هزینه نهایی حج تمتع سال ۹۷ با ارز مبادله‌ای یعنی با دلار ۳۹۰۰ تومان محاسبه شده است. حجت الاسلام سید علی قاضی عسکر نماینده، ولی فقیه در امور حج و زیارت با اشاره به وضعیت بازار ارز گفته است «اگر قرار بود نرخ‌ها با ارز بالا برود ما شرمنده مردم می‌شدیم و باید بگویم که از چند سال گذشته تاکنون حج گران نشده و اختلاف قیمت‌ها به دلیل نرخ ارز است.»
به گزارش «انتخاب»، قاضی عسگر همچنین از زائران خواسته است که با خود پول ایرانی به عربستان نبرند که آن را در بازار تبدیل کنند، زیرا «این اقدام باعث تحقیر ملت ما می‌شود».
نرخ رسمی دلار دولتی امروز بیش از ۴۲۶۰ تومان اعلام شده، اما نرخ آن در بازار سیاه بسیار متفاوت است و از ۶ تا ۸ هزار تومان هم برای آن عنوان می‌شود. در این میان، بیبشتر کارشناسان اقتصادی، ارزش واقعی دلار را بین ۵۵۰۰ تا ۵۶۰۰ تومان می دانند. با این حال، حج تمتع امسال به گفته قاضی عسکر، با هیچ یک از این قیمت‌ها محاسبه نمی‌شود؛ بلکه بهای ۳۹۰۰ تومان برای آن در نظر گرفته شده است.
رفتن به سفر حج تمتع برای یک بار، از واجبات اسلام است، اما «استطاعت» از شروط اصلی و کلیدی آن به شمار می‌رود. امام خمینی در این باره در تحریر الوسیلة؛ ج۱، ص: ۳۷۹ چنین فتوا می‌دهد: وجود چیزى که عائله انسان تا مراجعت وی از حج با آن امرار معاش کند، در استطاعت شرط است، و بنابر اقوى مقصود از عائله کسانى هستند که عرفا نفقه آن‌ها بر او لازم باشد اگر چه شرعا واجب النفقة او نباشد.
طبیعی است که نداشتن استطاعت، حج تمتع را از گردن فرد ساقط می‌کند. حتی به فتوای امام، علاوه بر استطاعت، «رجوع به کفایت» هم شرطی است که قطعا باید رعایت شود به این معنا که: «شخص بعد از برگشت و مراجعت از حج، کاری یا چیزی که زندگی او را کفایت می‌کند داشته باشد، از قبیل: تجارت، کشاورزى، صنعت، یا منافع ملکى مانند باغ و دکّان و مانند این‌ها، بطورى که بعد از برگشتن نیازمند دست دراز کردن جلوی مردم نباشد و به مشقت و سختى و حرج نیفتد.»
اکنون این سوال مطرح است که اگر کسی در شرایط فعلی، توان پرداخت مخارج و هزینه‌های سفر حج تمتع، با دلار دولتی (حدود ۴۲۶۰ تومان) و نه حتی دلار آزاد، نداشته باشد، آیا اسطاعت مالی رفتن به حج را دارد؟ اگر پاسخ منفی است، که منفی است، چه لزومی دارد که از بقیه مخارج کشور کم کنیم تا به قیمت دلار برای حج تمتع را غیرواقعی کرده باشیم؟ البته پرواضح است که این موضوع ارتباطی با تسهیل سفر حج برای مردم ندارد. اما غیرواقعی کردن این هزینه‌های سفر، حتی استطاعت اشخاص را نیز زیر سوال می‌برد.
نکته دیگر اینکه، همین چند روز پیش، اتحادیه ائمه جماعت تونس با بیان اینکه عربستان درامد حاصل از مناسک حج را صرف تجاوز به دیگر کشور‌های اسلامی می‌کند، از مفتی این کشور خواست حج امسال را تعطیل اعلام کند.
تونس کشوری اسلامی در شمال قاره آفریقاست که انقلاب‌های عربی منطقه از این کشور آغاز شد. حال اگر حج تمتع در این کشور تعطیل شود، آیا نمی‌توان این حج را در ایران که درست همین استدلال را درمورد نحوه هزینه کرد، درآمد حاصل از حج عربستان دارد، به کار برد؟ سابقه تعطیلی حج تمتع در ایران به همین دو سال پیش برمی گردد. حج تمتع در سال ۹۵ پس از بالا گرفتن آتش اختلافات ایران و عربستان به طور موقت تعطیل شد. حج عمره نیز پس از ماجرای دردناک تعرض به دونوجوان در جده، همچنان برگزار نمی‌شود. هر دو اقدام با حمایت مراجع تقلید انجام شده است.
در نتیجه تعطیلی موقت حج هم موضوع عجیبی نیست. با این حال، هدف از این نوشتار، توصیه به تعطیلی حج تمتع نیست. بلکه یک مسئله ساده مدنظر است؛ آیا در اوضاع نامساعد اقتصادی کشور، نمی‌توان حج را دست کم با قیمت واقعی آن محاسبه کرد تا هرکسی که واقعا استطاعت دارد به انجام این واجب شرعی بپردازد و از طرفی، از بودجه کشور کمکی بیشتری به این موضوع نشود؛ آن هم بودجه‌ای که تونس به خاطر محل خرج کرد آن در عربستان، ممکن است حج تمتع را تعطیل کند؟
بانک مرکزی میزان ارز مسافرتی به زائران خانه خدا در سال ۹۷ را اعلام کرد که بر این اساس به هر زائر حج تمتع ۲۰۰ دلار ارز مسافرتی تعلق می‌گیرد که زائران می‌توانند با مراجعه به بانک ملی از جزئیات آن مطلع شوند. سال گذشته به زائران حج ۳۰۰ دلار از سوی بانک مرکزی ارز مسافرتی تخصیص یافت که امسال با توجه به تغییرات بازار ارز ۱۰۰ دلار از این میزان کاسته شده است.
