دکتر شهلا خسروی به بهانه روز ملی جمعیت در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه تحقق سیاست‌های ابلاغی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری نیازمند برنامه‌ریزی‌های لازم برای رشد همه‌جانبه کشور در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، متناسب با سیاست‌های جمعیتی می باشد که فقط معطوف به موضوع باروری مندرج در بند یک و برنامه های اجرایی وزارت بهداشت نیست، بلکه سایر دستگاه های اجرایی نیز در آن نقش دارند، گفت: با توجه به تداوم سیاست های جمعیتی تحدید موالید که منجر به بروز چالش های جمعیتی از جمله روند کاهشی باروری منجر به کاهش نیروی کار جوان و حرکت جامعه به سمت سالمندی می گردید، مقام معظم رهبری جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در سالهای گذشته، این سیاست ها را ابلاغ نمودند. البته روند اجرایی برنامه ها تا به حال کند بوده است که بخشی از آن ناشی از کندی روند اصلاح نگرش های قبلی و بسترسازی و نهادینه سازی برنامه های مرتبط با سیاست های فعلی است.
سیر پیر شدن جمعیت ایران سریع تر از دنیا
وی افزود: یکی از اقدامات در وزارت بهداشت در این زمینه رویکرد برنامه های ارتقا نرخ باروری به عنوان یک شاخص بسیار مهم است. باید بدانیم بیش از سه دهه برنامه‌های تحدید موالید، موضوع کاهش جمعیت مطرح می‌شد و حتی برخی سازمان‌های جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی در این زمینه به کشور کمک می‌کرد؛ اکنون برای اصلاح این نگرش نیاز هست تا اقدامات گسترده‌ای انجام دهیم. جمعیت ما در حال پیر شدن است به شکلی که سیر پیر شدن در ایران نسبت به دنیا خیلی سریع‌تر بوده است و درحالی که در حدود ۶۰ سال گذشته جمعیت دنیا ۵ سال پیر شده، جمعیت ایران ۱۰ سال پیرتر شده است.
سازمان آمار ایران نرخ واقعی باروری در ایران را اعلام کند
خسروی در خصوص نرخ باروری در کشور، تصریح کرد: سازمان‌های جهانی برآوردهایی از نرخ باروری ایران داشتند، اما اکنون تردیدهایی وجود دارد که اعداد اعلام شده آیا واقعا نرخ باروری ایران بوده یا خیر؛ در حال حاضر عددی که درمورد نرخ باروری مطرح می‌شود، به ازای هر زن در سن باروری ۱.۸ فرزند است. برخی منابع نیز این عدد را به ازای هر زن در سن باروری ۲ فرزند اعلام کرده‌اند، البته سازمان آمار ایران باید میزان واقعی را اعلام نمایند.
شیب تند کاهش نرخ باروری در ایران طی 30 سال گذشته
وی در پاسخ به این سوال که نرخ باروری کشور نسبت به سالهای پیش از پیروزی انقلاب چه تغییراتی داشته است، بیان کرد: پیش از انقلاب تسهیلات مراقبت از زنان خیلی وسیع نبوده و شاید حتی برخی مناطق روستایی خدماتی دریافت نمی‌کردند، در نتیجه میزان مرگ و میر کودکان کمتر از یک سال یا مادران باردار بالا بوده که اکنون این شاخص‌ها بهبود یافته است. البته این نرخ در سالهای پیش از انقلاب بالاتر از این میزان بوده است. به طور مثال نرخ باروری در سالهای ۵۵ تا ۶۵ بسیار افزایش یافت؛ به شکلی که در برخی منابع این نرخ را به ازای هر زن در سن باروری تا ۶ فرزند نیز قید کرده‌اند. اما، در طی 30 سال گذشته بدنبال اجرای برنامه های تنظیم خانواده، بالا رفتن سن ازدواج، به تعویق افتادن اولین تولد در خانواده و طلاق و سایر عوامل، نرخ باروری با شیب تندی کاهش داشته است، البته این روند نزولی باروری در تمام دنیا اتفاق افتاده است اما بررسی ها حاکی از سرعت زیاد و شیب زیاد آن در ایران است.
سن امید به زندگی در مردان و زنان ایرانی
مشاور وزیر بهداشت در امور مامایی تاکید کرد: این شیب کاهشی فقط نرخ باروری را کاهش نمی‌دهد، بلکه در سالهای آتی جمعیت نیز به سمت سالمندی پیش خواهد رفت. اکنون سن امید به زندگی بر اساس سرشماری در سال ۹۵ در مردان ۷۲.۵ سال و در زنان ۷۵.۵ بوده است. بر اساس مطالعاتی که در جهان در سال انجام شده است ۲۰۱۹ نیز سن امید به زندگی ما ۷۶.۵ سال بوده است در سالهای پس از انقلاب افزایش سن امید به زندگی روند بسیار خوبی داشته است؛ چراکه مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال کاهش یافته و دسترسی مردم به تسهیلات و خدمات بهداشتی درمانی و سواد مردم نیز افزایش یافته است. البته ما باید در پی امید به زندگی با کیفیت باشیم.
مرگ و میر کرونا می تواند تغییری در هرم جمعیتی ایجاد کند؟
وی در پاسخ به این سوال که افزایش مرگ و میرها بر اثر کرونا می‌تواند تغییری در هرم جمعیتی ایجاد کند یا خیر، اظهار کرد: مرگ و میر کرونا در مجموع در سه ماهی که این بیماری در کشور شیوع پیدا کرده است به حدود ۷ هزار مورد رسیده است که شاید در حال حاضرخیلی آمارها را تکان ندهد و نتواند شاخص‌هارا جا به جا کند، اما برای آینده و اینکه آیا موج‌های بعدی کرونا وجود دارد و می‌تواند آمار مرگ و میر را افزایش دهد یا خیر فعلا نمی‌توان صحبت کرد. البته اقدامات لازم جهت مقابله با کرونا و کاهش مرگ و میر بر اثر کرونا یکی از دغدغه‌های جدی وزارت بهداشت است.
تاثیر کرونا بر سلامت باروری
وی با تاکید بر اینکه هیچ مطالعه‌ای در ایران درخصوص افزایش تعداد بارداری‌های ناخواسته در دوران کرونا در قرنطینه خانگی، انجام نشده است، ادامه داد: اتفاقا در بحث سلامت باروری، کرونا باعث افزایش استرس و نگرانی خانواده‌ها شده است که این موضوع نه تنها باعث افزایش بارداری ناخواسته نمی‌شود بلکه احتمالا شانس باروری را در این مدت کاهش می‌دهد. ما باید بتدریج درپی سبک زندگی متناسب با کرونا باشیم و با اصلاح آن و رعایت دستورالعمل ها کمتر آسیب ببینیم.
دستور وزیر بهداشت برای بازنگری در شاخص های برنامه سلامت باروری
وی در خصوص بازنگری در شاخص های برنامه سلامت باروری به دستور شخص وزیر بهداشت، گفت:. شاخص‌ها و آمارها باید با شفافیت نشان دهنده وضعیت جمعیتی کشور باشد و ما باید به دنبال اصلاح برخی شاخص‌ها مبتنی بر شواهد و مستندات علمی باشیم. به طور مثال متوسط فاصله ازدواج تا تولد اولین فرزند، حداقل فاصله مناسب بین بارداری ها، سن مناسب برای فرزندآوری و برنامه ریزی و مراقبت بیشتربرای بارداری بالای ۳۵ سال و .....
تدوین برنامه جامع مراقبت جمعیت جهت افزایش نرخ باروری
پوشش بیمه ای برخی از خدمات درمان ناباروری
خسروی درباره توسعه و تجهیز مراکز درمان ناباروری برای تحقق هدف افزایش جمعیت و فرزندآوری، تصریح کرد: وزارت برنامه جامع مراقبت جمعیت را جهت اصلاح فرایندهای باروری ایمن و افزایش نرخ باوری طراحی نموده است، اما تنها اقدامات وزارت بهداشت کافی نیست. یکی از بحث‌هایی که در طرح تحول سلامت پیگیری شد بحث درمان ناباروری بود و در ادامه آن نیز تلاش برای ایجاد تسهیلات و تجهیز مراکز جهت رفع مشکل ناباروری زوجین صورت گرفت. این خدمات مشمول بیمه نبودند و با تلاش وزارت بهداشت بخشی از این خدمات تحت پوشش بیمه قرار گرفت.
لزوم استفاده از ظرفیت ماماها برای اصلاح ساختار جمعیتی
وی در این باره افزود: بسیاری از دانشگاه‌های علوم پزشکی مرکز درمان ناباروری نداشتند و گاها افراد برای درمان ناباروری مجبور به تردد به مراکز سایر شهرها بودند که تجهیز مراکز توانست به این موضوع کمک کند. البته در بسته ترویج زایمان طبیعی جهت خوشایندسازی زایمان و تلاش در جهت کاهش مشکلات و موانع باروری و فرایندهای باروری برنامه هایی اجرا می شود. اجرای برنامه هایی مانند آموزش و مشاوره قبل از ازدواج به منظور کم کردن فاصله ازدواج و تولد اولین فرزند، آموزش خانواده های تک فرزند در خصوص عوارض مترتب بر آن، ارائه خدمات مشاوره ای جهت حفظ بارداری و مشاوره های ویژه قبل و بعد از سقط، آموزشهای آمادگی برای زایمان جهت کاهش موانع باروری میل و رغبت جامعه به بارداری را افزایش می‌دهد. استفاده از ظرفیت های موجود جامعه مامایی برای دستیابی به اصلاح ساختار جمعیتی از موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
لزوم اصلاح سبک زندگی جهت اصلاح فرایند بارداری
حاملگی، نگرانی و دردسر نیست
وی در پایان صحبت هایش گفت: برای اصلاح فرایند بارداری، اصلاح سبک زندگی بسیار مهم است. برای تحقق این امر نقش مادری باید نقش پررنگی باشد و باورهای او نسبت به فرزندآوری اصلاح شود و ترس از بارداری از بین برود، حاملگی یک نگرانی و دردسر نیست. آموزش جامعه و آموزش زنان سالم بسیار مهم است. اصلاح هنجار ذهنی برای فرزندآوری آغاز شده است و در این راستا رسانه‌های جمعی و بویژه صدا و سیما با ساخت برنامه‌های مناسب برای تشویق به این امر نقش بسیار پررنگی خواهند داشت.
