تاثیرات بین المللی اخلال در اجرای برجام کدام‌اند؟

 اجرای برجام روز یکشنبه با فرمان لغو برخی تحریم ها توسط باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا و انتشار بیانیه مشترک محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا رسما آغاز شد.

همچنین مدیران کل سیاسی کشورهای 1+5 به همراه مدیرکل سیاسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران راهی وین شدند تا نخستین کمیسیون مشترک برجام به منظور آغاز فازعملیاتی شدن توافق نامه ژنو که به امضای شورای امنیت سازمان ملل هم رسیده است، برگزار شود.

اکنون با گذر از اینکه توافق نامه ژنو بعد از 12 سال مذاکرات سخت، فنی و پیچیده به تصویب رسیده است و با چه دشواریهایی از سد کنگره آمریکا و مجلس شورای اسلامی در ایران گذشت، مرحله اجرای آن از یک واقعیت مهم و اساسی که بعدها به یک الگوی استاندارد و تعیین کننده برای بسیاری از پیمان های بین المللی و حل مشکلات و چالش های منطقه ای و جهانی به ویژه اجرای طرح عاری سازی جهان از سلاح های هسته ای تبدیل خواهد شد، رونمایی می کند.

چرا اجرای دقیق توافقنامه 2231 تا این اندازه در تحولات بین المللی و جهانی تاثیرگذار خواهد بود.
1- به رغم اینکه بارها مسوولان کشورمان اعلام کرده اند که ساخت سلاح هسته ای در دکترین دفاعی ایران جایی ندارد و بر اساس فتوای رهبر معظم انقلاب ساخت سلاح هسته ای امری حرام است، اما برخی از کشورهای غربی به ویژه آمریکا ایران را متهم می کنند که در یک برنامه مخفی به دنبال ساخت سلاح های هسته ای است.

اجرای دقیق این توافقنامه خط بطلانی به این ادعاهای کذب خواهد کشید و سیاست های دروغین و استانداردهای دوگانه غربی ها قبال برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را به چالش می کشد.
از این رو طبیعی است که آنها نگران اجرای برجام باشند و بخواهند به بهانه های ساختگی و واهی جدید در این مسیر سنگ اندازی کنند.

2- بعد از توافق بر سر برجام و پایان سناریوسازی ' ایران به دنبال ساخت سلاح های هسته ای است' نوبت به سایرین در این منطقه می رسد که گفته می شود دارای کلاهک های هسته ای هستند به ویژه رژیم صهیونیستی که با داشتن حدود 300 کلاهک هسته ای حتی حاضر به عضویت در ان.پی.تی هم نشده است.

در آن صورت ایده ایران مبنی بر خاورمیانه ای عاری از سلاح های هسته ای با جدیت پیگیری خواهد شد و آمریکا ناگزیر به انتخاب یکی از دو راه پیش رو می شود؛

یا باید با ایده ایران ( طرح خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای) همراه شود و به رژیم صهیونیستی برای عضویت در ان.پی .تی و همچنین برچیدن کلاهک های هسته ای فشار بیاورد - که این امر البته با ماهیت سیاست های آمریکا در حمایت بی قید و شرط از رژیم صهیونیستی مغایرت دارد - و یا همچون گذشته با بی تفاوتی از کنار این موضوع بگذرد که در آن صورت، باید بدلیل معیارها و رفتارهای دو گانه پاسخ گوی افکار عمومی باشد.

3- باراک اوباما اوایل هفته جاری در دیدار با رییس جمهوری کره جنوبی، بار دیگر از همسایه شمالی این کشور دعوت کرد تا با پذیرش الگوی مذاکرات هسته ای با ایران به پای میز مذاکرات برگردد.

هر چند دلیل واکاوی مخالفت مقام های کره شمالی با این درخواست رییس جمهوری آمریکا مد نظر این گزارش نیست و باید به صورت جداگانه آن را مورد بررسی قرار داد، اما میزان پایبندی مقام های آمریکایی به توافق نامه 2231 که در زمان حاضر نه تنها مسوولان جمهوری اسلامی بلکه توسط شمار زیادی از مقام های سایر کشورها و کارشناسان نیز به آن با دیده تردید می نگرند، بیشتر نمایان می شود و سایر کشورهای درگیر با آژانس بین المللی انرژی اتمی و غرب در خصوص برنامه های هسته ای کشورهایشان به ویژه آمریکا بر اساس میزان تعهد آنان در اجرای برجام تصمیم سازی و تصمیم گیری خواهند کرد.

4 – به نظر می رسد میزان تاثیرگذاری اجرای دقیق برجام بیشتر از آثار آن بر روابط ایران و شش کشور طرف مذاکره خواهد بود، زیرا نتیجه برجام و میزان پایبندی غربی ها به ویژه آمریکا در مراحل اجرای آن می تواند، کلید حل برنامه های هسته ای رژیم صهیونیستی و سایر کشورها حتی هند و پاکستان باشد.

5 – در طول سال های گذشته برخی از مقام های غربی به ویژه آمریکایی ها وانمود می کردند که عمیقا نگران به راه افتادن مسابقه تسلیحات هسته ای در خاورمیانه هستند، اجرای برجام ثابت خواهد کرد که آنها در عمل چه میزان به این گفته خود اعتقاد دارند و همچنین در میزان ترغیب شدن و یا منصرف شدن برخی کشورهای دیگر منطقه در مسیر رفتن به سمت فعالیت های هسته ای صلح آمیز حدود زیادی تاثیرگذار خواهد بود.

6 – آژانس بین اللملی انرژی اتمی به ویژه مدیرکل آن یوکیا آمانو که در طول سال های گذشته تحت فشار برخی دولت های غربی به ویژه آمریکا همواره گزارش های خود را در قبال فعالیت های هسته ای ایران به رغم همه همکاریهای مناسب تهران، دو پهلو منتشر می کرد، نیز در بوته آزمایشی سخت و دشوار قرار می گیرد.

میزان اعتماد و پاییندی کشورهای عضو ان.پی .تی و سایرین که از آنها خواسته می شود به این پیمان بین المللی بپیوندند نیز بستگی به استقلال رای و حرفه ای عمل کردن آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص برجام دارد.

در نهایت نحوه اجرای توافقنامه 2231 نشان می دهد که پایبند نبودن اعضای 1+5 به اجرای برجام به ویژه آمریکایی ها و احتمال زیر میز زدن در پروسه طولانی این توافقنامه می تواند آثار بسیار سویی برای دولت این کشورها و همچنین حل سایر موضوعات و مسایل منطقه ای و بین المللی داشته باشد.
حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی شنبه گذشته در دیدار «اشتاین مایر» وزیر امور خارجه آلمان با تاکید براینکه اجرای دقیق برجام به نفع همه خواهد بود، هشدار داد که اخلال در اجرای کامل آن به ضرر همه خواهد بود.

اما واکنش برخی از مقام های غربی به ویژه آمریکایی ها به آزمایش موشکی ایران و اظهارات سمانتا پاور نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل و تلاش برای ارجاع این موضوع به کمیته تحریم های شورای امنیت سازمان ملل نشان می دهد که به رغم همه وعده ها، آنها نمی خواهند دست از رفتارهای زیاده خواهانه بردارند و همچنان به دنبال سنگ اندازی در این مسیر به بهانه های واهی از جمله آزمایش موشکی اخیر در ایران هستند.

مطالعه دقیق متن کامل و 5 ضمیمه برنامه جامع اقدام مشترک ایران و گروه 1+5 به روشنی نشان می دهد که موضوع پذیرش ممنوعیت آزمایش های موشکی ایران که به عنوان راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی در هیچ کدام از بندهای این توافقنامه گنجانده نشده است.

مذاکره کنندگان هسته ای کشورمان هم در جریان مذاکرات مختلف بارها در مقابل اصرار طرف های غربی از موضوع توان موشکی و دفاعی کشور به عنوان 'خط قرمز' یاد کردند و اجازه ندادند این مسئله راهبردی را به توافق نامه هسته ای گره بزنند.

در نهایت و زمانی که غربی ها در جریان مذاکرات درباره آزمایش های موشکی خود را در بن بست می دیدند، گفتند ما با صدور یک بیانیه دیگر و مستقل از توافق نامه ژنو از دولت ایران می خواهیم که به آزمایش های موشکی و ارتقا موشک های بالستیک خاتمه دهد که مسوولان مذاکره کننده هسته ای ایرانی هم با صراحت اعلام کردند که ایران هرگز چنین درخواستی را نخواهد پذیرفت.
محمد جواد ظریف هم در دیدار با همتایای آلمانی خود در واکنش به اظهارات اوباما با تاکید بر اینکه آزمایش موشکی ایران برای دفاع مشروع از حاکمیت و تمامیت ارضی کشور است و هیچ ارتباطی با قطعنامه های شورای امنیت ندارد، گفت : موضع گیریهای آمریکا درباره ایران، فاقد اعتبار بین المللی و مخدوش است و موجب بی اعتمادی بیشتر ملت ایران به آمریکا خواهد شد.

نتیجه: همچنان که اجرای دقیق برجام می تواند به یک الگوی موفق برای حل بسیاری از مشکلات و سایر چالش های منطقه ای و جهانی تبدیل شود، اخلال در اجرای آن توسط برخی دولت های پنج به علاوه یک به بهانه های واهی و بی اساس می تواند، موجب بروز مشکلات جدید و غیر قابل پیش بینی در منطقه و سایر مناطق جهان شود و بسیاری از معادلات و تحولات بین المللی را با چالش های جدیدی روبرو کند.

اکنون اجرای برجام آغاز و در مسیر قضاوت تاریخ، کشورها و افکار عمومی جهان قرار گرفته و کارشکنی و عهدشکنی هر کدام از طرف های مقابل در مسیر این توافقنامه که پس از 12 سال بدست آمده است، بر سیاست خارجی آن کشور و سایر تعهدات و پیمان های بین المللی تاثیرگذار عمیق خواهد گذاشت.