حبیب عباسی؛ روزنامه نگار: به طور معمول وظیفه ما اهالی رسانه نقد مسئولان برای رسیدگی بهتر به مردم است و این خود «مردم» کمتر مورد نقد قرار می گیرند. چراکه همواره سیاستمداران، مدیران دولتی و غیر دولتی، احزاب وگروهها همیشه از توجه به مردم سخن می گویند و کمتر فرد یا رسانه ای است که ما مردم ورفتارهای ما مردم را مورد نقدقرار دهد.
یکی ازموضوعات مهم که رفتارما ایرانیان جای نقدی جدی دارد، چهارشنبه سوری یا به عبارت بهتر چهارشنبه سوزی است. رسانه های مختلف مجازی و غیرمجازی تلاش داشته ودارند که رفتار وفرهنگ بهتری را به ما مردم آموزش دهند ولی گویا برای ریشه کن کردن چهارشنبه سوزی هیچ کس حریف ما مردم نمی شود و ما مردم در این حوزه متاسفانه از فرهنگ درستی تبعیت نکرده ایم.
رسانه ها همیشه از خطرات بالقوه وبالفعل انواع ترقه شما بخوانید منفجره در این ایام سخن گفته و می گویند ولی باز این مهم را ما مردم وقعی نمی نهیم.امسال نیزمانند هرسال برخی از پدران ومادران دست دردستان کودکان ونوجوانان خود اقدام به خرید انواع ترقه کرده و به استقبال خطرهای مختلف که درکمین فرزندان خود بود رفتند.
آخرین چهارشنبه سال یکی از جشن های زیبای ما ایرانیان بوده است که در این شب مردم مراسم های جشن و سرور برپا کرده وآداب مخصوصی انجام می دهند که از جهاتی دل انگیر و زیباست.درتمام شهرها و روستاها آتش می افروزند وبا خواندن اشعار شیرین وگرفتن فال وانجام مراسم دیگرنحوست و بدبختی وپلیدی را ازخود دور می کنند ودرعوض خوشبختی و تندرستی وطالع نیک بار یخود آرزو می کنند.
ازآنجا که آتش از روزگاران بسیارقدیم درنزد ایرانیان مقدس ومظهر فروغ یزدان بوده است، ایرانیان معتقدند که قبل از تحویل سال باید آتش افروخت وطشتی ها و پلیدی های سال کهنه را سوزانید ومسکت خود را از نحوست پاک کرد.اما در باب این که چرا ایرانیان شب چهارشنبه را برای این کار انتخاب کرده اند نقل های مختلفی شده ولی آنچه مشهور است و تقریبا خیلی ها به آن معتقدند این است که مختار وقای از زندان خلاصی یافت و به خونخواهی شهدای کربلا قیام کرد، یار یاین که دوست و دشمن را از هم تمیز دهد وبر کفار بتازد ،دستور داد که شیعیان بر بالای بام منازل خود آتش روشن کنند وآن شب مصادف با آخرین چهارشنبه سال بود واز آن به بعد بود که ایرانیان آخرین شب چهارشنبه آخر سال آتش افروزی اجرا کنند.
گروهی دیگر معتقدند آتش افروزی شب چهارشنبه آخر سال علت دیگری داشته است وآن این که آتش افروزی درپیشانی نوروز ازآیین دیرین است وهمه جشن های باستانی با آتش که فروغ ایزدی است پیشواز می شود.
شکی نیست که افتادن این آتش افروزی به شب آخرین چهارشنبه پس از اسلام است چه ایرانیان شنبه وآدینه نداشتند، هر یک از دوازده ما نزد آنان بی کم وبیش سی روز بوده و هر روز به نام یکی ازایرانیان خوانده می شد چون هرمزد روز- بهمن روز- اردیبهشت روز وجز اینها.
روز چهارشنبه با یوم الاربعه نزد عربها روز شوم ونحسی است وشعر منوچهری گویای همین روز تنگی،نحسی و سختی است:
چهارشنبه که روزبلاست باده بخور – به ساتکین می خور تابه عافیت گذرد
این است که ایرانیان آیین آتش افروزی پایان سال خود را به شب آخرین چهارشنبه انداختند تا پیش آمد سال نو از آسیب روز پلیدی چون چهارشنبه برکنارماند.
آداب چهارشنبه سوری بردو قسم استک یکی آداب عمومی که همه درآن شرکت می کنند ومهمتر آن آتش افروزی درشب مذکور است و دیگرآداب خصوصی که مخصوص زن ها است ومردها حق شرکت در آن را ندارند.
مراسم عمومی درشب چهارشنبه نزدیک غروب آفتاب نزدیک غروب آفتاب هفت بوته یا سه بوته آتش در وسط کوچه یا صحن حیات می گذارند وبه اصظلاح بوته روشن می کنند،سپس پیر وجوان وکوچک وبزرگ از روی بوته های آتش می پرند وبرای دفع پلیدی ها این شعر را می خوانند:
زردی ما ازتو –سرخی تو ازما
زن هایی که بچه های کوچک وشیرخوار دارند بچه های قنداقی را دربغل گرفته شادی کنان،هلهله زنان آن ها را از روی آتش رد می کنند وپس از پایان مراسم،آتش را می گذارند تا آخر بسوزد،زیرا خاموش کردن آتش وفوت کردن آن را بد می دانند،وقتی آتش تا آخر سوخت وخاکستر شد درجایی می برند تا باد ببرد.
وقتی مراسم پریدن از روی آتش به پایان رسید،اهل خانه دور هم جمع می شوند وشادی می کنند وآجیل وشیرینی می خورند این آجیل که به آجیل چهارشنبه سوری یا آجیل بی نمک موسوم است تشکیل می شود از انجیر وکشمش وخرما وتوت خشکه وفندق وپسته وبادام خام وامثال آن ومعتقدند که خوردن آجیل بی نمک درشب چهارشنبه آخر سال شگون دارد ونیز برای تکمیل عیش وسرور خود در صورت داشتن استطاعت درهرمنظقه از کشور بنا بررسوم وآداب خود پلویی مخصوص درست می کنند و مقداری از آن را برای اقوام نزدیک خود مانند دختر ونوه وعروس که درخانه دیگر مسکن داشته باشندمی فرستند.
دراین شب مراسم دیگری هم اجرا می شود که خصوصی است وبه وسیله زن ها انجام می شود ومردها حق شرکت در آن را ندارند. مراسم خصوصی زن ها بیشتر مربوط به گرفتن حاجت وبخت گشایی دختران ورفع درد وبلاست.
بله شاید کمی تعجب برانگیز بوده و باشد. چند سالی است که «ما مردم» چهارشنبه سوری ومراسم هایش را کاملا دگرگون کرده ایم و درشب چهارشنبه سوری میلیادرها تومان بابت خرید انواع ترقه ونارنجک، آماده باش نیروهای آتش نشانی ، اوراژانس وبیمارستان ها،آماده باش نیروی انتظامی و دهها هزینه دیگری که می شود، می پردازیم به بهانه این که چهارشنبه سوری است ولی می بینید که آن چهارشنبه سوری که سنت بود کجا وآنچه ما مردم خلق می کنیم کجا!
اگرما مردم کمی تامل کنیم شاید با کمی تعقل و دوراندیشی بتوانیم از چهارشنبه سوری در انتهای سال استفاده بهتری ببریم ومانع از آسیب دیدن فرزندان خود ،آسیب زدن به محیط زیست و هزینه کرد میلیاردها تومان شویییم. امید است« ما مردم» که کمی خود آستین همت را بالا زده و شادی ها را آنگونه که شایسته «ما مردم» درفرهنگ خود جای دهیم نه آنگونه که برای ما فرهنگ سازی می کنند.
