از سال‌ها پیش، روند خرید کتاب‌های درسی دانش‌آموزان اینگونه بود که کتاب‌های درسی پایه‌های ابتدایی توسط مدرسه توزیع می‌شد یعنی اینکه روز ثبت‌نام در مدرسه، والدین هزینه کتاب‌های درسی فرزندشان را پرداخت می‌کردند و روز اول مهر و گاهی چند روز دیرتر، کتاب‌های درسی توسط مدرسه بین دانش‌آموزان توزیع می‌شد؛ البته بعدها کتاب‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش هم از همین طریق توزیع می‌شد اما توزیع کتاب‌های درسی دوره راهنمایی سابق(متوسطه اول) و دبیرستان(متوسطه دوم) با کتابفروشی‌ها بود.
فروش کتاب توسط کتابفروشی‌ها تا سال گذشته ادامه داشت و بالاخره امسال، ثبت‌نام کتاب‌های درسی تمام پایه‌ها به مدارس سپرده شد؛ همان سال گذشته که ثبت‌نام کتاب‌های متوسطه دوم اینترنتی شد و توزیع هم به ادارات و مدارس سپرده شد، مشکلات زیادی ایجاد شد. به عنوان مثال ۲۲ مهر سال گذشته در شرایطی که کتاب‌های درسی با تأخیر در حال توزیع بین دانش‌آموزان بود، بخشی از کتاب‌های درسی از بازار سیاه سر در آوردند و البته قیمت کتاب درسی بسیار بالاتر از آنچه پشت جلد کتاب درسی است، به فروش می‌رسید.
به گزارش ایسنا، همان زمان حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم رئیس وقت سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به ورود برخی کتب درسی در بازار آزاد اشاره کرد و گفت: «بعضا شنیده شده است بخشی از کتاب‌هایی که باید از انبار منطقه به مدرسه ارسال شده و در مدرسه توزیع می‌شده است، به بازار آزاد رفته است؛ با توجه به قیمت فاحش بین کتاب‌های درسی و کتاب‌های معمولی، سوء استفاده‌های اینچنینی هم بعضا شنیده شده است که ما در حال بررسی و تحقیق هستیم و قطعا هر نوع تخلفی از این دست شده باشد با جدیت پیگیری می‌کنیم».
* دلایل تأخیر در توزیع کتاب درسی
به رغم پیگیری‌های مسؤولان اما مشکل کتاب درسی در سال گذشته تا آبان هم کشیده شد؛ محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش ۱۳ آبان سال ۹۸ درباره ورود کتاب‌های درسی به بازار سیاه گفت: «با اخباری که دریافت کردم در برخی مدارس کتاب به طور کامل توزیع نشده بود که چند نوبت کنترل کرده و در تمام استان‌ها نظارت کردیم و افرادی را برای رسیدگی به این موضوع مأمور کردیم؛ آمار آنها که ثبت نام نکرده‌اند مشخص است و آنها شناسایی شده‌اند و با آنها تماس گرفتیم؛ برخی کلا ثبت‌نام اینترنتی انجام نداده بودند. برخی ثبت نام انجام داده بودند ولی مدارس جابجا شده بود؛ همچنین کوتاهی هایی از سوی برخی مسؤولین مناطق شده بود».
وی درباره فروش کتاب‌های درسی در میدان انقلاب به چندبرابر قیمت اظهار کرد: «دستور دادم پیگیری کنند؛ ممکن است برخی از طریق برخی مناطق بیرون رفته باشد یا سرقت شده باشد و البته اگر کپی هم شده باشد، غیرقانونی است؛ امسال روش توزیع کتاب تفاوت کرده بود و برخی از آن خرسند نیستند و ممکن است فضاسازی‌ها نشانه آن باشد اما اکنون اشکالات برطرف شده است».
* اول مهر به یاری خدا هیچ کتابی را تأخیر نخواهیم داشت
در هر حال به رغم تمام مشکلات سال گذشته که برای کتاب‌های درسی پیش آمد و توزیع ناهماهنگ و با تأخیر کتاب درسی، امسال مسؤولان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصمیم گرفتند که تمام کتاب‌های درسی را به صورت الکترونیکی ثبت‌نام کنند و در اول مهر در مدارس توزیع کنند.
حسن ملکی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ۱۹ خرداد در پاسخ به پرسش خبرنگار فارس درباره وضعیت کتاب درسی برای سال تحصیلی جدید، اظهار کرد: «اول مهر به یاری خدا هیچ کتابی را تأخیر نخواهیم داشت؛ چرا که یکی از عوامل تأخیر در چاپ، مربوط به ارسال از دفاتر مربوط است که انصافاً تأخیری نداریم».
وی درباره شیوه ثبت‌نام اینترنتی کتاب‌های درسی، گفت: «امسال با تجربیاتی که از سال‌های قبل به دست آوردیم، نواقص و اشکالات را برطرف می‌کنیم؛ یکی از راه‌هایی که پیش‌بینی کردیم این است که در هر استانی، یک ستادی با مسؤولیت خود استان، تشکیل شده است و با مناطق ارتباط مداوم دارند تا ثبت سفارش فردی و گروهی به موقع انجام شود».
* زمان و نحوه ثبت‌نام کتب درسی سال تحصیلی ۱۴۰۰ـ۱۳۹۹
ثبت‌نام کتاب‌های درسی دانش‌آموزان به دو روش فردی و گروهی از طریق سامانه www.irtextbook.ir یا www.irtextbook.com انجام می‌شود؛ در روش فردی، خانواده دانش‌آموز با مراجعه به سامانه، ثبت‌نام را انجام می‌دهد؛ به این شکل که برای ورود به سامانه، کد ملی دانش‌آموزان، نام کاربری آنها و ۶ رقم سمت راست شماره سریال شناسنامه دانش‌آموزان، «رمز عبور» آنها به سامانه است.
بعد از ورود به سامانه، مشخصات دانش‌آموز، نام مدرسه، پایه تحصیلی و قیمت کتاب درسی قابل مشاهده است و خانواده با تأیید صحت اطلاعات، ثبت‌نام را انجام داده و هزینه کتاب درسی که بر اساس قیمت پشت جلد کتاب درسی است، دریافت می‌شود؛ برای خانواده‌هایی که امکان ثبت‌نام فردی وجود ندارد، مدیریت مدرسه ثبت‌نام گروهی دانش‌آموزان را انجام می‌دهد.
* زمان ثبت‌نام کتب درسی
ثبت‌نام کتاب درسی نوآموزان آمادگی تکمیلی(پیش‌دبستانی استثنایی) و دانش‌آموزان پایه دوم تا ششم دوره ابتدایی(مدارس عادی و اسثنایی)، دانش‌آموزان پایه هشتم و نهم دوره اول متوسطه و دانش‌آموزان پایه هشتم و نهم دوره اول متوسطه پیش حرفه‌ای استثنایی، دانش‌آموزان پایه یازدهم و دوازدهم دوره دوم متوسطه(نظری، فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش) و دانش‌آموزان پایه یازدهم و دوازدهم دوره متوسطه حرفه‌ای استثنایی از ۲۴ فروردین آغاز شد و قرار بود ۲۳ خرداد پایان یابد.
اسدالله مرتضایی معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ۲۶ خرداد گفت: «با توجه به درخواست‌های مکرر تعداد زیادی از والدین دانش‌آموزان، مدیران مدارس و ادارات کل آموزش و پرورش استان ها مبنی بر تمدید مهلت زمانی ثبت سفارش کتاب‌های درسی دانش‌آموزان که مطابق جدول زمانی در ۲۳ خرداد به اتمام رسیده بود، بنابر تصمیم کارگروه ستادی برنامه ریزی و نظارت بر توزیع و فروش مواد آموزشی پس از بررسی و ارزیابی لازم از وضعیت ثبت سفارش کتاب‌های درسی در سراسر کشور، به منظور کمک به دانش‌آموزان جامانده، زمان ثبت سفارش فردی و گروهی کتاب های درسی در سامانه فروش و توزیع کتاب های درسی، به مدت یک هفته، از روز دوشنبه مورخ ۲۶ خرداد ۹۹ لغایت روز دوشنبه مورخ دوم تیر ۹۹، تمدید شد».
اما مابقی دانش‌آموزان چه شرایطی دارند؟ بر اساس جدول، ثبت‌نام کتاب‌های درسی آمادگی مقدماتی(پیش‌دبستانی استثنایی) و پایه اول دوره ابتدایی(عادی و استثنایی)، پایه هفتم دوه اول متوسطه، پایه هفتم دوره اول متوسطه پیش‌حرفه‌ای استثنایی، پایه دهم دوره دوم متوسطه و پایه دهم دوره دوم متوسطه حرفه‌ای استثنایی از هشتم تیر آغاز می‌شود.
البته با توجه به اینکه امسال، سال تحصیلی زودتر آغاز می‌شود، احتمالا در زمان اصلاح سفارش و زمان توزیع کتب درسی تفاوت‌هایی وجود دارد که باید دید مسؤولان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی چه تمهیداتی اندیشیده‌اند؟
