یک رژیم خوب برای کاهش افسردگی

 بعضی وقت‌ها به اشتباه تصور می‌شود کسانی که دچار افسردگی هستند، فقط از احساس غم و ناراحتی رنج می‌برند در حالی که این بیماری نشانه‌ها و عوارض دیگری هم دارد؛ نشانه‌هایی از بی‌انگیزگی و از دست دادن علاقه تا تغییر وزن و بروز اختلالات خواب.

نباید فراموش کنیم که افسردگی یک بیماری جدی و شایع ولی قابل درمان است و می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد یا در صورت ابتلا، شرایط را بهبود بخشید.

توجه به تغذیه صحیح و مصرف مواد غذایی مفید و مغذی هم یکی از روش‌هایی است که متخصصان برای پیشگیری از افسردگی توصیه می‌کنند و می‌گویند کسانی که به این بیماری مبتلا شده‌اند نیز می‌توانند با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل، علائم و عوارض آن را بهبود بخشند.

دکتر منصور رضایی، متخصص تغذیه و رژیم‌ درمانی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این بیماری چنین توضیح می‌دهد: یکی از ساده‌ترین تعاریفی که برای افسردگی مطرح می‌شود، این است که فرد از انجام کارهایی که قبلا لذت می‌برده، دیگر لذت نبرد و احساس خوبی نداشته باشد. عوامل مختلفی نیز در بروز افسردگی نقش ایفا می‌کند و هنگامی که در مورد این بیماری صحبت می‌شود باید به سه عامل ژنتیک، عوامل محیطی و رفتاری توجه داشت.

وی می‌افزاید: نور آفتاب، آلودگی‌ها، عوامل شغلی، اضطراب و تنش‌، شرایط خانواده و اجتماع از جمله عوامل محیطی است که می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد. بخش دیگری هم به رفتار فرد مربوط می‌شود؛ به این معنی که بخشی از رفتارها از جمله زندگی تکراری، غذای تکراری و... فرد را در معرض خطر ابتلا به افسردگی قرار می‌دهد.

در مورد مسائل ژنتیکی که کاری از دست فرد ساخته نیست، اما مسائل محیطی و رفتاری را می‌توان کنترل کرد که در این میان، تغذیه هم یکی از مسائل مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

دکتر رضایی با بیان این‌که وضع تغذیه فرد، هم در ابتلا به افسردگی دخالت دارد و هم پس از ابتلا به این بیماری می‌تواند نقشی تعیین‌کننده داشته باشد، توضیح می‌دهد: وقتی فردی افسرده می‌شود، رفتارهایی از خودش نشان خواهد داد که می‌تواند به سوءتغذیه منجر شود.

بنابراین شخصی که غذا نمی‌خورد یا نسبت به وضع تغذیه‌اش بی‌توجه است و اهمیتی به این موضوع نمی‌دهد، به سوءتغذیه نیز مبتلا خواهد شد. بنابراین باید به این نکته توجه داشته باشیم که بعضی عوامل تغذیه‌ای، فرد را مستعد ابتلا به افسردگی می‌‌کند و از طرف دیگر، اگر فرد افسرده شود ممکن است رفتارهایی داشته باشد که سوءتغذیه را در او تشدید کند.

نقش آفتاب در پیشگیری از افسردگی

دکتر رضایی می‌گوید: افسردگی ارتباط تنگاتنگی با انتقال‌دهنده‌های عصبی، بویژه سروتونین دارد. سروتونین یکی از مواد انتقال‌دهنده‌های عصبی است که بسیاری از رفتارهای ما از جمله خلق‌وخو، اشتها، خواب، نشاط و... را در بدن ایجاد می‌کند. علاوه بر سروتونین، دوپامین نیز یکی دیگر از انتقال‌دهنده‌هایی است که در بحث خلق‌وخو دخالت دارد. در کنار این موارد، با توجه به این‌که ریشه بسیاری از افسردگی‌ها اضطراب است، برخی رفتارهای اضطرابی از جمله رفتارها یا غذاهایی که به اضطراب منجر می‌شود نیز در این زمینه نقش خواهد داشت.

بنابراین نمی‌توان نقش تغذیه صحیح را در پیشگیری از بروز یا بهبود افسردگی نادیده گرفت. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این‌باره یادآور می‌شود: مواد غذایی متعددی در سنتز انتقال‌دهنده‌های عصبی دخالت دارد و می‌تواند در پیشگیری از افسردگی موثر باشد. یکی از مهم‌ترین این مواد ویتامین D است که متاسفانه در تهران به دلیل آلودگی هوا کمبود این ویتامین در بیش از 80 درصد افراد گزارش شده است.

وی می‌افزاید: بیشترین میزان ویتامین D بدن از طریق آفتاب تامین می‌شود و مواد غذایی نقش چندانی در تامین این ویتامین ندارد. به همین دلیل هم طبیعی است که در صورت کمبود این ویتامین فرد در معرض افسردگی قرار بگیرد.

ویتامین‌ها و املاح ضدافسردگی

وقتی در مورد افسردگی صحبت می‌شود، باید به ویتامین‌های گروه B هم توجه داشته باشیم زیرا به گفته دکتر رضایی، همه این ویتامین‌ها بر انتقال‌دهنده‌های عصبی و سیستم اعصاب مرکزی و محیطی اثر می‌گذارد.

ویتامین E و C نیز در پیشگیری از بروز افسردگی موثر است و منابع این ویتامین‌ها هم باید به مقدار کافی در برنامه غذایی وجود داشته باشد. این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: منابع اسیدهای چرب امگا 3 را نیز از دیرباز به عنوان ترکیبات ضدافسردگی ‌می‌شناختند و آن‌طور که مشخص شده، در مناطقی که میزان مصرف اسیدهای چرب امگا 3 بالاتر است، معمولا افسردگی کمتر پیش می‌آید.

وی به املاحی اشاره می‌کند که مصرف‌شان برای پیشگیری از افسردگی موثر است و می‌گوید: سلنیوم، روی و منیزیم از جمله املاحی است که مصرف آنها می‌تواند در بحث افسردگی نقش داشته باشد.

بهترین الگوی غذایی برای مقابله با افسردگی

وقتی می‌گویند به کمک رژیم غذایی می‌توان از بروز افسردگی پیشگیری کرد یا آن را بهبود بخشید، این سوال مطرح می‌شود که مصرف چه غذاهایی مفید است و کدام منابع غذایی می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را تشدید کند؟

دکتر رضایی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: استفاده از غذاهای تازه و طبیعی مانند انواع میوه‌ها و سبزیجات تازه و غذاهای دریایی یکی از رژیم‌های غذایی مفیدی است که برای پیشگیری از افسردگی توصیه می‌شود و همچنین برای کاهش علائم بیماری در افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند مفید خواهد بود.

وی یادآور می‌شود: زمانی که در مورد غذاهای تازه و طبیعی صحبت می‌شود، منظور استفاده از میوه و سبزیجات خشک، سرخ‌شده، پخته‌ یا فرآوری شده نیست و باید به صورت تازه مصرف شود.

پس از میوه و سبزی نوبت به غلات کامل می‌رسد که به گفته این متخصص تغذیه، متاسفانه طی دهه‌های اخیر بیشتر از غلات بدون سبوس استفاده می‌شود در حالی که وقتی حرف از غلات می‌شود، منظور غلات کامل است که ویتامین‌های گروه B را دارد.

ماهی بخورید؛ افسرده نشوید

دکتر رضایی با تاکید بر اهمیت مصرف ماهی یادآور می‌شود: غذاهای دریایی بهترین منبع اسیدهای چرب امگا 3 حیوانی به حساب می‌آید و حاوی سلنیوم، منیزیم، روی و تمام املاحی است که برای سنتز انتقال‌دهنده‌های عصبی لازم است.

البته خیلی‌ وقت‌ها هم می‌شنویم مصرف ماهی به دلیل جیوه‌ای که دارد، چندان مناسب نیست، اما این متخصص تغذیه در این‌باره توضیح می‌دهد: داخل بدن ماهی املاح خوبی از جمله سلنیوم و منیزیم وجود دارد که این مواد پاک‌کننده‌های بدن از فلزات سنگین است و به همین دلیل نباید از این مواد ترسید.

البته وی تاکید می‌کند منظور از ماهی که برای حفظ سلامت مفید محسوب می‌شود، ماهی تازه یا منجمد است که در دمای ملایم پخته می‌شود، نه ماهی دودی یا ماهی شور.

مقابله با افسردگی به کمک غذاهای صدادار

می‌گویند مصرف غذاهای صدادار برای مقابله با افسردگی موثر است، اما متاسفانه وقتی صحبت این جور غذاها می‌شود، همه به یاد چیپس و پفک می‌افتند در حالی که غذاهای سالمی هم هست که همین شرایط را داشته باشد.

دکتر رضایی با اشاره به این مطلب یادآور می‌شود: غذاهای صدادار مانند خیار، کاهو، سالاد و آجیل به دلیل صدایی که ایجاد می‌کند، اثرات خوشایند و ضداضطرابی برای مغز دارد و به همین دلیل مصرف آنها توصیه می‌شود.

این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: غذاهای تکراری مانند زندگی تکراری می‌تواند خسته‌کننده باشد و به همین دلیل بهتر است تنوع غذایی را در برنامه‌تان ایجاد کنید.