سرویس بین الملل «انتخاب»؛ نشنال اینترست نوشت: از زمان آغاز درگیری ها سوریه در سال 2011 رابطه روسیه و شورا همکاری های خلیج فارس به سرعت رو به تیرگی گذاشت. علت این تیرگی عدم توافق دو طرف در خصوص آینده بشار اسد است. روسیه قویا معتقد است بشار اسد و حکومت سوریه تنها راه مبارزه با تروریست ها است. از آن سو شورای همکاری های خلیج که توسط سعودی هدایت می شود با جدیت از سقوط بشار اسد حمایت میکند و این مساله را در راستای کاهش نفوذ ایران در منطقه می داند.
به گزارش «انتخاب»، این مساله به علاوه جنگ نفت روسیه-سعودی سبب شده تا تحلیل گران خاورمیانه رابطه شورای همکاری های خلیج فارس و روسیه را در چارچوب تاریخی تفسیر کنند.
قدرت نرم روسیه در منطقه خاورمیانه از دور سوم ریاست جمهوری پوتین در سال 2012 افزایش یافته است. این افزایش در ازای تقویت سرمایه گذاری ها و پیش درآمد های دیپلماتیک و تلاش روسیه در جهت افزایش نقش ژئوپلتیکی خود در خلیج فارس است.
تهدید هژمونی عربستان در شورای همکاری ها توسط روسیه دور از ذهن بود اما روابط قوی مسکو و همپیمانان سعودی در خلیج فارس باعث شده کشورهای عضو شورا نسبت به راه حل سیاسی پیشنهادی روسیه علاقه بیشتری پیدا کنند.
ترس عربستان از ایزوله شدن در جهان عرب می تواند سبب نرم شدن مواضع ضد اسد ریاض و پذیرش رویکرد دیپلماتیک روسیه در حل بحران سوریه شود.
با وجود عدم توافق بین روسیه و قطر در مساله سوریه، روسیه پیوند اقتصادی قوی ای با قطر و امارات در ایجاد تعادل علیه هژمونی عربستان در خلیج فارس برقرار کرده است.
رفت و آمد های اقتصادی با قطر نشان دهنده این مهم است که چطور روابط اقتصادی و تجاری قادر است روابط خصمانه ریشه دار را بهبود ببخشد.
ترور «زلیم خان یانداربیف» رییس جمهور سابق چچن در دوحه اظهار نظر تند سفیر روسیه در قطر را به دنبال داشت که قطر را تهدید به نابودی کرد. این مساله در آن سال روابط پوتین و پادشاه قطر را به شدت خراب کرد.
امروز روسیه با ایجاد همکاری ها در حوزه انرژی به دنبال بهبود این روابط است.. شرکت انرژی گازپروم روسیه همکاری هایش را با شرکت گاز طبیعی مایع قطر گاز در تولید گاز مایع افزایش داده است
استراتژی بلند مدت قطر در افزایش تاثیرات منطقه ای اش به این معنی است که ناچار است پیوند های اقتصادی با روسیه را به عنوان یک حرکت منطقی در دوحه مد نظر قرار دهند.
علاوه بر این، روسیه فرصت محکم کردن جای پایش را در کشورهای خلیج که به طور تاریخی با مسکو روابط خصمانه ای داشته اند را پیدا کرده است
همین الگو در روابط بین روسیه و سایر کشورهای خلیج فارس هم دیده میشود.
بر اساس داده های موسسه خاورمیانه شناسی وابسته به رییس جمهوری موسکو ، روابط تجاری با عمان به دو کشور اجازه میدهد روابطشان رااز 13 میلیون دلار در سال 2010 به 100 میلیون دلار در سال 2014 افزایش دهند
روابط تجاری با امارات نیز از طریق سرمایه گذاری به شدت افزایش یافته است.
علی رغم چشم انداز مثبت روابط تجاری روسیه با کشورهای خلیج فارس، موسکو در توسعه همکاری های امنیتی با کشورهای منطقه خلیج دچار مشکل است.
این معضلات ساختار ائتلافی سبب شده سعودی به روسیه به عنوان یک بازیگر حاشیه ای در منطقه نگاه کند.
در مصاحبه اخیر مارک کاتز متخصص امور روسیه در خاورمیانه، عربستان قبل از بحران سوریه سیاست های روسیه را در خلیج فارس به طور کامل پوشالی قلمداد می کرد. سیاست گذاران سعودی فکر می کردند به راحتی میتوانند از طریق پیشنهادی بهتر از آنچه تهران با خرید تسلیحات و روابط تجاری به روسیه داده است آنها را به سمت منویات خودشان جذب کنند.
برای اینکه به سعودی و جامعه جهانی ثابت شود که فعالیت های دیپلماتیک روسیه در خلیج فارس صرفا از طریق تشویق های مسکو از طریق سرمایه های اقتصادی نیست ، سیاست گذاران کرملین به طور فعالانه ای کشورهای خلیج فارس را در دستیابی به راه حل سیاسی در سوریه همراه اهداف روسیه کرده است.
عمان و کویت دو کشوری هستند که بیش از هر کشور دیگری در خلیج فارس به دنبال راه حل سیاسی پیشنهادی روسیه که شامل باقی ماندن اسد می شود، هستند.
موقعیت عمان از طریق میانجی گری های طولانی این کشور برای افزایش تاثیرات این کشور در منطقه توضیح داده میشود.
وزیر امور خارجه عمان یوسف بن علوی در دیداری با اسد در 26 اکتبر و حمایت بی دریغ از روابط ایران و آمریکا در خلال مذاکرات هسته ای روشن میکند که چطور مسقط می تواند موقعیت بین المللی اش را از طریق دیپلماسی ارتقا می دهد.
کویت نقش منحصر به فردی در بحران سوریه از طریق پذیرش نصف نصف ایده های روسیه و عربستان دارد. در راستای توافقات شورای همکاری های خلیج فارس، کویت هم پیمانی اش را با گروه های شورشی سوریه اعلام کرده است. از سویی دیگر تامین کنندگان خصوصی در کویت حمایت بی دریغی را از نیروی های ضد اسد فراهم میکنند. اما در اواسط 2015 کویت با روسیه در خصوص راهکار سیاسی در سوریه و انتقاد از رویکرد ضد اسد ریاض هم پیمان شد.
مواضع امارات در این خصوص کمی مبهم است. روسیه در تلاش است را مدل عمانی-کویتی را در ارتباط با امارات نیز دنبال کند. در ژوئن 2016 سخنگوی مجمع ملی فدرال امارات نقش وزیر امور خارجه روسیه سرگئی لاوورف را در مذاکرات صلح سوریه تحسین کرد.
مقامات ارشد امارات نیز گشودگی شان را در خصوص پذیرش هرگونه توافق احتمالی بین بازیگران اصلی سیاسی عرصه سوریه شامل بشار اسد اعلام کردند. ابوظبی مواضعش در خصوص سوریه را کاملا نسبت به مواضع سعودی تغییر داد. این نشانه روشنی از توانایی روسیه در دور کردن کشورهای عضو شورا همکاری های خلیج از هژمونی ریاض است.
با به دست آوردن نظر سیاسی عمان، کویت و امارات در مساله سوریه، روسیه عملا یک ائتلاف برای ایجاد تعادل علیه بلوک قطر-سعودی که در واقع هدایت شورای همکاری ها را بر عهده دارند تشکیل داد.
علاوه بر این با جلب نظر عراق، مصر و الجزیره، پوتین در صدد است تا اتحادیه عرب را نیز به سمت منویات خود سوق دهد.
قطر و عربستان باید خطر ایزوله شدن در منطقه را در صورت عدم تعدیل رویکردهایشان در خصوص مخالفت قوی با اسد بپذیرند.
برای تقویت ایده انزوای سعودی، روسیه در تلاش برای تقویت روابط سیاسی اش با بحرین است.
علاقه بحرین به امضای قراداد نظامی با روسیه و مذاکرات مستقیم با روسیه در خصوص مقابله با تروریسم علی رغم خطر سرزنش ریاض یکی دیگر از نشانه های قوی پیروزی مسکو در جلب کشورهای خلیج فارس است.
این همچنین نشان گر این مهم است که هژمونی عربستان بر کشورهای شورای همکاری های خلیج شکننده تر از چیزی است که به نظر می رسد.
توافق اتحادیه عرب در خصوص سوریه میتواند منجر به تغییر رویکرد سیاسی پادشاه عربستان نسبت به روسیه و کم کردن حمایت هایش از گروه های حامی سقوط اسد شود.
فرآیند آشتی روسیه و عربستان تدریجی خواهد بود چرا که ریاض همچنان نسبت به اغراض روسیه بی اعتماد است.
دشمنی سعودی با روسیه با توجه به اینکه حمله نظامی روسیه به سوریه درست یک هقته بعد از مذاکرات جامعه بین مسکو و ریاض اتفاق افتاده است قابل توضیح است.
حال آیا عربستان علاقه ای به تغییر و تعدیل رویه هایش درقبال سوریه دارد؟ به دلایل مختلفی که در زیر به آن اشاره خواهد شد به نظر میرسد عربستان و روسیه به سمت یک صلح سرد در حرکت اند.
اول اینکه دیالوگ های اخیر روسیه با ایالات متحده در مورد انجام حملات هوایی مشترک علیه جبهه النصره میتواند بین تهران و مسکو اصطکاک ایجاد کند.
ایران به جد با هر گونه عملیات مشترک با آمریکا در سوریه مخالف است. اگر عملیات مشترک روسیه و امریکا علیه النصره به وقوع بپیوندد مسکو احتمالا فعالیت های نظامی اش را به ترکیه نزدیکتر خواهد کرد.
اگر آنکارا مخالفتش را بشار اسد کمی تعدیل کند و با روسیه در خصوص سوریه به توافق برسد، موقعیت ژئوپلتیک عربستان فرسایش قابل توجهی خواهد یافت.
عربستان سعودی و ترکیه با زیر یک چتر آوردن همه گروه های جهادی سوریه تحت عنوان جیش الفتح با هم همکاری نزدیکی داشته اند . از آنجایی که تلاش های نظامی سعودی به شدت وابسطه به همکاری ترکیه است عربستان علاقه ای به تلافی چرخش ترکیه به سمت روسیه از طریق افزایش کمک های مالی یکجانبه به النصره ندارد
از این رو بی علاقگی عربستان در به خطر انداختن شراکت حیاتی اش با ترکیه و ایالات متحده ممکن است سبب ایجاد صلح سرد ین روسیه و ریاض شود.
دوم اینکه روسیه علاقه کمتری به متحمل هزینه شدن در سوریه نسبت به ایران دارد و به دخالت هایش در سوریه به نفع اسد به عنوان یک امر محدود نگاه میکند.
پوتین همچنین میخواهد فاصله اش را با این ایده که روسیه حامی اصلی دولت های شیعه در منطقه است حفظ کند.
در حقیقت اتحاد روسیه با سوریه برای این است که پوتین می خواهد به مردم روسیه نشان دهد که روسیه به عنوان یک کشور قدرتمند قادر است به نفوذش را به خازج از مرزهای شوروی سابق گسترش دهد.
بنابراین ممکن است روسیه به این جمع بندی برسد که کاهش تنش ها با ریاض سبب دستیابی این کشور به قدرت در منطقه شود و ار این رو به سمت بهبود روابط با ریاض حرکت کند
توافق های نظامی اخیر روسیه و عربستان در کنار اظهار نظرهای مبالغه آمیز اوایل امسال درباره برتری قدرت روسیه توسط دیپلمات های سعودی نشان میدهد که آنها به دنبال ایجاد یک قرارداد عدم تهاجم با روسیه اند.
از طرفی عربستان آشکارا نسبت به فعالیت های خصمانه نظیر تامین مالی سازمان های جهادی که به روشنی روسیه را مورد هدف قرار میدهد بی میل است.
در عوض عربستان بر روی تضعیف و نابودی روابط ایران و روسیه در حوزه دیپلماسی و مقابله با دیدگاه های ضد اسد در اتحادیه عرب تمرکز کرده است.
خلاصه اینکه هدف روسیه از پیوند های اقتصادی و دیپلماتیک با کشورهای شورای همکاری های خلیج فارس، ایجاد فشار بر سعودی برای بازنگری دیدگاه هایش است.
علی رغم علاقه سعودی به سقوط بشار اسد دستور العمل فراگیر سعودی کاهش وابستگی امنیتی عربستان به ایلات متحده و حفظ موقعیت سعودی در جهان عرب است.
از این رو عربستان در صورتی که پوتین قادر باشد یک ائتلاف عربی حول راه حل سیاسی در بحران سوریه تشکیل دهد بسیار علاقه مند به دادن یک پاسخ درخور به روسیه است.
ار این رو هرچه روابط پوتین یا کشورهای شورا قوی تر شود روابط موسکو و سعودی بیش از آن که به سردی و خصومت طولانی بی انجامند گرم خواهد شد.
