«با تحلیل فشار هوا، آمار میزان سطح آب خلیج فارس، تصاویر و تصاویر ماهواره ای به این نتیجه رسیدیم که همه مسیر نفتکش‌ها که توسط کشورهای ایران، عربستان، امارات، قطر و بحرین استفاده می‌شوند هم اکنون در خطر هستند.»
در میان همه هیاهویی که درباره امنیت تنگه هرمز به وجود آمده است، هفته پیش تحقیقی درباره بحرانی زیست‌محیطی در خلیج‌فارس منتشر شد که می‌تواند به همان اندازه خطرناک باشد.
ماجرای این تحقیق به سال ۱۳۹۵ برمی‌گردد، در آخرین روز سال اتفاقی عجیب در جنوب کشور رخ داد و دیده نشد. زمانی که موج‌هایی سونامی‌گونه با حداکثر ارتفاع ۳ متر در بندر «دیر» استان بوشهر به حرکت درآمدند؛ این موج‌ها یک کیلومتر از خشکی‌های این بندر را پوشاندند و در آن حادثه ۵ نفر جان خود را از دست دادند.
اما این یک حادثه عادی برای خلیج فارس نبود، برای صد سال این دریا با هیچ سونامی درگیر نشده و همین اتفاق آن را به راهی امن برای تردد نفتکش‌ها تبدیل کرده بود.
این موضوع باعث شد تا محمد حیدرزاده از دانشگاه برونل لندن مطالعی در این رابطه انجام دهد، مطالعه‌ای که نتیجه آن نسبت به وقوع یک وضعیت نگران‌کننده در این دریا خبر می‌داد.
حیدرزاده در این رابطه به ایندیپندنت توضیح داد: «اسفند ۹۵، یک نقطه عطف بود. برای اولین بار در این منطقه با یک موج ویرانگر ۳ متری مواجه شدیم. این موج‌ها ویژگی‌های یک سونامی را داشتند و همه را گیج کرد چراکه هیچکس انتظار آن را نداشت.»
در نتیجه برای ۲ سال این محقق ایرانی دانشگاه برونل لندن در این رابطه مطالعاتی انجام داد و به این نتیجه رسید که حادثه رخ داده در بندر دیر از نوع متئوسونامی (meteotsunami) است.
تغییراقلیم همه چیز را به هم می‌زند، بادهای شدید و پدیده‌های «فرین» افزایش پیدا می‌کنند و شاید این به معنای افزایش سونامی‌ها باشد.
مجتبی ذوالجودی، معاون پژوهش و فناوری پژوهش پژوهشکده اقیانوس‌شناسی در این رابطه به خبرآنلاین گفت: «این نوع سونامی به عوامل هواشناسی ارتباط دارند، بادها به شکل عمود به سمت دریا برمی گردد و در نتیجه سونامی رخ می دهد. در واقع این سونامی زمین شناسی نیست و به اقلیم ربط دارد.»
این نوع سونامی‌ها برخلاف سونامی‌های معمولی که به دلایل مسائل زمین‌شناسی مثل زلزله ایجاد می‌شوند به دلیل تغییرات هواشناسی رخ می‌دهند. حوادث اقلیمی مختلفی مثل طوفان باعث ایجاد این نوع امواج می‌شوند و در نتیجه این اتفاق سونامی‌های مرگ‌باری رخ می‌دهند.
در همین رابطه در مطالعه انجام شده توسط حیدرزاده آمده است: «در روزهای قبل این حادثه، شرایط اقلیمی غیرعادی بود و این شاید در آینده هم اتفاق بیافتد. به طور کلی، یافته‌های ما نشان می‌دهد که شمال شرقی خلیج فارس به منطقه‌ای بسیار آسیب‌پذیر نسبت به موج‌های سونامی‌گونه تبدیل شود.»
تغییراقلیم و سونامی در خلیج‌فارس؛ ارتباط دارند؟
اما شاید این شرایط اقلیمی به وجود آمده در بندر دیر، یک دلیل اتفاقی نداشته باشد، به گفته حیدرزاده شاید تغییراقلیم چنین وضعی را تشدید کند اگرچه او در مطالعه انجام شده به این موضوع هیچ اشاره‌ای نکرده است.
او در این رابطه گفت: «من این حرف را با نگرانی زیادی می‌زنم، اما این امکان وجود دارد که شرایط به دلیل تغییراقلیم به وجود آمده باشد. ما به اطلاعات زیادی نیاز داریم که این موضوع را اثبات کنیم، اما می‌توانیم چنین موضوعی را حدس بزنیم. باید در مناطقی که زمانی امن حساب می‌شدند آماده مقابله با خطرات باشیم.»
ارتباط سونامی و تغییراقلیم موضوعی است که به نظر می‌رسد از نظر منطقی هم غیرممکن نباشد. بهلول علیجانی، استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه خوارزمی در این رابطه گفت: « پاسخ به این ادعا نیاز به انجام مطالعاتی دارد اما از نظر علمی غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد. تغییراقلیم همه چیز را به هم می‌زند، بادهای شدید و پدیده‌های فرین(extreme) افزایش پیدا می‌کنند و شاید این به معنای افزایش سونامی‌ها باشد.»
سونامی‌های ۷ متری در راه خلیج فارس؟
اگر تغییراقلیم عامل این اتفاق باشد، شاید خلیج فارس که محل عبور مرور نفت‌کش‌های زیادی است در آینده هم در خطر باشد. در مطالعه انجام شده توسط استاد دانشگاه برونل آمده است: «با تحلیل فشار هوا، آمار میزان سطح آب خلیج فارس و تصاویر ماهواره ای به این نتیجه رسیدیم که همه مسیر نفتکش‌ها که توسط کشورهای ایران، عربستان، امارات، قطر و بحرین استفاده می‌شوند هم اکنون در خطر هستند.»
در واقع به گفته محققان این مطالعه در روزهای قبل از سونامی بندر دیر، شرایط اقلیمی غیرعادی بوده و نه استثنایی و این یعنی در آینده هم این منطقه می‌تواند با چنین شرایط اقلیمی و در نتیجه چنین سونامی‌هایی مواجه شود.
همچنین نتایج این مطالعه نشان دادند که سواحل شمال شرقی خلیج فارس نسبت به شرایط اقلیمی که سونامی ایجاد می‌کنند آسیب‌پذیر هستند و می‌توان آن را به عنوان منطقه‌ای در خطر سونامی معرفی کرد.
حیدرزاده در این رابطه توضیح داد: «نتیجه‌گیری من این است که ارتفاع این نوع موج‌ها در خلیج‌فارس می‌تواند به راحتی به ۶ یا ۷ متر برسد. این موضوعی است که هر ۲ تا ۷ سال در خلیج‌فارس با آن روبه‌رو می‌شویم.»
