شکاف امریکا و اروپا در «پسابرجام»

«برجام» و دشواری های پیش روی آن به عاملی برای شکاف میان اروپا و امریکا تبدیل شده است. در حالی که مراودات اقتصادی ایران و اروپا بعد از اجرایی شدن توافق هسته ای تحت تأثیر مانع تراشی برخی نهادهای اقتصادی امریکا با دست اندازهایی رو به رو شده، ایران دیپلماسی خود را در مسیر افزایش مناسبات سیاسی و اقتصادی با کشورهای اروپایی به جریان انداخته است.

روزنامه ایران  نوشت: رویکردی که به اختلاف منافع اروپا و امریکا بر سر ایران و در نهایت ضمانت اهداف اصلی دستیابی به برجام در مقابل تهدیدات دشمنان آن تبدیل شده است. این در حالی است که سیاستمداران امریکایی در گیر و دار جدال انتخاباتی شان سعی دارند بهانه های جدیدی علیه ایران بتراشند و به جای تأکید بر پایبندی شان به تعهدات دولت امریکا در اجرای برجام، آینده آن را با طرح تهدیدات جدید به چالش بکشند. 

این امر باعث هشدار رئیس جمهوری ایران طی چهارمین حضورش در مجمع عمومی سازمان ملل شد و او را بر آن داشت تا بگوید ایران، بدعهدی امریکایی ها در راه گسسته شدن زنجیرهای تحریم را از پای نظام بانکی و اقتصادی ایران برنخواهد تابید.

هشداری که این بار اروپایی ها هم باوجود همسویی دیرینه با امریکا در موضوعات مهم بین المللی با آن همراهی کردند و از واشنگتن خواستند تا به رفع موانع تبادلات اقتصادی ایران و اروپا پایان دهد.

هشدار اروپا به واشنگتن بر سر برجام

تلاش ها برای اجرای برجام در حالی است که با گذر هشت ماه از قرائت بیانیه مشترک ظریف و موگرینی که به لغو همه تحریم های اقتصادی علیه ایران حکم می داد، همزمان وجود برخی قوانین دست و پاگیر داخلی امریکا و از جمله تحریم های مربوط به مبادلات دلاری امریکا که در فهرست تحریم های اولیه بوده، به مانعی جدی بر سر بهره برداری مطلوب «برجام» در مناسبات اقتصادی تهران – غرب تبدیل شد. این در حالی است که مانع تراشی تندروهای امریکایی با همراهی لابی های اسرائیلی و برخی بازیگران منطقه ای هم بر دشواری های اجرای برجام افزود.

این عوامل باعث شد تا مقامات بلندپایه کشورمان مقابله با این مانع تراشی را به منظور تأمین منافع ملی در دستور کار قرار دهند. در جدیدترین گام، رئیس جمهوری در چهارمین حضورش در صحن مجمع عمومی سازمان ملل ضرورت پایبندی امریکا به تعهدات خود در برجام را مورد تأکید قرار داد و این کشور را به نقض عهد در این مسیر متهم کرد. 

روحانی در خلال دیدارهای مهمی که با همتایان اروپایی خود از سرگذراند درباره برجام و نارضایتی ایران از اینکه هنوز نتوانسته است تمام و کمال از دستاوردهای آن خوشه چینی کند، به گفت و گو نشست و همچنین در سخنرانی سالانه اش در صحن مجمع عمومی تعلل ایالات متحده در اجرای تعهدات قانونی اش در ماه های گذشته را اشتباهی راهبردی دانست که باید فوراً جبران شود.

هشدارهای رئیس جمهوری ایران که اعلام می داشت این بار جهان باید هرگونه خطایی در اجرای توافق را متوجه امریکا بداند، در حالی بود که مقامات ایرانی تنها کسانی نبودند که علیه کارشکنی برجام به اعتراض برخاستند. اتحادیه اروپا به عنوان یکی از اضلاع اصلی برجام این مسأله را مورد توجه و پیگیری قرار داد. چنانکه فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا پنجشنبه گذشته پس از برگزاری نشست مشترک وزیران خارجه ایران و گروه 1+5 در مقر سازمان ملل در نیویورک، با تأکید چند باره بر پایبندی کامل ایران به تعهداتش در چارچوب برجام، از طرف امریکایی خواست که همکاری بیشتری برای اجرا و رفع موانع بانکی و اقتصادی برجام داشته باشد.

این موضع گیری موگرینی در حالی بود که او پیش از این نیز در دومین سفر خود به ایران (فروردین ماه سال جاری) رویکرد «همکاری ساختار یافته بین تهران با اتحادیه اروپا» را پیگیری کرده و در اظهارات خود مواضعی را اعلام کرده بود که عملاً سیاست های امریکا درباره برجام را نشانه می رفت.

موگرینی شکست برجام را شکست همه دانسته و تأکید کرده بود که همه کشورها از این رهگذر متضرر می شوند. رئیس جمهوری فرانسه دیگر مقام اروپایی بود که در خلال دیدارش با رئیس جمهوری کشورمان در نشست اخیر نیویورک با انتقاد از روند همکاری های بانکی ایران و اروپا گفت که «نمی شود یک کشور در مسائل بانکی، اخلال کند.»

عقب نشینی آشکار امریکا

هشدارهای جداگانه مقامات اروپایی به روند اجرای برجام از سوی امریکا در حالی بود که وزیران خارجه سه کشور اروپایی هم به همراه روسیه و چین در نشست اخیر کمیسیون مشترک ایران و 1+5 در نیویورک، برای نخستین بار و برخلاف مذاکرات هسته ای که ایران را هدف خواسته ها و هجمه های خود قرار می دادند به امریکا هشدار دادند که اقداماتشان، منطبق با برجام نیست و باید آن را اصلاح کند. 

موضع صریح اروپایی ها در حمایت از اجرای برجام و بر حذر داشتن امریکایی ها از خلف وعده در اجرای تعهداتشان نخستین تأثیراتش را در مواضع وزارت خارجه امریکا نشان داد. موضع توضیح دهنده سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه امریکا که گفت «جان کری در خلال نشست ایران و 1+5 تأکید کرده است که امریکا به تعهداتش براساس برجام عمل کرده و در آینده نیز به آن عمل خواهد کرد» نشان دهنده آن بود که امریکایی ها متوجه پیامدهای اخطار جدی اروپا و خطر عمیق تر شدن شکاف میان امریکا و اروپا بر سر ایران شده اند.

به دنبال همین امر بود که روحانی بعد از بازگشت از سفرش به نیویورک از وعده مقامات امریکایی برای اصلاح روند اجرای برجام خبر داد و همزمان هم وزیر خارجه ایران در گفت و گو با خبرگزاری ژاپنی «کیودو» اعلام کرد که جان کری همتای امریکایی وی اطمینان داده است که این کشور تلاش های بیشتری را برای کاهش نگرانی های غیرضروری بانک های اروپایی انجام خواهد داد. ظریف همچنین گفت که «واشنگتن قول داده است بانک های اروپایی را که دادوستد با ایران را تسهیل می کنند جریمه نخواهد کرد.»

ابعاد مهم حمایت مقامات اروپایی از ایران به این واقعیت باز می گردد که تلاش دولت روحانی برای حل چالش هسته ای از طریق دیپلماسی تا چه اندازه در مسیر صحیح جریان داشته است و تداوم کارشکنی مخالفان امریکایی برجام تنها به عمیق تر شدن گسست مناسبات اروپا – واشنگتن می انجامد. 

بنابراین در شرایطی که تجار و سرمایه گذاران اروپایی تحت تأثیر برجام پیگیر منافعی هستند که پیش از این حصار تحریم ها مانع از آن شده بود، به نظر نمی رسد که تهدیدات و کارشکنی های پیدا و پنهان امریکا یکبار دیگر بتواند اهداف واقعی برجام را به چالش بکشد.

منبع: روزنامه ایران