پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : یک فعال سیاسی اصلاح طلب با بیان این که برجام مانع از روی کارآمدن پوپولیست‌ها می شود گفت:افزایش قیمت نفت پوپولیسم را در ایران روی کار آورد.
به گزارش انتخاب؛ عباس عبدی فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفتگویی به واکاوی مفهم پوپولیست و علل روی کار آمدن این طیف در سیاست پرداخته است، که اهم آن در ادامه آمده است؛
*رفتار پوپولیستی ناظر به بحث هایی است که ممکن است در واقعیت رخ ندهد و یا طرح آن بحث ها در بلند مدت برای جامعه منفعتی نداشته باشد. پوپولیسم اصولا سوار شدن بر امواج احساسات و هیجانات توده مردم، برای پیشبردن اهدافِ خود است بدون آنکه سیاستمدار حاضر شود آثار و تبعات آن شعارها را به بحث بگذارد.
*{در پاسخ به این سوال که آیا قبول دارید که گفته می شود همه سیاستمداران و دولتمردان به نوعی پوپولیست هستند}: مرز مشخصی میان سیاستمداران پوپولیست با دیگر سیاستمداران وجود دارد. اگر سیاستمدار به واسطه همراهی و استفاده از هیجانات و احساسات توده مردم مقابل نخبگان بایستد و آنها را با این ابزار، محدود و منکوب کند، این رفتار سیاستمداران را پوپولیستی و عوام گرایانه ارزیابی می کنند. طبعا هر سیاستمداری تلاش می کند که با ادبیات خاص خودش مردم را بسیج و تهییج کند ولی در هر حال می داند که پشت این هیجانات حتما باید منطقی وجود داشته باشد. منطقی که مورد قبول نخبگان و نهادهای مدنی باشد.
* همیشه رفتارهای پوپولیستی وجود داشته است. به طور مثال در طول 8 سال دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد تشدید شد. پیش تر هم به شکل های دیگری وجود داشت. در دوره آقای هاشمی و دوره اصلاحات به گونه های دیگری این رفتار دیده می شد.
* در کشورهای نفتی درآمدهای حاصل از نفت در به قدرت رسیدن پوپولیسم کاملا موثر است. ترکیبی از درآمدهای نفتی و نظام نیمه دموکراتیک بهترین زمینه و فرصت را برای پوپولیست ها فراهم می آورد تا آنها با استفاده از موج سواری بر احساسات مردم و درآمدهای نفتی به قدرت برسند.
* پوپولیسم زمانی فرصت بروز و ظهور پیدا می کند که نظر مردم در تعیین سیاستمداران یا مشروعیت دهی به آنان نقش داشته باشد. وقتی افکار عمومی و رای مردم اهمیت پیدا می کند پوپولیسم هم فرصت بروز و ظهور خواهد داشت.
* وقتی نهادهای مدنی در جامعه ضعیف باشند زمینه برای به قدرت رسیدن پوپولیست ها بر جامعه مناسبتر است. بخش عمده ای از دلایل تقویت پوپولیسم در یک جامعه، به ضعف نهادهای مدنی باز می گردد. پوپولیسم زمانی تقویت می شود که مردم به جای آنکه از طریق نمایندگان نخبه شان با حاکمیت در ارتباط و تعامل باشند به صورت توده ای با حاکمیت ارتباط برقرار کنند. بدین ترتیب فریب دادن توده های مردم نسبت به نخبگان جامعه بسیار راحت‌تر خواهد بود، چون نخبگان خارج از فضای هیجانی تصمیم می گیرند؛ بنابراین فریب دادن آنها با وعده و شعار برای سیاستمداران به راحتی صورت نمی پذیرد.
*انگیزه های پوپولیستی در میان دولتمردان سبب شده است که جامعه مدنی در کشور ما رشد پیدا نکند. مهم ترین دلیل برای ضعیف نگاه داشتن همیشگی جامعه مدنی در کشور ما ترس برخی حاکمان از قوام و تقویت دموکراسی است. بنابر این شکل‌گیری فضای پوپولیستی در جامعه از یک سو متاثر از ضعف نهادهای مدنی است واز سوی دیگر این فضا به تضعیف بیشتر این نهادها هم کمک می‌کند.
* قیمت نفت پیش از روی کار آمدن احمدی نژاد افزایش نسبی پیدا کرده بود. لذا از زمانی که قیمت نفت افزایش پیدا کرد می توان گفت شرایط سیاسی داخل ایران احمدی نژاد را می طلبید. اما در بررسی رفتار محمد رضا شاه پهلوی باید به این نکته توجه داشته باشیم که رفتار شاه به دو دوره پیش از افزایش قیمت نفت و پس از آن در دهه 50 قابل تقسیم بندی است. از سال 52 که درآمدهای نفتی افزایش پیدا کرد رفتار، نگاه و ادبیات شاه با گذشته متفاوت شد.
* اکنون درآمدهای نفتی بسیار کاهش یافته است. اما اگر درآمدهای نفتی زیاد شود این خطر وجود دارد که رفتار دولتمردان را تحت تاثیر قرار دهد. این خطر وجود دارد که افزایش قیمت نفت نیاز دولتمردان را نسبت به سرمایه اجتماعی و انسانی کم کند. آنچه که در 8 ساله دوره احمدی نژاد برای کشور ما «بلای اصلی» محسوب می شد، افول و حتی اضمحلال سرمایه اجتماعی و انسانی بود. بی توجهی ما نسبت به سرمایه انسانی سبب شد بخشی از این سرمایه از کشور برود و بخشی هم که مانده است، کاملا ناکارآمد شود. باید بدانیم که ما در جامعه با پدیده بی اعتمادی نسبت به دولتمردان و دولت رو به رو هستیم؛ بی اعتمادی گسترده ای که کاهش سرمایه اجتماعی خوانده می شود.
* گرایش به پوپولیسم در کشور ما معلول شرایط محیطی و به طور مثال افزایش قیمت نفت است. در این شرایط است که اصول گرایان به سمت احمدی نژادی گرایش پیدا می کنند که چندان هم با معیارهای اصول گرایی تناسبی نداشت. از سوی دیگر این اتفاق هم ممکن است برای اصلاح طلبان رخ دهد. بنابراین در مطالعه رفتار سیاسی جامعه لازم است به عوامل تشدید کننده گرایش های پوپولیستی توجه داشت.
*به نظرم اگر سیاستمداری شخصیت و اعتماد به نفس داشته باشد از مردم نباید انتظار داشته باشد که در خیابان برایش هورا بکشند. بنده مخالف سخنرانی یک رئیس جمهور در سالن اجتماعات و تهییج مردم با سخنرانی نیستم و به عقیده من این کارها ایرادی ندارد. لازم هم هست اما اینگونه استقبال خیابانی و دویدن به دنبال ماشین یک دولتمرد را نمی پسندم و فکر نمی کنم سودی هم داشته باشد.
* احمدی نژاد ادبیات اش در سال 90 در سیاست خارجی عوض شد. دیگر نمی خواست جهان را مدیریت کند و یا ساختارهای سازمان های بین المللی را به چالش بکشد. احمدی نژاد متوجه شده بود که با جیب خالی نمی شود دنیا را اداره کرد.
* معتقدم برجام تنها یک توافق هسته ای نبود. برجام در واقع گفت و گویی با جهان بین الملل در قالب مذاکرات هسته ای بود. بنابراین برجام مانعی بسیار جدی برای بازگشت ایران به سیاست های گذشته است. برجام تمام شده است و هیچ گاه شرایط به زمان گذشته باز نمی گردد. در خارج هم به شعارهای ترامپ توجه نکنید، برجام یک قرارداد نیست بلکه یک رویکرد است و این ، با قرارداد فرق می‌کند.
