تحریم‌ها آمد و همه امتیازهایی را که برای خرید هواپیماهای نو داشتیم، یکباره همچون باد با خود برد. حالا فقط ۱۶ هواپیمای نو ایرباس و ATR از مجموع ۲۳۸ هواپیمای نو ایرباس، بویینگ و ATR مشمول قرارداد، خریداری کردیم. نکته قابل توجه در زمان مذاکرات برای خرید این هواپیماها، حواشی‌ای بود که در این زمینه وجود داشت. از حرف‌هایی که وزیر سابق راه در مورد خرید هواپیمای ATR گفته بود تا حرف و حدیث‌های دیگر، در بین فعالان این حوزه مطرح بود.
در زمینه نقدهایی که درباره مذاکرات خرید هواپیما مطرح بود با اصغر فخریه‌کاشان، قائم‌مقام عباس آخوندی و عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده قراردادهای خرید هواپیماهای جدید گفت‌وگویی داشتیم. او در بین صحبت‌هایش خبری را مطرح کرد که در لابه‌لای خبر هرروزه ناخشنودی تحریم‌ها، خبر خوبی محسوب می‌شد؛ هواپیمایی ATR مجوز فروش قطعات یدکی و خدمات پس از فروش را از وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک) دریافت کرد. خبر خوبی که در کنار خبر تهاتر قطعات هواپیما با ۱۵ میلیون دلار باقی‌مانده دست ایرباس از سوی ایران‌ایر، تلخی این روزهای صنعت هوایی را کمی از بین برد.
توافق خرید هواپیماهای ایرباس، بویینگ و ای‌تی‌آر چقدر بود و چقدر از آنها عملیاتی شد؟
طبق توافق اولیه که به زمان پیش از تحریم‌های پسابرجام برمی‌گردد، مقرر بود ۱۱۸ ایرباس خریداری کنیم که بعد از رایزنی‌ها به ۹۸ ایرباس تقلیل پیدا کرد. خرید صد هواپیمای بویینگ هم مورد توافق قرار گرفته بود. همین‌طور خرید ۲۰ هواپیمای ای‌تی‌آر به‌طور قطعی و ۲۰ هواپیمای آپشنال ای‌تی‌آر دیگر نیز در دستور کار بود. از این میزان توانستیم فقط ۱۶ هواپیما شامل ۱۳ هواپیمای ای‌تی‌آر و سه هواپیمای ایرباس را خریداری کنیم. متأسفانه تحریم‌ها، همه شرکت‌ها را مجبور کرد قراردادهایشان را با ایران متوقف کنند.
با این اوصاف هرگونه همکاری را با این کمپانی‌های هواپیماساز از دست دادیم ...
نه کامل؛ ای‌تی‌آر بعد از همه این اتفاق خود دو، سه ماه قبل توانست از خزانه‌داری آمریکا برای فروش قطعات یدکی و خدمات به ایران مجوز بگیرد.
آیا در قراردادهایی که بین ایران و این کمپانی‌ها منعقد شده بود، جرائمی برای توقف انجام مفاد قرارداد در نظر گرفته بودیم؟
وقتی با شرکت‌هایی که انحصاری هستند، قرارداد می‌بندید، بیشترین مراقبت این است که شما ضرر نکنید. چون الان بی‌اغراق صدها قرارداد داخلی هست که شرکت‌های ایرانی پول داده‌اند و پولشان نزد شرکت‌های خارجی مانده و نه جنس می‌دهند نه پولشان را. بنابراین وقتی با شرکت انحصاری می‌خواهید قرارداد یک‌طرفه ببندید، چند ملاحظه دارید؛ اول اینکه وضعیتی پیش نیاید که ضرر کنید، دوم مفاد قرارداد به گونه‌ای باشد که اگر ادامه یافت، حقوق شما به‌صورت درست انجام شود. سوم، اینکه تمام تعهدات لازم را به گردن طرف بگذارید؛ طرف مقابل هم قطعا متقابلا سعی می‌کند این کار را با شما بکند. در مورد قراردادها این سه ملاحظه را در نظر گرفتیم. همه قراردادهای هواپیمایی در دنیا این‌طور است که اول باید پول بدهید که برایتان هواپیما بسازند. تنها موردی که مثل خرید یخچال و لوازم دیگر پول داده و جنس گرفته‌ایم، معامله‌ای است که بین ایران و ای‌تی‌آر و ایرباس انجام شد. وقتی پول دادیم، هواپیما را هم گرفتیم.
منبع: شرق
