نیاز دارد در حالیکه عربستان برای تامین بودجه مورد نیاز کشور باید نفت را بشکه ای ٨٠ دلار بفروشد. یک کارشناس پیشین اقتصادی صندوق بین المللی پول در لبنان می گوید این دو کشور نفت خیر دیگر نمی توانند همانند زمانی که نفت بشکه ای ١٢٠ دلار بود هزینه جنگ های خارجی و نیابتی را تامین کنند و به همین علت به این نتیجه رسیده اند که باید در سیاست های خود بزنگری کنند. یک مقام ایرانی می گوید ثبات بیشتر و مرزهای باز برای ایران این امکان را فراهم خواهد آورد تا دیگر کالاهای خود از جمله سیمان و خودرو به دیگر کشورها صادر کند. 

عدنان طباطبایی، مدیر اندیشکده " کارپو" در بن که نقش میانجی را در گفتگوهای غیرمستقیم ایرانی ها و سعودی ها بر عهده دارد می گوید روی کار آمدن قریب الوقوع دونالد ترامپ در آمریکا نیز از دیگر عواملی است که در خویشنداری سعودی ها و ایرانی ها نقش دارد. به گفته این کارشناس تهران و ریاض از رفتارهای غیرمنتظره ترامپ نگرانند و حتی یکی از شاهزاده های سعودی به ترامپ توصیه کرده است که توافق هسته ای بین المللی با ایران را بی اعتبار اعلام کند. هیچ یک از دو کشور به درستی نمی دانند که آیا وی تحریم ها علیه ایران را تشدید خواهد کرد یا خیر و دیگر اینکه آیا قانون موسوم به "جاستا" را که به شهروندان آمریکا اجازه می دهد دولت سعودی را در ارتباط با حملات یازده سپتامبر سال ٢٠٠١، تحت پیگرد قانونی قرار دهند به اجرا در خواهد آورد یا خیر. 

اما تنش بین ایران و عربستان نه فقط در حال فروکاستن نیست بلکه برعکس در حال اوج گیری است. عربستان در ژانویه سال ٢٠١٦ در پی حمله به سفارت این کشور در تهران در واکنش به اعدام یک روحانی و سه فرد شیعه دیگر در عربستان، روابط سیاسی خود با ایران را قطع کرد. هفته گذشته عربستان اعلام کرد ١٥ شیعه دیگر به جرم جاسوسی برای ایران به اعدام محکوم شده اند.