رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: متأسفانه برخی در حوزه علمیه همان حرفی را می‌زنند که تفکر سکولاریسم غرب می‌گوید و اسلام را در همین فقه و امور فردی خلاصه می‌دانند؛ در حالی که اسلام همه ابعاد زندگی بشر را فرا می‌گیرد.
به گزارش ایسنا، آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی در دیدار با فرزند آیت‌الله هاشمی شاهرودی (مسئول بنیاد فقه و معارف اهل بیت) با اشاره به تحولات حوزه علمیه در نیم قرن اخیر اظهار کرد: تا قبل از این، حوزه‌ها حالت رکودی داشت و محدوده خاصی برای محورهای تحقیق و تدریس مشخص شده بود و به بقیه ابعاد دین توجه خاصی نمی‌شد. از این‌رو ده‌ها کتاب در مورد طهارت و صلات نوشته شده، اما در سایر ابعاد فقه، بسیار کمتر نوشته شده بود؛ چه رسد به اینکه مسائل مربوط به امور رفتاری مورد توجه قرار بگیرد و برای پیاده کردن ارزش‌های اسلامی و تحقق آن‌ها در جامعه اقدام جدی صورت بگیرد.
مصباح یزدی با بیان اینکه هر چند کفار و استکبار جهانی در این رکود حوزه‌های علمیه نقش داشتند، اما غفلت ما نیز آنان را در رسیدن به اهداف‌شان کمک کرده بود، افزود: اما امروزه حوزه‌های علمیه بیشتر به دنبال آشکار کردن همه احکام دین و برداشتن قدم هایی در جهت تحقق این ارزش‌ها و احکام در اجتماع هستند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه در همان ایام در ایران نیز حرکت نهضت حضرت امام(ره) شروع شد و به پیروزی رسید، افزود: در سایه انقلاب اسلامی، تحولات بسیار خوبی در حوزه‌های علمیه صورت گرفت. اگر مقایسه تحولات عملی که بعد از انقلاب در حوزه علمیه قم تحقق پیدا کرده است را با قبل از آن مقایسه کنیم، چه بسا میزان تحولات، بیش از 5 قرن گذشته باشد؛ البته این‌ها، هنوز قدم اولیه است که به لطف الهی و دعای امام زمان(عج) و تلاش‌های سربازان مخلص ایشان، در اجتماع ایجاد شد.
وی با اشاره به تحولاتی که در کشور بعد از انقلاب رخ داده است، افزود: امروز بزرگ‌ترین قدرت نظامی دنیا، رقیب خود را ایران معرفی می‌کند. همان ایرانی که نوکر بی جیره و مواجب آمریکا بود. البته این پیشرفت به خودی خود، حاصل نشد؛ به برکت تلاش‌های مخلصانه امام(ره) و شجاعت و جرأت بی‌نظیر وی، با لطف خداوند متعال به موفقیت‌هایی رسیدیم که حتی خواب آن را نمی‌دیدیم. این مسئله، حجت را بر نسل آینده روحانیت تمام می‌کند.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به سفر اخیر رئیس جمهوری کشورمان به عراق و مقایسه آن با سفر رئیس جمهوری آمریکا به عراق، گفت: این عراق، همان عراق است؛ اما این عزت، از برکات انقلاب است. وقتی رهبری تعبیر گام اول را برای 40 سال اول انقلاب به کار می‌برند، خیلی معنا دارد؛ چون گام اول، بدون پیش زمینه‌های لازم و بدون امکانات بود؛ مانند کسی که در سنگلاخ می‌خواست حرکت کند؛ اما در این 40 سال، جاده صاف شد؛ موانع برداشته شد، زمینه‌های متعدد فکری و عملی به وجود آمد؛ نقاب از چهره منافقین کنار رفت و لذا گام دوم باید سریع‌تر و بلندتر برداشته شود.
وی افزود: در حوزه، فضلای جوانی به سنت‌های الهی ایمان پیدا کرده و با توکل بر خدا و به امید مددهای او، بدون کمترین امکانات و بودجه‌ای، حرکت را آغاز کردند و برکات آن نیز در حوزه روز به روز بیشتر می‌شود. حالا نوبت ماست؛ اگر آن‌ها با دست خالی قیام کردند، امروز میراث آن‌ها در اختیار ماست؛ امام (ره) در آغاز حرکت، هر روز و هر لحظه در معرض ترور بود، اما ایشان تنها با توکل بر خدا و برای انجام وظیفه به پیش رفت؛ به برکت اخلاص وی و زحمات یارانش، این دستاوردها در اختیار ماست؛ اما ما چه کرده و چه می‌کنیم؟
مصباح یزدی با بیان اینکه برخی معتقدند این دستاوردها در معرض خطر است و وظیفه ما حفظ این دستاوردهاست، ادامه داد: اما حقیقت این است که نه تنها حفظ دستاوردها لازم است، بلکه وقتی آن‌ها با دست خالی قدم اول را برداشتند، ما باید قدم‌های بعدی را بلندتر و کامل‌تر برداریم؛ چون امروز زمینه‌های علمی و اجتماعی بیشتری فراهم شده است.
وی با اشاره به اینکه باید طرح کاملی برای گام دوم انقلاب آماده کرده و از الان هدف خود را برای 40 سال دوم مشخص کنیم، افزود: باید بدانیم رسیدن به این هدف چه لوازمی دارد و چه کمبودهایی داریم. طبیعی است مسئول بخشی از گام دوم که در زمینه دین است، روحانیت و دین‌شناسان هستند و این توقع از دیگران نمی‌رود.
مصباح ادامه داد: حقیقت این است که ما در بخش‌های عظیمی از مفاهیم دینی، کوتاهی کرده‌ایم؛ حتی اگر به خاطر شرایط معذور هم باشیم، اما به هر حال این معذور بودن، عقب‌افتادگی را جبران نمی‌کند. متأسفانه، در اثر کوتاهی‌ها دین در مسائل فقهی فردی خلاصه شده، اما اموری که مسائل روزمره مسلمانان است، مورد توجه قرار نگرفته است؛ از شبهه‌پراکنی‌ها در ساده ترین عقائد گرفته تا مسائل پیچیده مانند مسائل حکومت اسلامی و ولایت‌فقیه و هم‌چنین تطبیق احکام بر مصادیق خود با توجه به زمان و مکان و فرهنگ هر جامعه، کوتاهی و کمبود وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه گام دوم انقلاب باید از ریشه شروع شود و اسلام در جامعیتش تبیین شود، افزود: هر چند نیروی کافی در همه ابعاد اسلام نداریم، اما از همفکری و هم‌افزایی همه نیروهای موجود استفاده کنیم تا بتوانیم به تدریج کمبودهایمان را جبران کنیم. سپس در اثر این هم‌افزایی‌ها طرحی کلی برای چهل سال آینده تبیین کنیم؛ اینکه ما در چهل سال آینده در هر بخش باید به کجا برسیم و نسبت به اکنون در چه مسایلی باید پیشرفت کنیم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ضمن نقل خاطره‌ای از گفت‌وگو با پاپ پیشین و اظهار تمایل ایشان نسبت به مذاکره و همگرایی بین ادیان ابراهیمی ادامه داد: انسان باید در هر جهتی با کسانی که به وی از نظر فکری نزدیک‌ترند، همگرایی و ارتباط ایجاد کند؛ ابتدا بین شیعیان، سپس بین شیعه و اهل‌سنت کاری کنیم که ارتباط‌ها با خوش‌بینی به یکدیگر بیشتر شود. این همگرایی در مرحله بعد با اهل کتاب در زمینه‌هایی که مشترک هستند و دستور صریح قرآن است، صورت می‌گیرد. اگر با این روش برخورد کنیم، طبیعتا بدبینی‌ها کمتر می‌شود و زمینه مساعد برای شناخت حق بیشتر می‌شود، اما اگر آفات شخصی مانع این کارها شود، خیانت به نظام اسلامی و خون‌های شهداست.
مصباح با اشاره به اینکه یکی از کم‌کاری‌های حوزه علمیه، در زمینه مسائل تربیت دینی است، افزود: متأسفانه برخی در حوزه علمیه همان حرفی را می‌زنند که تفکر سکولاریسم غرب می‌گوید! اسلام را در همین فقه و امور فردی خلاصه می‌دانند؛ در حالی که اسلام همه ابعاد زندگی بشر را فرا می‌گیرد؛ آیا در زمینه روابط زن و شوهر، اسلام دستوری ندارد؟ باید از قرآن، سنت و سیره اهل بیت‌علیهم‌السلام دستورات و سفارشات در این زمینه جمع‌آوری و دسته بندی شود تا مورد استفاده قرار بگیرد؛ چه بسا منابع ما در این زمینه‌ها، بیش از منابع ما در زمینه فقه فردی باشد.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم خاطر نشان کرد: مکاسب شیخ در مجموع چند روایت را مورد استناد قرار داده است؟ چند آیه قرآن در مکاسب مطرح می‌شود؟ در عین حال ما چنین فقه غنی‌ای داریم؛ چون در این زمینه کار شده است و مورد بررسی قرار گرفته است؛ آن هم با چند آیه و چند روایت؛ اما در مقابل علیرغم وجود ده‌ها آیه در زمینه مسائل خانوادگی و صدها آیه درباره مسائل اخلاقی، چه میزان درباره آن بحث کرده و آن‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم؟
وی افزود: در زمینه احتجاجات و مسائل عقلی و اعتقادی چقدر روایت داریم، اما ما چه میزان در این زمینه کار کرده‌ایم؟ آن هم زمانی که شبهات متعدد از طریق رسانه‌های مختلف، ذهن جوانان ما را بمباران می‌کند! ما چند دستگاه رسانه‌ای داریم که با آن‌ها بحث کرده و جواب اقناع کننده به آن‌ها بدهد؟ بگذریم که حتی گاهی از این شبهات بی‌اطلاع هستیم.
مصباح یزدی گفت: اقدامات اولیه‌ای در این زمینه‌ها، توسط آیت‌الله صدر و آیت‌الله هاشمی شاهرودی انجام گرفت و قدم اول را آن‌ها برداشتند؛ حال اگر ما نسبت به این مسائل بی‌تفاوت باشیم، آیا برای تنبلی‌مان توجیه داریم؟ روشن است که نه تنها توجیهی وجود ندارد که اگر درست بیندیشیم به خاطر استفاده نکردن، گناه کبیره کرده‌ایم و به دین و کسانی که در این زمینه زحمت کشیده‌اند، خیانت کرده‌ایم.
وی ادامه داد: بنابراین وظیفه اول تهیه طرح کلی برای چهل سال آینده و سپس برنامه‌ریزی برای اجرای این طرح است؛ چه بسا برنامه‌ریزی تا اجرای آن بیست‌سال طول بکشد، اما این نباید سبب شود که اقدامی انجام ندهیم؛ بلکه هر چه ما دیرتر اقدام کنیم، نتیجه هم دیرتر حاصل می‌شود. بدانیم تنبلی در این زمینه گناه است.
مصباح افزود: در مرحله بعد باید شیوه ترویج و نشر این دستاوردهای علمی را فراهم آورد؛ بلکه از هم‌اکنون ابزارها و شیوه‌های لازم مورد بررسی قرار بگیرد تا بعد از تهیه محتوا بدانیم چگونه باید با اقوام و فرهنگ‌های مختلف تعامل کرد و حقیقت را به نحوی به گوش آن‌ها رسانید که از آن استقبال کنند. گاهی مطلبی به افرادی گفته می‌شود و نمی‌پذیرند، اما همان مطلب را می‌توان به شیوه و بیانی دیگر گفت تا مورد پذیرش قرار گیرد.
وی در پایان اظهار کرد: هر چند عناد و دشمنی نسبت به دین وجود دارد، اما نسبت به شناخت حقایق نیز عطش وجود دارد. حتی در رهبران ادیان دیگر نیز طالب حق وجود دارند و اگر قدرت تبلیغی مناسبی داشته باشیم، حتی می‌توانیم در آن‌ها نیز تأثیرگذار باشیم.
