علت اصلی علنی شدن مذاکرات ایران و طالبان، حذف تهران از مذاکرات نماینده آمریکا با طالبان بود / پیام این موضوع آن بود که دیگر طرف ها نمی توانند بدون ایران راه حلی را پیش ببرند / ایران، چین و روسیه معتقدند می توان از طالبان علیه پیشروی داعش استفاده کرد / هدف مذاکرات زلمای خلیل زاد تاسیس یک «امارت اسلامی» توسط طالبان در شرق و جنوب افغانستان است

محمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان می گوید: علت اصلی علنی شدن مذاکرات ایران و طالبان این بود که در مذاکراتی که نماینده آمریکا با طالبان داشت، ایران حذف شده بود.

ملازهی در گفت و گو با خبرنگار «انتخاب»، درباره مذاکرات ایران و گروه طالبان که اخیرا از سوی هر دو طرف تایید شده، گفت: این مذاکرات از قدیم هم بوده، اما اکنون علنی شده است. اما اینکه چرا علنی شد، باید گفت از زمان آمدن آقای زلمای خلیل زاد به عنوان نماینده آمریکا اتفاقات تازه ای رخ داده.

او افزود: آقای خلیل زاد در مذاکرات ابوظبی و احتمالا مذاکرات آینده در جده تلاش می کند که طالبان را قانع کند که شما از طریق نظامی نمیتوانید به قدرت برسید اما از طریق سیاسی این امکان وجود دارد که بیایید و با دولت افغانستان مصالحه کنید و تبدیل به یک حزب سیاسی شود و با توجه به جایگاهی که دارید و پنجاه درصد از خاک افغانستان در اختیار شماست، می توانید از طریق سیاسی به قدرت برسید و مشکلی وجود ندارد.

او ادامه داد: لازمه این کار فشاری بود که آقای ترامپ به پاکستان وارد کرد؛ در مذاکراتی که آقای خلیل زاد در ابوظبی بین طالبان و پاکستانی‌ها، امارات و عربستان سعودی سازماندهی کرد، از ایران دعوت نشده بود؛ یعنی در واقع ایران حذف شد یا آن را دور زدند.

او ادامه داد: فکر می کنم به همین دلیل بود که آقای شمخانی در سفری که به کابل داشت، این مسئله را هم تقریبا علنی کرد که ما با طالبان مذاکره می‌کنیم و این مذاکرات با هماهنگی واطلاع دولت افغانستان است؛ بعد از آن هم علنی شد که هیأتی از طالبان به تهران آمده و با آقای عراقچی هم دیدار و گفتگو کرده است.

ملازهی افزود: علنی شدن مذاکرات ایران و طالبان به این معنا بود که که ایران به آقای زلمای خلیل زاد و دیگر طرف ها یادآوری کند که شما بدون ایران نمی توانید راه حلی را پیش ببرید و به هرحال ما بر اساس منافع ملی خودمان حرکت می‌کنیم.

این کارشناس مسائل افغانستان ادامه داد: البته این موضوع تنها دلیل علنی شدن مذاکرات نیست؛ یک دلیل دیگر این است که تردیدهایی وجود دارد که داعش بعد از شکستی که در سوریه و عراق خورده، در حال انتقال نیروهای خود به افغانستان است. این نیروها به مناطقی انتقال پیدا می‌کنند که یا حوزه امنیتی روسیه است یا حوزه امنیتی چین یا ایران. مثلا دره فرغانه در شمال افغانستان که آسیا مرکزی را به افغانستان ارتباط می دهد؛ نزدیک ترکستان شرقی که علیه چین و برای استقلال می جنگند و به نوعی امنیت چین را مدنظر دارند.

او افزود: از این سو نیز داعش به غرب افغانستان و هم مرز با ایران مانند هلمند و مناطق شرقی ایران که مرز های آسیب پذیری دارد، تمرکز دارد. این موضوع نگرانی ایران را برانگیخته است.

ملازهی ادامه داد: داعش اکنون به نوعی با آمریکایی ها هماهنگ شده یا حداقل آمریکایی ها مزاحم آنها نبوده اند. در این شرایط به نظر می رسد که بین ایران، چین و روسیه یک هماهنگی و یا وحدت نظر نسبت به این موضوع وجود دارد که اگر داعش علیه این کشور ها وارد عمل شود، در آن صورت از عامل طالبان استفاده کنند. چون طالبان به هر حال، با داعش بر سر قدرت رقابت دارند، ا جایی که برخوردهایی هم تا کنون بین آنها پیش آمده است.

او تصریح کرد: فکر میکنم چنین برداشت هایی هم وجود دارد که برای کنترل مرزهای امنیتی ایران، روسیه و چین، اگر داعش نفوذ کند، از عناصر طالبان استفاده کرد.

او درباره نتایج احتمالی مذاکرات ایران و طالبان نیز گفت: برای قضاوت خیلی است. در حال حاضر مذاکرات با طالبان در سه مرکز مد نظر است؛ یکی جناحی که آقای خلیل زاد پیگیری می‌کند که عربستان سعودی، امارات متحده، عراق و پاکستانی ها در آن هستند که خط خودش را پیگیری می کند و هدفش نیز این است که مناطقی در ایالات شرق و جنوب افغانستان را در اختیار طالبان قرار دهند تا آنها یک «امارت اسلامی» تاسیس کنند. اما در طرف دیگر، از دید ایران ابتکار مذاکرات نباید  دست آمریکایی ها باشد، بلکه خود افغان ها یا یک نوع مذاکرات افغانی - افغانی بین طالبان و دولت مرکزی و بدون دخالت خارجی کار را پیش ببرند.

او ادامه داد: یک خط فکری دیگر هم در مسکو پیگیری ی شود. مذاکراتی در مسکو انجام شد که طالبان هم در آنجا حضور داشت. روسها عمدتا به دنبال این هستند که کشور های مهم همسایه افغانستان بتوانند حول یک محور منطقه ای جمع شوند.