رفراندوم انگلیسی چه تأثیری بر کشورهای عربی دارد؟

آیا عرب‌های خلیج‌فارس شاهد برگزاری همه‌پرسی مشابه انگلیس خواهند بود؟ و آیا عمان در مسیر جدایی از شورای همکاری خلیج فارس قرار می گیرد؟

با توجه به ضعف عملکرد اتحادیه عرب و اختلاف اعضای شورای همکاری خلیج فارس باید پرسید آیا اعضای این نهادها نیز مانند انگلیس شاهد برگزاری همه پرسی برای ادمه عضویت در آن خواهند بود؟
 
 به گزارش انتخاب، عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه رای الیوم با اشاره به ضعف عملکرد اتحادیه عرب و اختلاف اعضای شورای همکاری خلیج فارس و ناکامی در دستیابی به اهداف مورد نظر در یمن و سوریه و عراق باید پرسید آیا اعضای این نهادها نیز مانند انگلیس شاهد برگزاری همه پرسی برای ادامه عضویت در آن خواهند بود؟
 
سوال دیگر اینکه آیا عمان که با برخی پیشنهادها و خواسته های شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان مخالفت کرده است، عملا زنگ همه پرسی یا خروج تدریجی از آن را به صدا در آورده است؟
 
همه پرسی انگلیس و تمایل برخی عرب‌ها به برگزاری همه پرسی
 
نتایج همه پرسی انگلیس در ارتباط با خارج شدن از عضویت اتحادیه اروپا موجب بروز ناارامی در بسیاری از بازارهای بورس جهانی به ویژه غربی شد، اما در عین حال حرص و طمع برخی عرب ها را برای برگزاری همه پرسی های مشابه برانگیخت بر این اساس که در مورد باقی ماندن یا خروج از سه سازمان اصلی منطقه ای شامل اتحادیه عرب، شورای همکاری خلیج فارس و سازمان همکاری اسلامی همه پرسی صورت بگیرد.
 
ناآشنایی منطقه عربی با همه پرسی شفاف و آزاد
 
منطقه عربی با فرهنگ همه پرسی شفاف و آزاد آشنا نیست هرچند تا حدودی با برخی شیوه های سیاسی قانونمند آن که نتایج آن از پیش تعیین شده است، آشنایی دارد که نمونه آن همه پرسی در مصر بود.
 
چه بسا پدیده همه پرسی بسته بندی شه باشد که اخیرا پس از خیزش عربی موسوم به بهار عربی کمرنگ شد اما شکل و نتیجه حاصل از آن وشیوه تبلیغات و بازاگرمی آن به همان شکل سابق است به اضافه اینکه سطح مشارکت مردمی در بیشتر موارد ضعیف است که بهترین نمونه آن همه پرسی اخیر در مورد قانون اساسی مصر بود.
 
به نظر نمی رسد در آینده ای نزدیک شاهد برگزاری همه پرسی در مورد ادامه فعالیت اتحادیه عرب و یا ادامه عضویت در آن باشیم، زیرا این نهاد از هم پاشیده شده و اهمیت خود را از دست داده است و محبوبیت آن در طول ده سال گذشته در مسیر سراشیبی قرار گرفته است که دلیل آن نیز تسلط مالی کشورهای عرب خلیج فارس بر آن و کاهش نقش سیاسی و اقتصادی اعضای تاثیرگذار آن و نیز از بین رفتن نقش عراق تحت تاثیر توطئه عرب ها و اشغال آمریکایی و نیز شدت گرفتن بحران سوریه و جنگ در یمن است.
 
علاوه بر این شعله ور شدن آتش کشمکش طایفه ای در خاورمیانه و رواج فساد در نهادهای مختلف این منطقه موجب شد اتحادیه عرب اگر نگوییم از بین رفته و نابود شد، نقش و محبوبیت خود را از دست داده است تا جایی که پس از عذرخواهی مغرب از میزبانی نشست آینده سران اتحادیه عرب، این نشست بدون میزبان مانده است هرچند موریتانی با اکراه برای این کار داوطلب شده است آن هم پس از آنکه دبیر خانه اتحادیه عرب و برخی کشورهای عربی دست به دامن آن شدند زیرا این کشورها به دلایل مورد نظر خود از جمله تایید جنگی که در سوریه، یمن و لیبی راه انداخته اند، برگزاری نشست سران را خواستار هستند.
 
آنچه در بالا در مورد اتحادیه عرب گفته شد در مورد سازمان همکاری اسلامی نیز صادق است زیرا این نهاد نیز به یک مدیریت در وزارت خارجه عربستان تبدیل شده است و دبیران کل و کارمندان ارشد آن نیز گویی بازنشسته شده اند و شاید دست کم برای ما غیرمنتظره نباشد که ایاد مدنی دبیر کل این نهاد از تصمیم خود برای سفر به مقر تشکیلات خودگردان در رام الله و ادای نماز در مسجد الاقصی صرف نظر کرد زیرا از نتایج حاصل از آن بیم دارد به ویژه اینکه خشم شدیدی در فلسطین اشغالی سایه انداخته است.
 
در این شرایط مدنی برای جلوگیری از روبه رو شدن با حوادث مشابه پرتاب کفش به احمد ماهر وزیر خارجه پیشین مصر در قلب مسجد الاقصی از این سفر منصرف شد و درست به همین دلیل نبیل العربی دبیر کل اتحادیه عرب نیز سه هفته پیش سفر مشابه خود به فلسطین اشغالی را لغو کرد.
 
نکته قابل ملاحظه اینکه آنچه در مورد همه پرسی در مورد آینده این دو نهاد گفته شد به نوعی در مورد نهاد دیگر که به ظاهر انسجام بیشتری دارد،یعنی شورای همکاری خلیج فارس نیز مطابقت می کند.
 
در این میان نوشته های «اسحاق سالم السیابی» معاون سابق رئیس مجلس عمان در صفحه شخصی خود بسیار سوال برانگیز بوده و به مثابه انداختن سنگ در برکه راکد و یا حتی منفجر کردن مین در منطقه ای است که نزدیک شدن به آن ممنوع است.
 
وی گفت» امیدوارم در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز همه پرسی مشابه همه پرسی پنجشنبه گذشته در انگلیس برگزار شود».
 
اظهارات او بیانگر همه پرسی در مورد میزان موفقیت شورای همکاری خلیج فارس در تحقق اهداف خود در پرتواختلافات سیاسی، اقتصادی و امنیتی است حال آنکه چنین آرزوهایی در شورای مزبور ممنوع است به ویژه اگر از سوی مسئول سرشناسی مثل السیابی مطرح شود هر چند وی قبلا مسئولیت مهمی داشت، از همین رو تعجب نمی کنیم که «جمال قاشقچی» نویسنده سرشناس سعودی در پاسخ سریع و در عین حال سرزنش آمیز و به طور غیر مستقیم به زمان چنین نوشته هایی اعتراض کرده و بگوید: آیا اکنون وقت این چیزها است؟
 
از این اعتراض اینگونه برداشت می شود که وی با مضمون این درخواست مخالف نیست.
 
نکته قابل توجه اینکه شورای همکاری خلیج فارس در سال 1981 تاسیس شده و خود را برای ملت های عرب خلیج فارس و سایر عربها و جهان اینگونه معرفی کرد که نسخه خلیجی اتحادیه اروپا است زیرا در بسیاری از موارد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به آن شباهت دارد.
 
اما شورای مزبور از تحقق بسیاری از اهداف خود ناتوان ماند که مهم ترین آن دستیابی به پول واحد خلیج فارس، صدور روادید یکسان، امنیت مشترک، تشکیل ارتش عربی خلیج فارس و بانک مرکزی مشترک بود و این داستان سر دراز دارد.
 
در این میان چه بسا شکست در جنگ یمن و ناکام ماند در تحقق اهداف مورد نظر و نیز شکست در بحران سوریه بعد از پنج سال و هزینه های میلیارد دلاری در آنجا این سوال را مطرح می کند که آینده شورای همکاری خلیج فارس و رهبری عربستان بر آن چه خواهد شد به ویژه اینکه بهای نفت سقوط کرده است و درآمدهای سعودی کاهش یافته و سیاست های عربی آن در بسیاری از پرونده ها نیز ناکام مانده است.
 
خروج تدریجی عمان از شورای همکاری خلیج فارس
 
هرچند عربها بر بسیاری از مسائل سرپوش می گذارند اما چه بسا اظهارات السیابی نشانه و یا دلیلی در مورد اوضاع جاری در سالن های تو در توی شورای همکاری خلیج فارس و نجوای عمان برای خروج تدریجی از آن باشد.
 
شاید عمان تمایل به خروج از شورای همکاری خلیج فارس را با کاهش پایبندی در قبال مسائل این شوراو نیز کاهش سطح مشارکت در فعالیت های آن علنی کرده است که نمونه روشن آن مخالفت عمان با مشارکت در ائتلاف عربی به رهبری عربستان در جنگ علیه یمن بود به اضافه اینکه چند سال پیش با پیشنهاد عربستان مبنی بر تبدیل شورای همکاری خلیج فارس به اتحادیه خلیج فارس مخالفت کرد.
 
شباهت مواضع عمان در شورای همکاری خلیج فارس به مواضع انگلیس در اتحادیه اروپا
 
جالب اینکه این نقش عمان با نقش انگلیس در اقبال اتحادیه اروپا مطابقت دارد و شاید اینکه عمان پس از امارات متحده عربی دومین کشوری بود که از نتایج همه پرسی انگلیس استقبال کرد، بیانگر تغییر رویکرد آن در قبال شورای همکاری خلیج فارس باشد.
 
در این میان باید در نظر داشت که اختلافات مرزی بین اعضای این شورا همچنان به حال خود باقی است که شاید آرام ترین این اختلافات بین عمان و عربستان باشد حال آنکه عربستان و کویت بر سر دو میدان نفتی و گازی الوفره و الخفجی در منطقه بی طرف اختلاف دارند و امارات و عربستان در مورد میدان الشیبه و نوار مرزی العیدید به توافق نرسیده اند و بحرین و عربستان نیز در مورد میدان نفتی السبله و میزان تولید آن اختلاف پیدا کرده اند.
 
اختلافات قطر و عربستان نیز معروف بوده و به مثابه آتش زیر خاکستر است اما اکنون زمان مناسبی برای دمیدن در آن نیست هرچند تردیدی نیست که ماه عسل کنونی بین این دو زیاد دوام نخواهد آورد.
 
واقعیت این است که دولت های عرب خلیج فارس به همه پرسی ها و شیوه های خاص آن برای اعلام مواضع اعتقادی ندارد با این حال در پرتو شبکه های اجتماعی و روزنامه ها و نتایج فاجعه بار جنگ علیه یمن و تحول اوضاع سوریه، عراق و لیبی نمی توانند این اختلافات و تفاوت مواضع سیاسی و رسانه ای را پنهان کنند.
 
همه پرسی انگلیس تسونامی بزرگ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بود که اروپا و غرب را در نوردید و بی تردید دیر یا زود به جهان عرب به ویژه عرب های خلیج فارس نیز خواهد رسید.