خراسان :به گواه اخبار در چند وقت اخیر حمل و نقل هوایی کشورمان وضعیت مطلوبی ندارد و بسیاری از سفرهای داخلی و البته خارجی به دلیل نقص فنی یا با تاخیر طولانی همراه بوده یا بعد از بلند شدن هواپیما به همان دلیل نقص فنی مجبور به فرود اضطراری شده است.
این اتفاقات هرچند کوچک زنگ خطری بزرگ برای سوانح هوایی به حساب می آید که خدای نکرده ممکن است جان ده ها نفر را به مخاطره بیندازد. به تازگی هم خبر فرود اضطراری هواپیمای مشهد - مسقط بعد از سه ساعت سرگردانی در آسمان مشهد و تخلیه باک بنزین هواپیما در صفحه 2 روزنامه خراسان رضوی منتشر شد که خوشبختانه این پرواز به سلامت فرود آمد و مشکلی برای مسافران و خدمه آن به وجود نیامد اما این خبر وقتی مهم می شود که بدانیم این ششمین نقص فنی گزارش شده هواپیماهای کشور تنها در طول کمتر از دوهفته اخیر است. آماری که نشان دهنده وضعیت رو به وخامت صنعت حمل و نقل هوایی ایران است و هر لحظه ممکن است اتفاق ناگواری رقم بخورد. در این گزارش ضمن بررسی تعداد هواپیماهای فعال در ناوگان هوایی کشور به سراغ سازمان هواپیمایی کشوری رفتیم تا از دلایل افزایش نقص فنی هواپیماها و پروتکل هایی که هواپیما باید بعد از نقص فنی برای گرفتن مجوز پرواز طی کند پرس و جو کنیم.
وضعیت ناوگان حمل و نقل هوایی کشور
اگر بخواهیم به طور خلاصه و در یک جمله وضعیت ناوگان هوایی کشور را شرح دهیم باید بنویسیم که ناوگان هوایی کشور پیر است. بر اساس گزارش دنیای اقتصاد اکنون میانگین سن هواپیماهای کشور بیش از ۲۵سال است. درحالی که بر اساس استانداردهای جهانی، هواپیماهای بالای ۲۰سال فرسوده به شمار می‌روند و بسیاری از هواپیماهای موجود در ناوگان هوایی کشور، به‌ویژه با توجه به شرایط تحریم، باید هرچه سریع‌تر از خط پرواز خارج شوند. 22 خرداد امسال هم رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در نشست خبری اعلام کرد که از 330 فروند هواپیمای ناوگان هوایی کشور تنها 160 فروند فعال است و 170 فروند دیگر به دلایل فنی و نقص در موتور زمین‌گیر شده است.
دلایل افزایش نقص فنی هواپیماها
وجود چالش‌های متعدد از جمله افزایش نقص فنی در هواپیماها، فرسودگی ناوگان و... مربوط به چند هفته اخیر نمی‌شود و معضل چندین ساله صنعت هوایی است. به گفته فعالان حوزه هوانوردی، سوانح هوایی رخ داده طی هفته‌های اخیر نتیجه زنجیره‌ای از کمبودها و نقص‌ها در این حوزه است. درواقع مجموعه‌ای از مشکلات، از جمله سوء مدیریت، اعمال تحریم ها و ... کار صنعت هوایی ایران را به این جا رسانده‌اند. با این حال در ادامه به دلایل افزایش نقص فنی هواپیماها پرداخته ایم.
1- زیاد شدن میزان فعالیت
یکی از دلایلی که سازمان هواپیمایی کشور در پاسخ به سوال خبرنگار ما در باره دلایل افزایش نقص فنی هواپیماها اعلام کرده زیاد شدن تعداد پروازها بوده است. درپاسخی که سازمان هواپیمایی برای ما ارسال کرده، آمده است: «آن چه که در رسانه ها آشکار می شود تعداد رویدادهاست ولی آن چه می تواند اطلاعات درستی درباره وضعیت و تغییر آن ارائه کند، نرخ رویدادهاست یعنی به ازای هر چند عملیات چند رویداد رخ می دهد. هم اکنون با کاهش محدودیت های کرونایی و فعال شدن برخی از کسب و کارهایی که با افت مواجه بودند و همچنین بازگشت مدل تعاملات حضوری به جای تعاملات مجازی شاهد افزایش میزان فعالیت ها هستیم. از سوی دیگر بعد از پایان ماه مبارک رمضان و آغاز فصل تابستان و فصل سفر، مسافرت با بخش حمل ونقل هوایی با افزایش مواجه شده است و بخش عمده ای از آمار ملموس رویدادها ناشی از افزایش عملیات پروازی بوده و این موضوع لزوما به معنی افزایش نرخ رویدادها نیست.»
2- گرم شدن هوا
به گفته سازمان هواپیمایی کشوری تاثیر اقلیم بر حوادث هوایی را هم نباید نادیده گرفت. این سازمان در این باره گفته: «در فصل گرم سال برخی از پارامترهای فنی سامانه های هواپیما محدودتر می شود و این شرایط گرم نیز تا اندازه ای باعث افزایش اشکالات جزئی می شود در هر صورت تمام این رویدادها در اصل حاصل اقدامات مراقبتی ایمنی است. به عنوان مثال ممکن است دمای موتور یک هواپیما از آستانه مشخصی بالاتر رود و خلبان در یک اقدام پیشگیرانه برای کاهش توان موتور و بازگشت به مبدا اقدام کند.»
3- تحریم ها
هرچند در پاسخ سازمان هواپیمایی کشور از نقش تحریم ها سخنی به میان نیامده اما آرا شاوردیان یکی از اعضای کمیسیون عمران مجلس علت اصلی نقص فنی در هواپیماهای کشور را تحریم می داند. او به آفتاب گفته: «ما نمی توانیم بسیاری از قطعات هواپیما را تامین کنیم و دلیل این اتفاق تحریم ها و محدودیت های موجود است.البته سوء مدیریت نیز تاثیر گذار است.»
4- سن بالای ناوگان هوایی
البته نباید از این موضوع هم غافل شد که بیشتر هواپیماهای موجود درکشورمان فرسوده اند و متاسفانه به دلیل تحریم های یک جانبه آمریکا علیه مردم ایران امکان خرید هواپیمای جدید فراهم نیست و بالا بودن سن هواپیماها به خودی خود باعث بالا رفتن احتمال نقص فنی می شود.
5- توجه نداشتن به حمل و نقل هوایی
رحمت ا... فیروزی پور هم یکی دیگر از اعضای کمیسیون عمران مجلس معتقد است: «بسیاری از هواپیماها هم به دلیل نداشتن قطعه و موتور زمین گیر شده اند و همان هایی هم که مشغول فعالیت اند بعد از مدتی دچار نقص فنی می شوند که به قطعه نیاز دارند. این شرایط معلول آن است که ما در کشور خیلی به صنعت هوایی توجه نداشته ایم. این مهم باعث شده که مشکلات نقص فنی و تاخیرها به وجود بیاید.» او می گوید: «قطعا تحریم در این شرایط نقش دارد اما بخشی از آن به داخل بر می گردد که سیستم حمل و نقل هوایی جزو اولویت های دولت ها نبوده است.»
6- تامین نشدن منابع اعتباری
یکی از انتقادهایی که فعالان صنعت هوایی همواره به مسئولان این صنعت وارد دانسته‌اند، همکاری نکردن در زمینه تامین نقدینگی ایرلاین‌هاست، این مشکل اگرچه همواره وجود داشته اما با افزایش نرخ ارز دوچندان شده است. به اعتقاد این منتقدان در این شرایط دولت اقدامی برای حمایت از شرکت‌های هواپیمایی و کمک به آن ها برای مقاومت در برابر مشکلات انجام نداده است و شرکت ها برای تامین قطعات از خارج کشور با کمبودنقدینگی مواجه بوده اند. به هر حال تامین قطعه یکی از الزامات شرکت‌های هواپیمایی است که در شرایط تحریم پرهزینه‌تر نیز است.
پروتکل هایی که هواپیما بعد از نقص فنی طی می کند
سازمان هواپیمایی کشور در پاسخ به سوال خبرنگار ما در باره «پروتکل هایی که هواپیما بعد از نقص فنی باید طی کند تا به آن مجوز پرواز دهند» هم نوشته است: «زمانی که نقص فنی رخ می دهد مراکز تعمیر و نگهداری مجاز باید برای شناسایی و رفع عیب اقدام کنند و بخش های مسئول اطمینان از تطابق و ایمنی مورد تایید سازمان هواپیمایی کشوری، هواپیما را برای پرواز ترخیص می کنند. البته در هر پرواز نیز به شکل عملیاتی توسط کارشناسان فنی مربوط و خلبانان هواپیما، چک های پیش از پرواز را انجام می دهند و در صورت نبود مشکل پرواز ادامه می یابد.»
