سخنگوی وزارت خارجه: موضع گیری ایران درباره کودتای ترکیه در چارچوب سیاست های کلان در منطقه بود/روابط فعلی با اروپا را کافی نمی دانیم

بهرام قاسمی نزدیک به دو ماه است که به عنوان دهمین سخنگوی وزارت خارجه منصوب شده است. وی پیش از این مسئولیت‌هایی از قبیل سفیر جمهوری اسلامی ایران در ایرلند، ایتالیا و اسپانیا، رئیس اداره دوم سیاسی، رئیس اداره اول مشترک المنافع، مدیرکل غرب اروپا وزارت امور خارجه و معاونت پژوهش‌های بین‌المللی مرکز تحقیقات استراتژیک را بر عهده داشته است.

با سخنگوی وزارت خارجه در دفترش در خصوص مسائل مختلف از جمله مناسبات ایران در منطقه، سیاست های پسابرجامی و مروادت ایران و اتحادیه اروپا، کودتای ترکیه و آینده روابط دو کشور در منطقه به گفت و گو نشستیم.

او البته در بحث کودتای ترکیه در پاسخ به سوالی در خصوص موضع گیری اش درباره اقدامات پس از کودتای ترکیه از سوی دولت می گوید اظهار نظر قطعی در مورد مسایل داخلی ترکیه برای من سخت است و من سعی می کنم خیلی به آن ورود پیدا نکنم.

قاسمی درباره انتظارات ایران از اروپا می گوید ما روابط فعلی با اروپا را کافی نمی دانیم؛ توقعات ما بسیار بیشتر است و می طلبد اروپا سرعت بیشتری را در همکاری هایش با ایران داشته باشد. ما به نوع جدی متوقع هستیم که سرعت همکاری ها و تلاشی که اروپا با ایران دارد باید بیشتر باشد. وضعیت فعلی مورد پسند و رضایت ما نیست.

در ادامه مشروح گفت و گوی ایسکانیوز با سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای وزارت امور خارجه آورده می شود:

بعد از به دست آمدن برجام یک نوع ایران هراسی از طرف عربستان و اسرائیل را شاهد هستیم، به نظر شما این اقدامات با چه هدفی انجام می شود؟

سیاست کلان ایران روشن است و جدید هم نیست؛ یعنی ما به امنیت، ثبات و صلح در منطقه خیلی اهمیت می دهیم و توجه داریم دلیلش هم این است که به هر حال در این منطقه زندگی می کنیم و سرنوشت ما به سرنوشت منطقه گره خورده است. ثبات و امنیت در منطقه برای ما ثبات است و بی ثباتی در آن و در کشورهای همسایه برای ما هم بی ثباتی دارد و نگرانی ایجاد می کند. در موضع کلی مان در منطقه سعی مان بر این است که با همسایگان و کشورهای منطقه حتی الامکان رابطه متوازن، متعادل و دوستانه داشته باشیم و آن را دنبال کردیم. به هر حال این منطقه، منطقه ای پیچیده است به دلایل تاریخی و جغرافیایی شاهد جنگ های متعددی بوده است. در این دو سه دهه خود ما درگیر یک جنگ تحمیلی هشت ساله بودیم و معنای جنگ و خسارات آن را می فهمیم . توصیه ما به همه این است که به سمت ثبات و امنیت حرکت کنند و هر مشکلی هم که در منطقه وجود دارد باید با آرامش ، متانت و رایزنی های لازم حل شود و به سمت کاهش تنش پیش برود.

برخی کشورها بی دلیل بعد از حل و فصل و تفاهم بحث هسته ای متوهم و نگران شدند مبنی بر اینکه ایران دارد تبدیل می شود به یک قدرت بسیار بزرگ در منطقه و شاید کمی وحشت کردند . این کشورها معتقدند ایرانی که تحت تحریم بود یا مشکلاتی داشت هم اکنون دارد کم کم مشکلاتش برطرف می شود. تا حدی این توهم و نگرانی، که بیجا هم است، آنها را به یک اقدامات ، حرف های نسنجیده و عجولانه وادار کرد. تصور می کنم زمان کمک خواهد کرد که متوجه واقعیت های منطقه بشوند که ایران به اندازه کافی بزرگ است، به اندازه کافی قدرتمند است و چشمداشتی به خاک دیگران ندارد؛ سیاستش دخالت در امور داخلی دیگران نیست و نمی خواهد در کشورهای منطقه در مسایلشان دخالت کند.

به نظرم زمان به آنها خواهد آموخت و یاد خواهند گرفت که چگونه باید سخن بگویند تا هم موجب پریشانی خودشان نباشد و هم دیگران را رنجیده نکنند.

آیا در سیاست های ایران در منطقه و خاورمیانه با توجه با جا به جایی هایی که دستگاه دیپلماسی رخ داد تغییراتی به وجود خواهد آمد؟

خیلی روشن است تغییرات در وزارت امور خارجه زیاد است. ماهیت وزارت خارجه در تمام دنیا همینطور است؛ چون یک ستاد مرکزی و یکسری سفارتخانه است که در سفارتخانه ها دوره های دو سال ، سه سال و چهار سال دارند . ممکن است مقامی نتواند دوره اش را به دلایل خاص خانوادگی، تحصیل فرزند یا ازدواج تمام کند خیلی چیزها در دوساله یا یک ساله برمی گردد . جابجایی وجود دارد و خیلی طبیعی است ممکن است در سازمان های دیگر غیرطبیعی باشد ولی در وزارت خارجه این امر طبیعی است. تغییرات هم در این چارچوب می بینم؛ قرار بود آقای امیرعبداللهیان به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران به عمان بروند مدت زمان زیادی هم درآن معاونت حضور داشتند و خدمات زیادی هم انجام دادند ولی نهایتاایشان ظاهرا به دلایل شخصی و خانوادگی ماموریت را نپذیرفتند. لذا من ربطی بین تغییرات، جابجایی ها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی نمی بینم.

وزارت امور خارجه مجری سیاست های کلان است سیاست های کلان در رابطه با قانون اساسی در جامعه تصمیم گیری می شود و همه آن در وزارت خارجه نیست. لذا ما با تغییر افراد تغییر سیاست نداریم. یعنی بنده اگر به عنوان سخنگو آمده ام اینجا تغییری در سیاست های کلان وزارت خارجه داده نشده است. آقای جابری انصاری که پیش از این سخنگو بودند و نیز فردی بودند که در حوزه خاورمیانه تخصص داشتند لذا تشخیص داده شد که بهترین گزینه در معاونت عربی آفریقایی هستند. وی به این معاونت رفت و جای خالی شان را به من دادند . بنابراین هیچ هدفی در این جابه جایی ها بین خودمان نمی بینیم؛ ولی جالب است که این موضوعات زیر ذره بین قرار می گیرد.

این جابجایی از قبل هم مطرح بوده و این جابجایی ها قرار بوده انجام شود یک الی دو سال پیش این بحث ها بود.

نسبت به افشای بخشی از برنامه بلند مدت هسته ای جمهوری اسلامی ایران که در آسوشیتدپرس منتشر شده است، واکنش تان چیست؟

موضوعی است که باید از سازمان انرژی اتمی بپرسید واکنش و اطلاعاتی در این زمینه ندارم.

پیگیری حقوقی پرونده برداشت 2 میلیارد دلاری از اموال ایران از سوی امریکا به کجا رسیده است؟ اخبار جدیدی در این مورد دارید؟

خیر اخبار جدیدی ندارم. یک پروسه حقوقی در این مورد شروع شده است. به دادگاه شکایت شده و دارد پروسه های دادگاه را طی می کند ولی تغییر خاصی ندارد چیزی نیست که پروسه های قضایی در همه جای دنیا حتی در مسایل داخلی خود کشور ما هم طولانی مدت است.

فکر می کنید چقدر زمان می برد؟

نمی دانم. می تواند طولانی مدت باشد.

نشست بانک مرکزی ایران، وزارت خزانه‌داری امریکا و بانک‌های بین‌المللی در انگلیس که قرار بود همزمان با یک سالگی برجام برگزار شود و به تاخیر افتاد ، آیا برگزار شد و نتایج آن چه بود؟

رئیس بانک مرکزی قرار بوده تلاش بیشتری کند در مجامع بانکی اروپا و دیگر کشورها صحبت کنند و این مکانیزم هایی که از قبل وجودداشته و پیچیده است و نیاز به تفاهم و درک مشترک دارد آن را دنبال کنند. اما اینکه این نشست چه تاریخی بوده و آیا برگزار شده است یا خیر نمی دانم؛ اما می دانم تحولاتی در این راستا اتفاق افتاده است و مشکل خاص و مانع سیاسی وجود ندارد.

همانطور که می دانیم صریح ترین موضع گیری در مورد وقوع کودتای نافرجام در ترکیه را جمهوری اسلامی ایران در اولین ساعات داشته است که بازتاب وسیعی در رسانه های مختلف از جمله ترکیه داشت. به نظرتان این موضوع چه تاثیری در آینده روابط ایران و ترکیه در منطقه می گذارد؟

رفتار کشورها، بیاناتی که می کنند و موضع گیری هایی که دارند نسبت به هم بر روی روابطشان حتما تاثیرگذار است و این امری بدیهی است. نوع موضع گیری ایران که ناشی از چارچوب سیاستهای کلان و اصولی ایران بود در همان ابتدای شروع وقایع و اتفاقات ترکیه بیان شد و درهمان چارچوب هم اقدام و عمل شد.

هم سرعت عمل بالای ایران و موضع گیری آن خیلی دقیق و پویا بود و هم در چارچوب سیاست ما با همسایگان و سیاست های کلان در منطقه بود؛ به اضافه سیستم کلی ما یعنی همان نفی اعمال خشونت و توسل به زور، حمایت از دولت های قانونی، و نفی کودتا است . بر این اساس با توجه به نوع رابطه و حساسیتی هم که ترکیه دارد موضع گیری شد.

من فکر میکنم این موضع گیری تاثیر مثبتی هم افکار عمومی ترکیه و دولت ترکیه و هم نظم ترکیه داشته باشد و می تواند یک نقطه عطف و حرکتی به سمت جایگاه بالاتری شود.

در مورد اختلاف نظری که دو کشور در مورد سوریه دارند چطور؟

باید منتظر ماند که ببینیم ترکیه بعد از این حوادث به چه سمت و سویی سوق پیدا می کند. موضع ایران بر روی بحث سوریه تغییرناپذیر است و این موضوع روشنی بود. همانطور که درمورد توسل به زور برای تغییر دولت در ترکیه اعلام موضع کردیم و مخالف بودیم موضع ما در سوریه هم درست مبتنی بر همین استدلال است. ما می گوییم در سوریه یک دولتی وجود دارد که قانونی است، در سازمان ملل صندلی خودش را داشته و دارد و دیگران حق ندارند از بقیه دستور بگیرند و با توسل به زور بخواهند در پی تغییر دولت باشند و همه این موضوع باید این را رعایت کنند.

این موضع اصولی ما در مورد سوریه بوده و هست و در مورد ترکیه هم که البته به عنوان یک کشور همسایه، هم مرز که رابطه خوبی داریم و ملت های ما هم رابطه خوبی دارند باز از همین موضع تبعیت کردیم. فکر می کنیم ترکیه هم باید به این واقعیت پی ببرد که با توسل به زور نمی شود دولت های قانونی را توسط گروه هایی که متهم هستند و اتهام شان هم ثابت شده، تروریستی هستند، از منابع بیرون و خارجی دستور می گیرند، و حتی از برخی کشورهای منطقه دستور می گیرند را کنار گذاشت. لذا نباید به آنها اجازه داد که به این شیوه ها متوسل شوند؛ چون اگر قرار باشد این شیوه ها باب و متداول شود هیچ جایی ثبات و امنیت نمی توانید ببینید هر کسی می تواند با دو اسلحه حرکت کند و نظم یک شهری را به هم بزند و متوسل به خشونت و کشتار مردم بی گناه شود. پس امیدواریم ترکیه هم در درون مواضع منطقه ای اش با یک نگاه بهتری نگاه کند.

به هر حال اختلاف سلیقه بین کشورها طبیعی است. مانع این نمی شود که شما در جاهای دیگر با آنها همکاری نکنید می تواند اختلاف سلیقه در یک مورد خاصی وجود داشته باشد همانطور که بوده و ما هم همکاری هایمان را با ترکیه داشته باشیم ولی امیدواریم واقع بینی بیشتری اتفاق بیفتد که بتوانیم برای همکاری منطقه ای این نوع چالش ها و مشکلات را برطرف کنیم و به سمت ثبات و امنیت در منطقه برویم . ترکیه هم ادامه این بحران درمنطقه به نفعش نیست و خود ترکیه هم باید توجه بیشتری کند.

امیدواریم دوستان ترکیه ای مانسبت به مسایل منطقه با یک واقع بینی بیشتری نگاه کنند و این گونه مسایلی که اتفاق افتاد آنها را به یک خودآگاهی بیشتری برساند که باید یک مقدار واقع بین بود و دقیق تر مسایل را دید. نمی شود استانداردهای دوگانه ای داشت اگر یک چیزی در یک جایی برای کشوری بد است برای دیگران هم بد است. ما چیزی که برای دیگری بد است را برای آن خوب نمی شماریم.

تروریست اگر بد است دیگر نمی توانیم تروریسم خوب یا بد داشته باشیم تروریسم خوب یا بد وجود ندارد. تروریست، تروریست است نمی شود تروریست در سوریه خوب باشد یا بد باشد یا در ترکیه مثلا برعکس باشد. اینها یک اصول کلان است اصولی هستند که فکر می کنم در منطقه حساس ما باید در آن به تفاهم برسیم.

نظرتان راجع به اقدامات بعد از وقوع کودتا بازداشت ها، پاکسازی‌ها ، بحث برگشت مجازات اعدام و برخی دیگر قوانینی از سوی اردوغان رئیس جمهور ترکیه چیست؟

در اخبار خیلی چیزها می آید. این که خبر چقدر صحت دارد مهم است و باید بررسی شود. یک سری کشورهایی هستند که همین ها را بهانه می کنند و سعی می کنند در مسایل داخلی ترکیه دخالت کنند و اعمال نظر کنند باز این هم محکوم است. بعضی کشورهایی که ترکیه را تهدید می کنند و خط و نشان می کشند این هم غلط است.

از آنجایی که در ترکیه یکسری تحولات اتفاق افتاده عده ای ممکن است موافق سیاست های دولت باشند و عده ای مخالف باشند؛ مخالفین ممکن است حرف های مختلفی بزنند آنها در جوامع امروز و این سرعتی که در این گردش اطلاعات است سریع منعکس می شود ولی این که کدام درست است و چقدر درست است را باید بررسی کرد. صحبت بازگشت اعدام می شود این مساله داخلی ترکیه است و ما نمی توانیم برای آن تعیین و تکلیف کنیم که چه سیاستی داشته باشد و چه سیاستی نداشته باشد . دولت ترکیه دو انتخابات داشته در یک سال گذشته و توسط رای اکثریت مردم در کشور حاکم است. این دولت، دولت قانونی است و پارلمان این کشور، که در واقع نمایندگان دولت هستند، هر تصمیمی که بگیرد و دولت بخواهد اجرا کند می شود گفت که خواست مردم ترکیه است و ما نمی توانیم دخالت کنیم به اضافه این که هیچ کدام از اخبار تایید شده نیست، صحبت هایی می شود در مورد این که مجازات اعدام برگردد در گذشته هم خیلی حرف ها زده می شد و دیدیم که در فضای سیاسی مطرح می شوند ولی اتفاقی در عمل نمی افتد.

اظهار نظر قطعی در مورد مسایل داخلی ترکیه برای من سخت است و من سعی می کنم خیلی به آن ورود پیدا نکنم. زیرا مسایل داخلی آن کشور است ، به اضافه این که اینها هیچ کدام به طور قطع و یقین به صورت قانون اتفاق نیفتاده و تصویب نشده است. باید صبر کرد این نوع مسایل ترکیه که بعدا شاید بشود اظهار نظر کرد چون اطلاعات انقدر روشن و شفاف نیست به اضافه این که داخلی است.

ایران و اتحادیه اروپا طی سال های اخیر روابط بسیار پر فراز و نشیبی تجربه کردند اما پس از برجام فصل جدیدی از روابط را تجربه می کنند و به گفته مقامات این اتحادیه اکنون زمان تعامل مجدد ایران و این اتحادیه اروپایی است. انتظارات ایران از این روابط چیست؟

اروپا بخش مهمی از جامعه جهانی است. اتحادیه اروپا باز به عنوان یک اتحادیه نقش مهمی در حوزه اقتصاد و تا حدی هم مسایل سیاسی ایفا می کند. البته دچار مشکلات عدیده است امروز با چالش های زیادی روبرو هستند که بحث مفصلی می طلبد. ولی به هر حال اروپا برای ما اهمیت دارد؛ از گذشته هم همکاری های زیادی داشتیم. همکاری های ما در دوران تحریم دچار نوساناتی شد و حتی کاهش یافت ولی حضور اقتصادی آنها طی دهه های گذشته در بخش های اقتصادی، صنعتی ما زیاد بوده است. در حوزه های علمی، همکاری های فنی، بازرگانی حضور ایرانیان بعد از امریکای شمالی بخش زیادیشان در اروپا بوده است. رفت و آمد زیادی بین مردم ما و آنها وجود دارد هم از لحاظ گردشگری و هم دانشجویی . به هر حال از هر زاویه ای نگاه کنیم اروپا یک منطقه مهم است.

در دوران بعد از برجام فضاهای بیشتری برای همکاری ایجاد شده است. البته ما این را کافی نمی دانیم؛ توقعات ما بسیار بیشتر است و می طلبد اروپا سرعت بیشتری را در همکاری هایش با ایران داشته باشد. ایران به عنوان یک قطب مهم باثبات منطقه و یک کشوری که امروز بر ثبات و امنیتش در مجموعه به هم ریخته جهان و منطقه ما جایگاه خاص خودش را دارد است. ما به نوع جدی متوقع هستیم که سرعت همکاری ها و تلاشی که اروپا با ایران دارد باید بیشتر باشد. وضعیت فعلی مورد پسند و رضایت ما نیست؛ ما می توانیم همکاری های بیشتری داشته باشیم ولی آنها باید تلاش بیشتری بکنند. تا حدی هم قابل درک است اروپا دچار چالش های بسیاری است که آن را سرگرم می کند ولی به هر حال این پاسخ قانع کننده ای برای مانیست که بخواهیم با این فرضیه و استدلال فکر کنیم که وضعیت مطلوب است نه باید تلاش بیشتری به کار ببریم.

واکنش شما به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و تاثیرش در روابط با ایران چیست؟

خیلی اعتقاد ندارم در کوتاه مدت اتفاق خاصی بیفتد یعنی به هر حال هم اروپا هم انگلستان برای این خروج پس از این رفراندوم باید با 27 کشور دیگر تک تک گفتگو کند برای تعیین دوباره همه موازینی که در چارچوب اتحادیه امضا کرده بود تفاهم کرده بود. اینها همه باید تغییر کند و پروسه خروج یک پروسه چند ساله است و وقت زیادی را می گیرد از انگلستان و از اتحادیه اروپا و فکر نمی کنم خیلی اتفاق خاصی تاثیر چندانی در رابطه با ما داشته باشد.